Réttur - 01.08.1981, Blaðsíða 24

Jón Baldvinsson
alþm. og forseti ASÍ eftir Otto Þorláksson og alll til
dauðadags (1938), flutti strax eftir að hann var kominn
á þing 1921 frumvarp til laga uin vökulög togarasjó-
manna, 6 tíma á sólarhring, og fékk það frumvarp sam-
þykkt 1921. Árið 1956 var þessi hvildartími svo hækk-
aður í 12 tíma.
atriðum upphaf sitt að rekja til fyrstu ára-
tuga 20. aldarinnar, þegar verkalýðshreyf-
ingin er í óða önn að skipuleggja sig og sækja
fram í miklum baráttuham.
Það er þó merkilegt að allsnemma fóru að
berast til landsins konunglegar tilskipanir og
fyrirmæli í lagaformi um ýmislegt sem snerti
aðbúnað verkafólks. Árið 1886 er talið að
fyrsta skrefið sé stigið með konunglegri til-
skipun um hjúalög. í þeim voru lögfest ýmis
ákvæði til öryggis og verndar vinnuhjúum.
Ný hjúalög voru hins vegar sett árið 1928.
Þau settu reglur um aðbúnað og kaupgreiðsl-
ur hjúa og ýmis atriði til að tryggja þeim
betra atlæti. M.a. segir í 7. gr. hjúalaganna
frá 1928, en þau lög eru gildandi í dag, að
húsbóndi skuli veita hjúi sínu viðunanlegt og
nægilegt fæði og rúmfatnað, ennfremur að
hjúi sé ekki skylt að sofa í rúmi með öðrum.
Hjú eigi rétt á að fá hreina rekkjuvoð eða lök
í rúm sitt einu sinni á mánaðarfresti og hreint
handklæði einu sinni í viku. í frístundum
sínum á vetrum skuli hjúi fengin dvöl í viðun-
anlegu hlýju herbergi.
Á árinu 1890 voru sett farmannalög fyrir
ísland, en þau voru nálega orðrétt þýðing á
dönskum sjómannalögunum og giltu jafnt
fyrir fiskimenn á þilskipum og sjómenn í för-
um milli landa.
Sama ár sá fyrsti vísirinn að ellitryggingu
dagsins ljós; þá voru lögfestir styrktarsjóðir
handa heilsubiluðu og ellihrumu alþýðufólki
í öllum bæjum og hreppum landsins. Það er
hins vegar með lögum um alþýðutryggingar að
fyrsta fullmótaða heildarlöggjöfin um þessi
málefni sér dagsins ljós, en þau lög eru
undanfari almannatrygginga, eins og kunn-
ugt er, og verður vikið að þeim hér á eftir.
Elsta sjúkrasamlagið hér á landi var stofn-
aði árið 1897 og starfaði það þar til alþýðu-
tryggingarnar tóku við hinn 1. febrúar 1936.
Fyrstu lögin um sjúkrasamlög voru hins
vegar sett 11. júlí 1911. Þau lög og önnur
sem sett voru allt fram að alþýðutrygginga-
lögunum og fjölluðu um sjúkratryggingar,
byggðu á frjálsum félagasamtökum þeirra,
sem vildu tryggja sig gegn því tjóni sem veik-
indi geta valdið.
Með lögunum 1911 er að vísu ákveðið að
ríkissjóður skuli styrkja sjúkrasamlögin um
eina krónu á ári í kaupstöðum og kauptún-
um þar sem læknir er búsettur, en annars
staðar um 1.50 fyrir hvern félagsmann sem
greitt hafi iðgjald allt árið.
Ýmsar breytingar voru gerðar á sjúkra-
á
136