Réttur - 01.01.1966, Qupperneq 57

R É T T U K
57
vinstri armur innan Alþýðuflokksins, sem krefst sjálfstæðis flokks-
íns gagnvart Framsókn. Fékk liann byr undir báða vængi við kosn-
ingasigur Alþýðuflokksins 1934, er hann fékk jafnmörg atkvæði og
1’ ramsókn.
Sögulegust urðu þessi átök á árunum 1934 til 1936, þegar „ríkis-
stjórn hinna vinnandi stétta“, fyrsta samsteypustjórn Framsóknar
og Alþýðuflokksins, sat að völdum (1934—38). Aðalleiðtogar
vinstri armsins voru þá Héðinn Valdimarsson, Sigfús Sigurhjartar-
son, Finnbogi R. Valdimarsson og Vilmundur Jónsson. Þessi vinstri
armur barðist fyrir róttækari stjórnarstefnu og gerði að lokum
kröfuna um reikningsskii við Kveldúlfs- og Landsbankavaldið að
böfuðatriði. Það var atlaga að höfuðvígi auðmannastéttarinnar í
landinu, sem S.I.S. og Jónas frá Hriflu voru þá í nánum tengsl-
um við.
En þegar Alþýðuflokkurinn á þingi sínu í nóvember 1936 gerði
þessi reikningsskil að úrslitaskilyrði við Framsókn („þriggja mán-
aða víxillinn“), gerði vinstri armurinn um leið örlagaríkustu villu
sína í bardagaaðferð: Alþýðuflokksþingið hafnaði „í eitt skipti
fyrir öll“ samvinnu við Kommúnistaflokkinn.
Það var eðlilega Alþýðuflokknum ofvaxið að ætla að berjast á
báðar hendur, á „tveim vígstöðvum“ í senn. Ef höfuðatr.iðið var
baráttan gegn kommúnistum, þá var ekki um annað að ræða en
fylkja sér áfram undir forystu Framsóknar. En ef höfuðatriðið var
sjálfstæði gagnvart Framsókn og efling verklýðshreyfingarinnar,
þá var ekkert vit í öðru en samstarfi við kommúnista. Og það var
til reiðu frá hálfu Kommúnistaflokksins, sem liáði þá eindregna og
víðfeðma samfylkingarbaráttu.
Afleiðingin af því að sleppa þessu tækifæri Alþýðuflokksins til
samfylkingar við Kommúnistaflokkinn, var tap Alþýðuflokksins í
þingkosn.ingunum 1937 og sigur Kommúnistaflokksins, sem fékk þá
í fyrsta skipti þrjá þingmenn kosna. Og eftir þau úrslit hófu þeir
Héðinn og Sigfús sameiningarbaráttu sína, sem lauk með stofnun
Sósialistaflokksins 1938, en Alþýðuflokkurinn klofnaði. Hefur Héð-
mn lýst allri þessar.i baráttu við Framsókn og við þá menn innan
rtlþýðuflokksins, sem héldu áfram að beygja sig fyrir henni, í bók
sinni „Skuldaskil Jónasar Jónssonar við sósíalismann“. (Rvík 1938).
Sósíalistaflokkurinn verður 1942 sá marxistiski fj öldaflokkur, er
tekur forustuna í Alþýðusambandi í samstarfi við Alþýðuflokkinn
og gerir kenninguna um sjálfslæði verklýðshreyfingarinnar gagn-