Réttur - 01.01.1966, Blaðsíða 64

64
RÉTTUR
áttunni um hið daglega brauð*). Sú barátta hafði verið hörð. Hún var háð
fyrir lifinu sjálfu. Hún hafði staðið í hálfa öld frá því vcrklýðshreyfingin
hófst (1894). Fyrsta stóra áfanganum á sigurbraut fólksins i sameiginlegri
lifsbaráttu þess var náð.
Hinni almennu neyð, sem þjáði þorra alþýðu, var útrýmt. Neyðin
hélt þó áfram að vera til hjá ýmsum, sem sérstaklega illa voru settir,
— og þessi draugur fortíðarinnar skaut upp hausnum öðru'hvoru:
í almennu néyðarástandi víða út um land 1950—56 og í neyð at-
vinnuleysingja í Reykjavík og nágrenni 1950—52 (þegar margar
fjölskyldur urðu m. a. s. að spara við sig mjólk) undir áþján helm-
ingaskiptastjórnar Ihalds og Framsóknar. Þessi draugur fylgir auð-
valdsskipulaginu og skýtur upp kollinum, hvenær sem alþýða manna,
flokkar hennar eða samtök, blundar eða sofnar á verðinum.
Eftir sigurinn 1942 var sleitulaust haldið inn á nœsta áfanga.
Atökin um öryggi sómasamlegrar lífsafkomu hófust. Baráttan, sem
áður var um lífið, verður um lífskjarabœtur.**)
Sumir myndu kalla þann áfangastað, sem að er þá stefnt, vel-
ferðaíþjóðfélagið. Slíkt heiti mætti gefa því þjóðfélagi, þar sem
ullir lifa vel af 40—48 tíma vinnuviku, hafa öruggt og gott húsnæði,
geta notið þeirrar menntunar, sem hugurinn girnist og hæfileikarnir
leyfa, — og þurfa engu að kvíða, þótt atvinnuleysi, sjúkdóma eða
elli beri að. Enn er langt í þann áfangastað.
í aldarfjórðung hafa ótökin staðið, margt áunnizt og mörgu
*) Stnðst við hugsun Toynbees. -— Ég minnist þess alltaf sent táknræns lítils
utburðar, að sumarið 1942 var ég staddur inn í kjötbúð á Snorrabraut. Allt í
einu segir verkamaður, baráttufélagi frá atvinnuleysisárunum, er stendur við
lilið mér: „Jæja Einar, hér stendur maður að kaupa kjöt í matinn í miðri viku,
heldurðu það sé rnunur!" Fyrir þann tíma var fiskur og tros í 6 daga reglan.
Kjöt í hæsta lagi á sunnudögum. Kjöt tvisvar í viku, það var nýtt líf, — það
var hixus miðað við það, sem áður var.
**) Lítil frásögn frá atvinnuleysisárunum hjálpar máske til að skýra þennan
mttn fyrir hluta af yngri kynslóðinni betur en lýsingin á sjálfri neyðinni, hús-
næðinii, fatnaðinum, sem hún vart trúir: A fundi út af atvinnuleysinu, er hald-
inn var í Barnaskólaportinu í Reykjavík, líklega 1936, heyrði ég tvo miðaldra
verkamenn, er stóðu við hlið mér, tala saman. Annar segir: „Ekki er maður að
heimta atvinnuna, af því maður eyði svo mikltt, aldrei hef ég farið á bíó.“
Þá svarar hinn: „Ja, ég skal segja þér, í fyrra kom til mín maður að norðan
og hann vildi endilega að ég færi í bíó með sér. Það er í eina skiptið, sem
ég hef farið í bíó.“