Réttur - 01.01.1982, Síða 53

hlutfall lagaðist lítillega nú upp á síðkastið,
en er þó aldeilis fáránlegt ennþá, svo sem
vikið verður að síðar.
En það stóriðjumál sem helst var deilt um
á milli ráðherratíðar Magnúsar Kjartanssonar
og Hjörleifs Guttormssonar var stofnun
Járnblendiverksmiðjunnar á Grundartanga,
sem nú er á góðri leið með að verða baggi á
íslenska ríkinu. Um það fyrirtæki má segja
það sama og um álverið, að aðvaranir sósíal-
ista hafa satt að segja reynst ógnvænlega
réttar. Þegar stóriðjusinnarnir töluðu um að
þeir væru að skjóta fleiri stoðum undir ís-
lenskt efnahagslíf, reyndist það vera fúa-
sprek eitt, sem engu fær haldið uppi, ekki
einu sinni sjálfu sér. En nóg um það, og lít-
um á súrálsmálið anno 1981.
Hækkun í hafi opinberuö
Það var skömmu fyrir jól 1980 að Hjör-
leifur Guttormsson varpaði sprengju inn í
stjórnmálaumræðuna. Þá gerði hann það
opinbert að iðnaðarráðuneytið hefði gögn í
höndum er bentu til þess að Alusuisse hefði
hlunnfarið íslendinga í viðskiptum. Væri
misræmi á milli ástralskra útflutnings-
skýrslna og íslenskra innflutningsskýrslna
upp á 47 milljónir dollara, frá 1974 til 1980,
að báðum árum meðtöldum. Þessar tölur
áttu að vera sambærilegar, þannig að hér var
t.d. ekki um flutningskostnað að ræða. Súr-
álið hækkaði einfaldlega á leiðinni, og fyrir
vikið lekk þetta fyrirbæri heitið „hækkun í
hafi”.
Þessar upplýsingar voru m.a. árangur af
ferð Inga R. Helgasonar til Ástralíu, þar sem
honum tókst að fá uppgefnar þessar tölur
hjá áströlsku hagstofunni, með nokkrum
krókaleiðum þó. En tölurnar voru óum-
deilanlega réttar opinberar tölur.
Viðbrögðin voru ákaflega fróðleg hjá
stjórnarandstöðu Sjálfstæðisflokks og
Alþýðuflokks, enda stóðu þessir flokkar að
álsamningnum á sínum tíma. Það var eins og
ráðist væri á einkabarn þeirra. Þó voru þeir í
vandræðum með að finna tilfinningum sín-
um orð. Létu sér nægja að gagnrýna að iðn-
aðarráðherra skyldi ekki fara með upplýsing-
arnar um hina mjög vafasömu viðskipta-
hætti Alusuisse sem leyndarmál. Og í ræðum
var talað um „vindhögg” og fleira í þeim
dúr. Alls staðar skein í gegn sú von að iðnað-
arráðherra tækist ekki að finna orðum
sínum stað, þannig að þeir gætu tekið hann á
beinið að leikslokum.
Viðbrögð forstjóra álversins komu engum
á óvart. Hann sagði að sjálfsögðu að hér
væri einungis á ferðinni „pólitísk aðför að
fyrirtækinu”.
Fjölþætt athugun
Á grundvelli þeirra upplýsinga sem fyrir
lágu var ákveðið að súrálsviðskiptin skyldu
nánar könnuð. Skyldu þar teknar til athug-
unar skýringar Alusuisse, og jafnframt leitað
upplýsinga um verð í hliðstæðum viðskipt-
um vítt og breitt.
Rannsókn súrálsmálsins var falin hinu
kunna breska endurskoðunarfyrirtæki
Coopers & Lybrand, sem jafnframt hefur
annast endurskoðun á reikningum ísals,
þegar ríkisstjórnir hafa farið fram á það.
Jafnframt fékk iðnaðarráðuneytið til
ráðuneytis ýmsa sérfræðinga á heimsmæli-
kvarða, með sérþekkingu á áliðnaði, en
Coopers & Lybrand eru almennir endur-
skoðendur, en ekki sérfræðingar í áliðnaði.
Meðal sérfræðinganna má nefna Samuel
Moment, sem var ráðgjafi Ástralíustjórnar í
álsamningum við Alusuisse, en Alusuisse á
53