Fréttablaðið - 03.05.2006, Side 66

MARKAÐURINN 3. MAÍ 2006 MIÐVIKUDAGUR22
F Y R S T O G S Í Ð A S T
Hreiðar Már Sigurðsson, forstjóri Kaupþings
banka, velti fyrir sér kostum og göllum verðtrygg-
ingar á banka og neytendur í ræðu sinni á ráðstefnu
Samtaka banka og verðbréfafyrirtækja á fimmtu-
dag í síðustu viku. Hreiðar sagði m.a. að þegar
verðtryggingin var tekin upp hér á landi árið 1979
hafi hún að mörgu leyti hentað vel til að koma bönd-
um á þá óðaverðbólgu sem hafi verið hér á landi
árin á undan. Á meðal kosta verðtryggingarinnar
sé að hún eyði óvissu í lánaviðskiptum hérlendis og
leiði til betri lánakjara.
„Eftir að millibankamarkaður komst á nútíma-
legt form búum við í raun við tvískipt fjármálakerfi
þar sem annars vegar eru viðskipti með lausafé og
víxla og hins vegar verðtryggð lánaviðskipti. Ljóst
er að Seðlabankinn hefur veruleg áhrif á hið fyrra
en á í miklum erfiðleikum með það síðara,“ sagði
Hreiðar Már. Að hans sögn er staðan hér á landi
orðin sú að Seðlabankinn þarf að fara með stýri-
vexti í tveggja stafa tölu til að hafa áhrif á raun-
vaxtaferillinn. Svo mikil hækkun hafi gríðarleg
áhrif á nafnvaxtamarkaðinn, sér í lagi á krónuna.
Nafnvextir eru nú fimm sinnum hærri hér á landi
en á evrusvæðinu og hafi reynslan margsinnis sýnt,
að mikill vaxtamunur á milli landa geti ávallt af sér
flökt og óstöðugleika af gjaldeyrismarkaði.
Hreiðar sagði ennfremur að menn veltu alltaf
fyrir sér orsök og afleiðingu. Hafi verið gripið til
verðtryggingar sem svars við óstöðugleikanum
á árum áður. „En getur verið að nú sé svo komið
að verðtryggingin sé orðin orsakavald-
ur?“ spurði Hörður. „Mér finnst að við
höfum í rauninni það versta úr báðum
heimum. Annað hvort verðum við að
grípa til einhverra aðgerða til þess að
bæta áhrifamátt peningamálastefnunn-
ar hérlendis og minnka þá til dæmis vægi verð-
tryggingar hérlendis eða stíga skrefið til fulls og
sameina íslenska myntsvæðið við hið evrópska og
taka upp evru.
Hreiðar sagði það hins vegar mikinn miskilning
að almenningur finni ekki fyrir verðbólgu ef verð-
trygging verði ekki til staðar og benti á að hún komi
sér vel í dag þar sem greiðslubyrði heimilanna sé
mun stöðugri nú en ella.
NAUÐSYNLEGT AÐ OPNA UMRÆÐUNA
Guðjón Rúnarsson, framkvæmdastjóri Samtaka
banka og verðbéfafyrirtækja (SBV), segir erindi
Hreiðars Más mikilvægt innlegg í umræðuna um
kosti og galla verðtryggingar. Ekki hafi verið rætt
um það innan samtakanna hvort verðtryggingin
geri Seðlabankanum erfitt fyrir í baráttunni við
verðbólguna. „Það sem mér finnst skipta máli er
að í fyrsta lagi er heilbrigt og gott að menn tali
um hlutina. Hreiðar opnar ákveðna umræðu sem
hefur ekki verið rædd að ráði. Nú er hún á lofti. Þá
skiptast menn á skoðunum og ekkert nema gott um
það að segja,“ segir Guðjón en bætir við að mis-
skilnings gæti oft þegar menn tali um verðtrygg-
ingu. Vísaði hann m.a. til orða
Kristjáns Gunnarssonar, for-
manns Starfsgreinasambandsins,
sem vitnaði til ummæla Hreiðars
Más í ræðu sinni á Ísafirði á
frídegi verkalýðsins á mánu-
dag. Kristján sagði verkafólk
ekki hafa neina tryggingu fyrir
raunávöxtun lífeyris nema verð-
trygginguna. Allt tal um afnám
hennar við núverandi áðstæður
væri árás á launafólk og þjónaði
aðeins hagsmunum bankanna.
