Réttur - 01.01.1950, Blaðsíða 14

14
RÉTTUR
þar svo þröngt að þeir gátu ekki snúið sér við nema eftir samkomu-
lagi.
Árið 1919 sneri hann aftur til Changsha og fór þá löngu leið gang-
andi. Og nú fór hann að taka opinberan þátt í stjórnmálum, gerðist
ritstjóri að róttæku stúdentablaði og var með að stofna bókmennta-
félag sem átti að útbreiða nútímabókmenntir um menningu og
stjórnmál. Þetta félag og þó einkum HMHH-félagið barðist ákaft
gegn hinum afturhaldssama og illviga fylkisstjóra í Húnan. Stúd-
entarnir gerðu verkfall og sendu nefnd til Peiping til að reyna að
fá hann settan af. Ekki bar þetta þó annan árangur en þann, að
fylkisstjórinn bannaði útkomu stúdentablaðsins. Fór þá Mao aftur
til Peiping sem fulltrúi HMHH og til þess að skipuleggja and-
hernaðar-hreyfingu. Vannst nokkuð á í þeim málum, meðal ann-
ars að fylkisstjóranum var vikið úr embætti.
Mao tók síðan að sér kennarastöðu í Changsha og vann jafnframt
að stefnumálum HMHH sem nú barðist fyrir sjálfstæði Húnan-
fylkis, vegna þess að þeir álitu að Peipingstjórnin hefti um of allar
umbætur og framfarir í Húnan. Kom svo að hernaðarsinni einn,
Chao Héng-ti, hagnýtti sér þessa sjálfstæðisbaráttu og rak fylkis-
stjórann frá völdum. Væntu róttækir að hann mundi styðja mál
þeirra og veittu honum fylgi sitt. En þegar hann var búinn að ná
völdum, sveik hann öll loforð og kæfði með ofbeldi allar kröfur
um lýðræði. Árið 1920 hafði HMHH undirbúið kröfugöngu og
hátíðahöld í tilefni af afmæli rússnesku byltingarinnar, en Chao
hindraði það með fjölmennu lögregluliði. Af þessu dró Mao þann
lærdóm að alþýðan yrði að taka sjálf stjórnmálin í sínar hendur,
ef þau ættu að verða til hagsmuna fyrir hana.
Þá um veturinn skipulagði Mao í fyrsta skipti verklýðsfélag á
stjórnmálalegum grundvelli í anda marxismans. Hann hafði þá
nýlega lesið Kommúnistaávarpið og fleiri fræðibækur um kommún-
isma og hefur síðan aldrei efazt um kosti þeirrar stjórnmálastefnu.
Sama árið kvæntist hann Yang Kai-hui.
f maí 1921 fór Mao til Shanghai til að taka þátt í stofnun Komm-
únistaflokks Kína, og eftir það fara að gerast atburðir sem stefndu