Morgunblaðið - 19.03.2006, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 19. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Áhorfendur gegna miklu hlutverki þegar
fornminjar eru skoðaðar, það er þeirra
ímyndunarafl sem breytir litlu broti af leir-
skál, nokkrum mismunandi glerperlum og
handfangi af sverði í minningar um horfna
tíma. Þegar fornminjar eru sýndar almenn-
ingi þarf að huga vel að framsetningu hlut-
anna þar sem þeir eru oftast mjög við-
kvæmir fyrir snertingu og sterku ljósi.
Vegna þessara takmarkana getur framsetn-
ing á fornminjum orðið mjög einsleit.
Í síðustu grein Í hlutarins eðli var fjallað um Centraal Mus-
eum í Utrecht og hvernig viðmóti safnsins var breytt með að-
stoð vöruhönnuða, arkitekta, grafískra hönnuða og tískuhönn-
uða. Centraal Museum notar ekki aðeins hönnuði við að breyta
og bæta umhverfi safnsins heldur fær safnið hönnuði til þess að
hanna hinar ýmsu sýningar til þess að gera ferð í Centraal Mu-
seum að einni stórri upplifun sem fylgir gestunum sem lengst.
Sýningar sem boðið er upp á í Centraal Museum eru ótrúlega
fjölbreyttar; hönnunarsýningar, myndlistarsýningar, tísku- og
textílsýningar svo fáein dæmi séu tekin. Safnið sjálft á mikið af
klassískri og nútímamyndlist, en einnig hönnun, svo sem
stærsta safn af húsgögnum eftir Gerrit Rietveld en hann kom
einmitt frá bænum Utrecht. Einnig á safnið mikið af tískumun-
um frá öllum tímabilum, sem dæmi hefur safnið keypt nokkrar
heilar tískulínur frá Victor og Rolf.
Fyrir rétt rúmu ári var opnuð sýningin Víkingarnir! (Vik-
ingen!) sem gaf mynd af ferðum víkinganna við ána Rín á ár-
unum 800 til 1000 e. kr. Fornleifafundir frá þessum svæðum
gefa góða hugmynd um daglegt lífi víkinganna, allt frá skipa-
smíði og vopnagerð til skartgripagerðar og ýmiss annars. Sýn-
ingin gefur einnig góða sýn á ferðir víkinganna um Niðurlöndin,
nýlegir uppgreftir við Zutphen sýna til dæmis að víkingarnir
ferðuðust ekki með friði um þessi svæði, beinagrindur af myrt-
um þorpsbúum hafa fundist sem gefa til kynna að víkingarnir
hafi farið um og beitt ofbeldi í ránsferðum sínum um friðsæl
sveitaþorp Niðurlandanna.
Til þess að sýna á sem sterkastan hátt hvernig víkingarnir
lifðu og ferðuðust um Niðurlöndin og svæðin þar í kring var
hönnunarteymið Studio Job fengið til þess að gera víkingasýn-
inguna í Centraal Museum að ógleymanlegri upplifun fyrir
unga sem aldna.
Studio Job samanstendur af þeim Job Smeets og Nynke
Tynagel. Starfsemi Studio Job hófst árið 1998 þegar Job
Smeets útskrifaðist frá Design Academy Eindhoven en árið
2000 bættist Nynke Tynagel við starfsemina þegar hún lauk
námi við sama skóla. Undanfarin ár hefur Studio Job öðlast
heimsathygli fyrir einstaka og áhugaverða hönnun, verkefnin
hafa verið fjölbreytt og hafa þau unnið með elsta postulínsfyr-
irtæki Hollands, Royal Tichelaar Makkum, tískuhönnuðunum
Victor og Rolf og fyrir ýmsa einkaaðila. Hönnun Studio Job hef-
ur verið skilgreind sem hönnun á mörkum myndlistar, þau hafa
sagt að hönnun snúist fyrir þeim um frelsi til þess að fylgja
hjartanu. Notkun munstra sem þau hanna einkenna verk
þeirra, einfaldar en einlægar teikningar af raunsæjum hlutum
mynda ævintýralegan heim sem þekur ýmsan textíl, postulín,
veggfóður og útiskúlptúr á skólalóð. Pöddumynstrið og Rock-
húsgögnin sem eru steypt úr áli frá árinu 2003 voru þeir hlutir
sem vöktu mikla athygli á hönnunarsýningunni í Mílanó það ár-
ið og urðu til þess að orðspor Studio Job óx til muna. Verk Stud-
io Job eru mjög afgerandi og þau Job Smeets og Nynke Tyna-
gel hafa náð að skapa sérstaklega sterkan heim þar sem
húsgögn þeirra og munstur lifa saman í sátt.