Guðjón segir verðtrygging-
una hafa verið tekna upp til að
koma böndum á óðaverðbólgu og
tryggja sparifé fólks. „Hún hefur
þjónað mikilvægu hlutverki. En
það eru tæpir þrír áratugir síðan
hún var tekin upp og því eðlilegt
að menn spyrji hver staða hennar sé í dag. Ég sé
ekki að verið sé að tala um afnám hennar yfir nótt
eða neitt slíkt.“ segir Guðjón og bendir á að menn
verði að gera sér grein fyrir því að verðtrygging
sé ekki lögboðin skylda heldur hafi aðilar á fjár-
málamarkaði heimild í lögum fyrir því að nota
verðtryggingu til að verðtryggja lán sín sem eru
lengri en til fimm ára.
„Staðreyndin er sú að verðtryggingin hefur fram
til þessa verið ráðandi vegna þess að hún hefur að
flestra mati verið farsælli í lánum til lengri tíma til
að tryggja lán á lægri vöxtum. Það er
þess vegna ekkert sem mælir gegn því
að fjármálafyrirtæki auglýsi og bjóði
óverðtryggð lán til húsnæðiskaupa frá
og með morgundeginum,“ segir hann.
HÆGFARA BREYTING
Guðjón segir ákveðnar breytingar þurfa að koma
til eigi að verða raunhæft að veita óverðtryggð
lán á föstum vöxtum til lengri tíma. „Til þess að
fyrirtæki verði tilbúin að lána óverðtryggt til
lengri tíma þá þurfa þau á sama tíma að eiga kost
á því að fjármagna sig með sama hætti. Það hefur
ekki verið til neinn alvöru djúpur markaður með
óverðtryggð bréf á Íslandi,“ segir hann og bendir á
að SBV hafi komið inn á það í tilögum um úrbætur
á verðbréfamarkaði sem samtökin sendu frá sér
við lok síðasta árs. „Ábending okkar var m.a. sú að
stærri fjárfestar, s.s. lífeyrissjóðir, ríkissjóður og
aðrir sjóðir, þyrftu að koma í meiri mæli inn á hinn
óverðtryggða markað en þeir hafa gert. Ef þessir
aðilar væru tilbúnir að koma inn á markaðinn sem
fjármögnunaraðilar með óverðtryggt fjármagn þá
myndi það búa til óverðtryggðan markað fyrir
þá sem sækja sér fjármagn til að lána það aftur,“
segir Guðjón. Hann sér hins vegar ekki fyrir sér að
verðtryggingunni verði kastað fyrir róða í einu vet-
fangi, eins og stundum virðist mega skilja á þeim
sem mælt hafa gegn henni. Horfa verði til þess að
t.d. skuldbindingar lífeyrissjóða séu verðtryggðar
og þeir hafi því að mestu leyti
sóst eftir verðtryggðri ávöxtun á
móti „Verði það hins vegar ofan
á að taka upp evru hér á landi í
framtíðinni þá fara menn úr verð-
tryggðum lánum í óverðtryggð lán
sama dag og upptaka evrunnar á
sér stað. Umræðan um verðtryggð
lán og óverðtryggð á sér því stað
svo lengi sem krónan er gjald-
miðill hér á landi,“ segir hann.
„Eins og málið er í dag mun það
gerast hægt og bítandi en ekki í
risastökkum.“
GUÐJÓN RÚNARSSON, FRAM-
KVÆMDASTJÓRI SBV Guðjón segir erindi
Hreiðars Más hafa verið mikilvægt innlegg í
umræðuna um verðtrygginguna. Hann segir
hana ekki verða lagða niður á einni nóttu
eins og sumir haldi.
Er verðtrygging vond?
