Réttur - 01.01.1966, Blaðsíða 78

78
RÉTTUR
þrek vort þrjóti“ eftir 30 ára stríð — og „tómir pennar“ auðvalds-
ins farnir að hlakka yfir því að tímabil hinna „rauðu penna“ sé
loksins liðið, — þá hellast yfir þá allar ádeilubókmenntir ársins
1965 eins og stórhríðarhret (Jakobína: „Dægurvísa", Jóhannes
Helg.i: „Svört messa“, Ingimar Erlendur: „Borgarlíf“, Erlingur Hall-
dórsson: „Minkarnir“, Björn Bjarman: „I heiðinni“, Jón frá Pálm-
holti: ,,Orgelsmiðjan“). Það er þó jafnt sósíalistiskri verklýðshreyf-
ingu Islands sem og ýmsum þessara skálda sjálfum alvarlegt íhug-
unarefni að tengslin þarna á milli eru nú miklu lausari en fyrr. En
vanti þau andlegu tengsl getur orsökin verið sú að verklýðshreyf-
inguna skorti sitt háa ris, en afleiðingin sú að skáldin skorti útsýn
og takmark, sem gæðir baráttu þeirra og ádeilu hugsjónakrafti er
lyfti þjóð þeirra til sköpunar betra mannfélags en þess, er þau
deildu á.
Fyr.ir verklýðsflokkana er þessi þróun öll hin lærdómsríkasta.
Sósíalistaflokkurinn og ýmsir beztu forvígismenn hans hafa lengst
af verið í hinum nánustu tengslum við hina róttæku hreyfingu skáld-
anna og hlotið frá þeim hinar dýrmætustu hvatningar til baráttu
sinnar. Alþýðuflokkurinn átti eftir 1930 nokkur skáld, svo sem
Sigurð Einarsson og Guðmund Hagalín. Slík skáld eru oft næmari
á vissa strauma í þjóðfélaginu en aðrir menn. Báðir þessir hafa lent
á „höfuðbólinu", — eins og hinn síðari kvað hafa orðað það —
er þeir fundu undanlátssemi við yfirstéttina yfirgnæfa þann baráttu-
anda sem enn skóp Sigurði Einarssyni máttinn til að yrkja sitt snjall-
asta ljóð „Sordavala“ 1930.
Fyrir alla verklýðs- og starfsmannahreyfinguna er margt að at-
huga á þessu mikla, viðkvæma en þýðingarmikla sviði. Kynslóða-
skiptin, sem nú eru að verða, skapa ný vandamál. Bókmenntirnar
voru það, sem mestu réði um andlega afstöðu þeirrar kynslóðar,
sem skóp ísland nútímans. Sú kynslóð, sem nú kemur fram á sjónar-
svið sögunnar, er alin upp v.ið kvikmyndir, útvarp, myndablöð, sjón-
varp og leikhús mun einnig verða henni enn þýðingarmeira en
fyrri kynslóð. Sósíalistisk verklýðshreyfing og þjóðfrelsishreyfingin
á íslandi þarf því á nýjum fjölmiðlunartækjum að halda til v.iðbótar
við þau eldri, á nýjum djörfum aðferðum og listtúlkun við hlið
hinna fyrri.
Hið nýja þjóðfélag voldugrar tækni, vinnuþrældóms og tiltölu-
legrar velmegunar allmargra, skapar ný vandamál ekki sízt andlegs
og sálfræðilegs eðlis, krefst enn sterkari áhrífatækja og túlkana, til