Réttur - 01.01.1993, Side 32

varpi sem nú var til meðferðar og þjóðin
hafði í raun samþykkt með tvennum
kosningum á árinu 1942. Verða nú nokk-
uð rakin störf milliþinganefndarinnar:
Ríkisforseti eða forseti
lýðveldisins?
1. fundur í milliþinganefnd í stjórnar-
skrármálinu var haldinn 26. maí 1942 í
Hlaðbúð í alþingishúsinu — nú þing-
flokksherbergi Alþýðubandalagsins. Pá
voru í nefndinni þeir sem áður getur
(Gísli, Bjarni Benediktsson, Hermann og
Jónas og Stefán Jóhann). Starfaði hún
þannig skipuð til 3. nóvember um haustið
er þeir bættust við Haraldur Guðmunds-
son frá Alþýðuflokknum og tveir menn
eftir kosningasigra Sósíalistaflokksins
á árinu, þeir Einar Olgeirsson og Áki
Jakobsson. Pessi nefnd varð síðan sú sem
úrslitum réði í málinu áður en það var
lagt fyrir alþingi. Par komu fram þau efni
sem urðu ágreiningsmál í lýðveldismál-
inu. Á 13. fundi hennar, 8. janúar 1943 er
bókað:
„Nokkuð var rætt um hvort forseti
skuli vera þjóðkjörinn eða kosinn af al-
þingi.“
Á 19. fundi nefndarinnar 29 mars var
þetta bókað:
„Rætt var enn á ný um frumvarp undir-
nefndarinnar, og þá sérstaklega um þau
atriði sem ágreiningur hefir verið um sem
eru 1) heiti æðsta manns lýðveldisins og
2) á hvern hátt hann skuli valinn. Fellt var
með 5 atkvæðum gegn 3 að heiti æðsta
manns lýðveldisins skyldi vera ríkisfor-
seti. Samþykkt var með 5 atkv. gegn 3 að
heiti hans skuli vera forseti lýðveldisins.
Samþykkt var með 6 atkvæðum gegn 2
(Sósíalistaflokksins — innskot mitt SG)
32
að forseti skyldi kosinn af Sameinuðu al-
þingi. Nokkrir nefndarmenn og þar á
meðal sumir þeirra er atkvæði greiddu
með alþingiskjöri forseta, hefðu óbundn-
ar hendur um það að fylgja við síðari
breytingar á stjórnarskránni þeirri breyt-
ingu að forseti yrði kjörinn af þjóðinni,
annað hvort beinni eða óbeinni kosningu
(kjörmönnum).“
Reglulegt alþingi kom saman 15. apríl.
Pað stóð aðeins í fáeina daga. Þar var þó
lagt fram frumvarp stjórnarskrárnefndar-
innar eins og það stóð þá. Ekki var ætlun
stjórnarinnar að leita eftir afgreiðslu á
frumvarpinu og undi Sósíalistaflokkurinn
því illa og sendi hann öllum hinum flokk-
unum svofellt bréf:
„Vér leyfum oss hér með að leggja til
við yður, að flokkar vorir hafi samstarf
um, að lýðveldisstjórnarskrá sú, sem nú
er að fullu undirbúin af milliþinganefnd í
stjórnarskrármálinu, nái samþykki þjóð-
arinnar í sumar, og verði samstarfið með
eftirfarandi hætti:
1. Fulltrúar flokkanna flytji. sameiginlega
stjórnarskrárfrumvarpið nú þegar á
þessu þingi, áður en því verður frestað
— svo framarlega sem ríkisstjórnin
ekki tilkynnir flokkunum, að hún
muni nú þegar leggja það fyrir þingið.
2. Flokkarnir hafi samtök um að hraða
málinu gegnum þingið, svo að það sé
afgreitt fyrir þingfrestun.
3. Flokkarnir ákveði, að þjóðaratkvæða-
greiðsla um samþykkt frumvarpsins
skuli fara fram í sumar eða í síðasta
lagi í september í haust.
4. Flokkarnir skipi nefnd manna til þess
að stjórna sameiginlegum áróðri fyrir
samþykkt stjórnarskrárinnar og þátt-
töku í kosningunum.
Vér höfum skrifað öðrum flokkum
þingsins sams konar tilboð. Vér væntum
I