Verðtryggingin reyndist vel til að slá á óðaverðbólguna hér á landi á átt-
unda áratug síðustu aldar. Margir telja hana úrelta en aðrir vara við afnámi
hennar. Jón Aðalsteinn Bergsveinsson rýndi í verðtrygginguna og leitaði svara.
HREIÐAR MÁR SIGURÐSSON, FORSTJÓRI KAUPÞINGS
BANKA Hreiðar velti því upp á ráðstefnu Samtaka banka og
verðbréfafyrirtækja, hvort verðtryggingin orsakaði óstöðugleikann
hér á landi.
M Á L I Ð E R
Verðtrygging
Hvað er verðtrygging?
Verðtrygging lána felur í sér
að lánsupphæðin og afborg-
anir hækka í takt við hækkun
verðlags eins og hún er mæld
með vísitölu neysluverðs. Á
Íslandi er hún nánast reglan
í lánssamningum í innlendri
mynt til langs
tíma en henni má
líka koma við í
ýmsum öðrum
samningum.
Hvenær var verð-
tryggingin tekin
upp hér á landi
og hvernig var
ástandið áður en
hún var tekin upp?
Verðtrygging
lána varð algeng
hérlendis eftir
að svokölluð
Ólafslög leyfðu
hana árið 1979.
Það eru þó til
ýmis eldri dæmi
um verðtrygg-
ingu lána, t.d.
voru gefin út
verðtryggð spari-
skírteini fyrir
þennan tíma.
Áður en verð-
trygging varð
almenn þá var
það nánast regl-
an að sparifé og
lán brunnu upp í verðbólgu, þ.e.
verðbólgan rýrði höfuðstólinn.
Nafnvöxtum var haldið lágum
af stjórnvöldum, yfirleitt mun
lægri en sem nam verðbólgu.
Framboð af sparifé varð eins og
við er að búast lítið við þessar
aðstæður og því lítið til af láns-
fé og það skammtað.
Hverjir eru kostir og gallar
verðtryggingar?
Kostir verðtryggingar lána eru
fyrst og fremst þeir að hún
dregur úr óvissu eða áhættu um
raunvirði greiðslna af lánum.
Það kemur bæði lánveitendum
og lántakendum vel og veldur
því að vaxtabyrði ætti að jafn-
aði að vera lægri en ella þegar
allt er reiknað, þ.e. bæði vextir
og verðbætur. Það er líka auð-
veldara að hafa greiðslubyrðina
jafna þegar til lengdar lætur
ef lán eru verð-
tryggð en þegar
þau eru það ekki.
Gallar verðtrygg-
ingar eru einnig
nokkrir. M.a. er
nokkuð óhagræði
af því að vera í
reynd með tvo
innlenda gjald-
miðla, bæði verð-
tryggða krónu og
óverðtryggða.
Hver eru áhrif
verðtryggingar á
peningastefnuna?
Samspilið þarna
á milli er flókið.
Almennt hefur
peningastefna
Seðlabankans
mun meiri áhrif
á vexti óverð-
tryggðra lána til
skamms tíma en
verðtryggðra lána
til langs tíma.
Peningastefnan
hefur líka áhrif
á verðlag sem
aftur hefur áhrif á verðbætur.
Seðlabankinn þarf að horfa til
alls þessa og raunar fleiri þátta
þegar stefnan í peningamálum
er mörkuð.
Hvaða áhrif hefur verðtrygging-
in á neytendur?
Það er erfitt að rekja í stuttu
máli en verðtryggingin hefur
fyrst og fremst áhrif á lántak-
endur og lánveitendur, þ.m.t.
sparifjáreigendur og eigendur
lífeyrissjóða. Hún hefur þar
með áhrif á nánast alla lands-
menn.
Verðtryggingin
dregur úr óvissu
VERÐTRYGGING hefur meðal annars áhrif á afborganir af húsnæðislánum.
T Ö L V U P Ó S T U R I N N
Til Gylfa
Magnússonar
deildarforseta viðskipta- og
hagfræðideildar Háskóla
Íslands.