Réttur - 01.06.1947, Side 74

146
RÉTTUR
andlega slóð hans að meira og minna leyti. Hann er hinn
byltingasinnaði sköpuður, sem brýtur niður hið gamla og
úrelta og bendir á það nýja, sem koma skal. En jafn-
framt er hann blátt áfram maður með mönnum —
hvorki nein forréttindafígúra né heldur neinn guðs vol-
aður aumingi. Hann er aðeins undanfari þess, sem allir
eiga að verða.
Það sem af er mannkynssögunni, hefur listamaðurinn
ekki einungis átt við að stríða þjónustukröfur 'harðsnú-
inna forréttindastétta, heldur og tilhneigingu almenn-
ings til andlegrar kyrrstöðu. Það er ekki einungis að
fáir spámenn listarinnar hafi orðið frægir í sínu föður-
landi, heldur og meðal sinnar kynslóðar. ,,Með andláts-
fregninni orðstýrinn hófst, með útfararsálminum jarð-
neskt líf.“ Þetta er í rauninni ekkert undarlegt. Um
hræðslu forréttindastéttanna við allar andlegar nýungar
hefur þegar verið nokkuð rætt — en ekki er tregða al-
þýðustéttanna síður skiljanleg. Tökum dæmi af okkar
eigin þjóð. Öldum saman bjó hún við slíka einangrun,
fátækt og fábreytni, að líf hennar líktist einna helzt
frosnum stöðupolli. Erfðir, sem slík aðstaða skapar, geta
orðið harla seigar undir tönn. Þess er varla að vænta,
að sá sem öldum saman hefur raulað rímur sér til lífs,
geti allt í einu tileinkað sér hljómlist framandi snillinga
— né heldur, að sá sem aldrei hefur aðra mynd séð en
náttúruna í kringum sig, geti samstundis hrifist af
„abströktu" nútímamálverki.
En þannig er það um meginhluta allrar alþýðu heims.
Líf hennar hefur mestan part verið tilgangslaust strit,
óraf jarri öllum skilyrðum til skilnings á lögmálum list-
ar og fegurðar — beinlínis dæmt til andlegs sljóleika og
stöðnunar. Hið sífellda öryggisleysi alþýðunnar hefur
getið af sér djúpstæða varanleikaþrá, sem svo hefur
leitt til órjúfandi tryggðar við þá mola menningarinn-
ar, sem henni hafa áskotnast. Forréttindastéttirnar og