Réttur - 01.01.1993, Page 11

eftir hann liggur mikið safn greina og rit-
gerða auk nokkurra bóka. Ritstjóri
RÉTTAR var hann frá 1926. Fyrstu bók
sína, sem fjallaði um Rousseau og
frönsku stjórnarbyltinguna, gaf hann út
25 ára gamall árið 1927, en síðustu bæk-
urnar, skráðar af Jóni Guðnasyni, komu
út fyrir fáum árum: ísland í skugga heims-
valdastefnunnar og Kraftaverk einnar
kynslóðar.
IV.
Einar Baldvin Olgeirsson fæddist á Ak-
ureyri hinn 14. ágúst 1902. Foreldrar hans
voru hjónin Olgeir Júlíusson bakari og
Sólveig Gísladóttir. Hann varð stúdent
frá Menntaskólanum í Reykjavík árið
1921.
Einar gegndi margháttuðum trúnaðar-
störfum um dagana, hann var kennari,
forstjóri, ritstjóri, formaður verklýðsfé-
lags og stjórnmálaflokks. Hann sat í
stjórnarskrárnefnd, þjóðhátíðarnefnd
lýðveldisstofnunar, útvarpsráði, nýbygg-
ingarráði, orkuráði og rannsóknarráði.
Hann átti sæti í bankaráði Landsbanka
íslands í 23 ár og þar af 4 ár sem formað-
ur. Aðalstarfsvettvangur hans var hins
vegar í húsinu hér fyrir handan, en hann
var þingmaður Reykvíkinga í 30 ár sam-
fellt eða frá 1937 til 1967.
Einar kvæntist eftirlifandi konu sinni,
Sigríði Þorvarðardóttur hinn 20. sept-
ember 1927 og varð þeim tveggja barna
auðið.
Ólaf, son sinn, misstu þau árið 1983 en
hann var kvæntur Jóhönnu Axelsdóttur
°g eignuðust þau tvo syni, þá Gísla Rafn
°g Þorvarð Tjörva.
Sólveig, dóttir þeirra, eignaðist tvö
börn, þau Eddu og Einar Baldvin með
manni sínum Þorsteini Óskarssyni, en
þau skildu.
Sólveig er nú búsett í Ástralíu en er hér
með okkur í dag. Núverandi eiginmaður
hennar er Lindsay O’Brien prófessor, en
hann bað um að hér yrði flutt kveðja frá
sér, þar sem hann átti ekki heimangengt.
V.
Einar Olgeirsson raskaði verulega ró
margra um sína daga, breytti gildismati
þjóðarinnar í veigamiklum atriðum og
hann ýtti all harkalega við sérhagsmunum
í samfélaginu til að hliðra fyrir sameigin-
legum hagsmunum fjöldans, og því var
hann umdeildur meðan hann lifði og
verður það eflaust lengi enn.
Hins vegar liggja fyrir sögulegar stað-
reyndir um verk hans og áþreifanlegan
árangur þeirra í veruleika íslenskrar sögu
síðustu áratugina.
Ég stend að vísu hér í kórdyrum, en
enginn er ég dómari. Mælistikuna, sem
bregða þarf á verk og áhrif hins látna vin-
ar okkar, verður hver að smíða fyrir sig.
Þið hafið í þessum orðum kynnst mæli-
stiku minni.
Ég hef hér talað um Einar Olgeirsson
sem hinn eina og sjálfsagða foringja al-
þýðuhreyfingarinnar á íslandi, en auðvit-
að var hann einn í hópi annarra höfuð-
leiðtoga þessarar sömu hreyfingar og
samverkamaður fjölmargra annarra mik-
ilhæfra forustumanna, sem hér eru ekki
nafngreindir. í þeim hópi ríkti gagnkvæm
virðing, djúp vinátta og tiltekin verka-
skipting. Nú háttar svo til, þegar hann
deyr á tíræðisaldri, að samferðamenn
hans eru flestir gengnir. Það var þessi for-
ustusveit og fjöldinn, sem þeir hrifu með
sér, er lagði grunninn að lífskjörum okk-
11