Réttur - 01.01.1966, Blaðsíða 80

80
RÉTTUR
eina öryggið fyrir því að sósíalisminn fái að festa rætur sem ríkis-
vald hjá nýjum þjóðum og dafna. Án ríkisvalds Sovétríkjanna og
annarra sósíalistiskra þjóða í Evrópu og Asíu, hefði bylting alþýð-
unnar á Kúbu, þjóðfrelsishreyfingin í Ghana, Mali og víðar verið
kæfð í blóði, eins og auðvaldið áður myrti löglega lýðveldisstjórn
á Spáni (1939), í Guatemala og Nicaragua fyrir rúmum áratug
o. s. frv. Skjöldur sósíalismans er jafn hreinn, þótt einnig í hans
nafni hafi verið framin mistök og illvirki, eins og í nafni kristn-
innar, bændabyltinganna, borgaralegu lýðræðisbyltinganna eða
þjóðfrelsisstríðanna áður.
Hér á íslandi er það sósíalisminn, reisn hinnar þjáðu og kúguðu
alþýðu úr eymd aldanna til meðvitundar og haráttu fyrir mann-
réttindum sínum, lífi og frelsishugsjón, sem sett hefur mark sitt á
sókn fram til mannsæmandi lífs og orðið undirstaða eins stórfeng-
legasta bókmennta- og menningartímabils, sem þjóð vor hefur lifað.
*
Ég hef nú hugleitt hálfrar aldar reynslu íslenzkrar verklýðs-
hreyfingar á nokkrum sviðum. Það eru aðeins persónulegar hug-
leiðingar mínar sem þátttakanda í þessari hreyfingu í 45 ár, síður
en svo þaulhugsaðar, þaðan af síður ræddar við aðra. Þorri þeirra
sviða, sem verklýðshreyfingin starfar á, kemur hér hvergi við sögu.
Um alla reynsluna í baráttunni um tryggingar, almenn efnahagsmál,
fjárhagsmál, stóriðjumál, — um reynslu af samstarfi við hinar ýmsu
stéttir, flokka, þátttöku í ríkisstjórnum, — um alþjóðamálin, um
samvinnuhreyíinguna o. s. frv.*) — um allt þetta er svo að segja
*) SviS samvinnuhreyfingarinnar er eitt af því, sem verklýðshreyfingin hefur
vanrækt um of. ÞaS eru ekki aSeins kaupfélögin, sem áhrifa verklýSsflokk-
anna hefur gætt of lítiS í, hpldur hefur sjálf hugsjón samvinnunnar , — þjóS-
nýtingarinna.r „neSan ,frá“ — veriS hornreka í áróSri og haráttu verklýSshreyf-
ingarinnar, þótt hún hafi rutt sér til rúms á einstaka sviSum (t. d. samvinnu-
rekstri um hílastöSvar). ÞaS ér því nauSsynlegra aS hefja samvinnuhugsjónina
— líka í einskonar sjálfstjórnarfyrirtækjum verkamanna, — til vegs og valda
aftur sem hún hefur dofnaS í sjálfum kaupfélögunum og ótti llallgríms Krist-
inssonar,' brautryðjandans mikla, rætzt aS „eldur hugsjónanna félli í fölskva
hjá gröfum frumherjanna". Samvinnuhreyfingin á íslandi er ekki ein um þaS
voldugra þjóSmálahreyfinga, aS forstjóra- og skriffinnsku-vald kæfi hugsjón-
ina um tíma, en fólkið sjálft mun ætíS, fyrr eða síðar, endurvekja liana að
nýju, þótt það sjálft hafi um skeið komizt á vald forstjóra sinna eða foringja.