Réttur - 01.01.1946, Síða 3

RÉTTUR
3
ef til vill hafa talið þennan eiginleika lýðræðisins — þ. e.
frelsi lýðsins — fyrst af öllu, á undan valdi hans. En ég hef
hér af ásettu ráði talið lýðræðið fyrst og fremst vald lýðsins
vegna þess, að á valdi lýðsins er það, sem frelsi hans byggist.
Því að glati fjöldinn því valdi, sem lýðræðið fyrst og fremst
er, þá hlýtur frelsi hans að fara fljótlega sömu leið. Vald
lýðsins — áhrifavald hans, samtakavald hans, ríkisvald lians
— er vörður og frumskilyrði frelsis hans. En það Hggur í
hlutarins eðli, að oft og tíðum verður það svo í hinni sögu-
legu þróun í baráttunni fyrir lýðræðinu, að sjálft fólkið,
sjálfur lýðurinn, verður að þrengja að frelsi sínu um stund
til þess að geta einbeitt sér að því að afla sér þess valds, sem
er undirstaða lýðræðisins, eða að halda því, þegar að honurn
er sótt til þess að svipta hann því. Þegar svo stendur á, gildir
hið gamla kjörorð frönskú lýðræðisbyltingarinnar: „Föður-
landið er í hættu!“ Og vald lýðsins íklæðist þá oft þeim her-
klæðum, sem að vísu samrýmast illa hinni endanlegu hug-
sjón þess, en geta verið alveg óhjákvæmileg til þess að varð-
veita veruleik þess.
í þriðja lagi: Lýðrœði er jafnrétti mannanna. Þetta jafn-
rétti, sem þúsundir hafa barizt fyrir og dáið fyrir, er meira
en jafnrétti fyrir lögunum, svo mikilvægt sem það er og svo
ljarlægt sem það er því að vera enn framkvæmt. Ef svo væri,
að lýðræðið væri aðeins jafnrétti fyrir lögunum, þá væru hin
beisku orð Anatole France þungur dómur um lýðræðið:
„Lögin, sem eru jöfn fyrir alla, banna í hátign sinni jafnt
fátækunr sem ríkum að sofa undir brúrn, betla á götunum
og stela brauði“. — Jafnrétti er meira. Það er jafn réttur
hvers einstaklings til jarðarinnar og auðlinda hennar, jafn
réttur til menningararfs og lífsgæða þjóðfélagsins, jafnrétti
án tillits til efnahags, stéttar, þjóðflokks eða kyns til þess að
leita og njóta lífshamingju, til þess „að kornast áfram“ í
að' allir menn séu skapaðir jafnir, a'ð þeim séu af skapara þeirra léð ákveðin
óafsalanleg réttindi; að þar á meöal sé lífið', frelsið og leilin að hamingj-
unni). -..