Réttur - 01.06.1947, Side 73

RÉT T U R
145
hins vegar er túlkun tónlistar og myndlistar orðvana og
því að sama skapi háðari tilbrigðum formsins, þótt með
ólíkum hætti sé.
En eitt er þó víst: öll list ber ein'hverjar menjar ríkj-
andi samfélagshátta, enda þótt öll mikil list sé jafn-
framt bein eða óbein tilraun hins skapandi anda til að
hrista af sér allar hindranir og hefja mannlegt frelsi
til meiri fullkomnunar. Líti maður t. d. á málverk frá
endurreisnartímanum (renaissance) dylst eigi, hvernig
andlaus upphafningarkrafa hinna drottnandi stétta
settu mark sitt á list þessa tímabils. Rókókómálverk
bendir hins vegar til upplausnar og hrörnunar hirðlífs,
sem flýtur því nær máttvana út í haf siðleysisins. En
hjá beztu listamönnum beggja tíða bregður þó fyrir
leiftrum, sem tjá einlæga leit þeirra að fegurð og fágun,
þrátt fyrir allan ruddaskap, sérgæzku og félagslegar
takmarkanir samtíðarinnar.
1 sundurvirku auðvaldsþjóðfélagi, þar sem djöfladans
hinna innri mótsetninga er orðinn slíkur, að hann hrind-
ir þjóðunum út í kreppur og síðan styrjaldir á fárra
ára fresti — þar er heiðarlegum listamanni ærinn vandi
á höndum. Vilji einhver segja, að honum sé ekki öðr-
um þegnum um vandara, þá er slíkt hinn mesti misskiln-
ingur: hann ræður einmitt yfir óvenjulegu áhrifavaldi,
sem jafnframt leggur honum óvenjulega ábyrgð á herð-
ar. Listamaður hefur meira að segja tvennskonar sið-
ferðisskyldum að gegna. 1 fyrsta lagi sem listamaður:
honum ber að leitast við að gera list sína svo fagra,
sanna og göfuga sem verða má. 1 öðru lagi sem maður:
honum ber að leitast við að beina listarstarfi sínu til
þjónustu við framvindu samfélagsins svo sem auðið er.
Honum verður að vera ljóst, að því flóknara og samsett-
ara sem samfélagið verður, því þyngri verður hin sið-
ferðilega ábyrgð hans. Hann er brautryðjandinn: mann-
kynið allt er að leita hins sama og hann og fetar því í