Það var því vel við hæfi hjá Centraal Museum að fá Studio
Job til þess að hanna umgjörð um víkingasýninguna. Þau eru
þekkt fyrir sinn sérstaka heim og að skapa sterka stemningu og
andrúmsloft og þar sem markmið fornminjasýninga er að fá
gesti til að ferðast til horfinna heima þá eru líklega fáir hæfari
til þessa starfs en einmitt Studio Job. Í viðtali við Studio Job
voru þau spurð af hverju Centraal Museum vildi fá þau til þess
að hanna sýninguna og svarið var: „Til þess að fá sem flesta
gesti!“.
Við inngang sýningarinnar heyrist ölduniður og veggir eru
þaktir áhrifamiklu öldumynstri sem síðan breytist í stjörnukort,
sama útsýni og víkingarnir höfðu á siglingum sínum um heims-
höfin á leið til nýrra áfangastaða. Þetta er upphafið á ferðinni,
gesturinn leggur af stað með víkingunum. Studio Job skipti sýn-
ingunni niður í marga sali sem tengjast með dimmum boga-
göngum, hver salur er þakinn með gólf- og veggfóðri sem lýsir
umhverfi fornminjanna. Munstrin sem þekja salina minna á
upprunalegt umhverfi fornminjanna eins og til dæmis klaust-
urveggfóður þar sem gömul handrit og teikningar af ferðum
víkinganna voru til sýnis eða munstur búin til úr myndheimi
víkinganna þar sem skartgripir og ýmsir nytjahlutir sem fylgdu
víkingunum voru sýndir.
Ég var stödd í Hollandi þegar víkingasýningin stóð yfir og fór
hún ekki fram hjá neinum þar sem mjög áhrifamikil auglýs-
ingaplaköt þöktu flest strætóskýli borga og bæja í kringum Ut-
recht. Ég hef farið á nokkrar víkingasýningar hérlendis þar sem
víkingarnir eru okkar forfeður og hugrakkir landnemar sem
börðust við óblíða náttúru og því fannst mér áhugavert að sjá
hvernig víkingasýning í Hollandi myndi vera, þar sem víking-
arnir voru utanaðkomandi og ógnvekjandi, fóru um með ránum
og ofbeldi og voru ekki neinar hetjur á sama máta og þeir eru í
okkar sögu.
Maður fékk sterka tilfinningu fyrir þessu tímabili í sögunni
þegar gengið var um sýninguna, hver salur tók mann og flutti í
nýjan heim þar sem fornminjarnar töluðu sínu máli. Dimmu
gangarnir á milli salanna mynduðu eftirvæntingu eftir að kom-
ast í næsta umhverfi og þeir gáfu hvíld þannig að þetta magnaða
sjónarspil rann ekki saman í eitt heldur stóð hver salur sér og
fornminjarnar fengu að njóta sín á sinn hátt. Umgjörð Studio
Job gerði fornminjunum hátt undir höfði og hjálpaði manni að
setja sig í rétt hugarástand. Einn áhrifamesti salurinn í sýning-
unni var vopnasalurinn þar sem sverð og önnur vopn sem voru í
eigu víkinga voru til sýnis. Veggir og gólf salarins voru þakin
blóðslettum og í fjarska heyrði maður hljóð frá skylmingum,
það munaði litlu að maður fyndi lykt af blóði, svita og tárum.
Uppbygging sýningarinnar hafði ákveðinn stíganda, hún
hófst úti á hafi með víkingunum sem síðar færðu sig upp á land,
í gegnum þorp og inn í klaustur. Lokasalurinn var tileinkaður
arfleifð víkinganna í dag, áhrifa þeirra gætir enn víða og til
marks um það þöktu vörumerki, merki íþróttafélaga og fyr-
irtækja veggi salarins. Víkingarnir eru víða, hjálmarnir þeirra
sjást í mörgum löndum, barnaleikföng og teiknimyndir eru til-
einkuð þeim og þeir hafa sérstakt aðdráttarafl sem ekki margir
fornir þjóðflokkar hafa.
Centraal Museum fékk lánaðar fornminjar frá söfnum í
Þýskalandi, Danmörku og Svíþjóð til þess að sýna á sem bestan
hátt hvernig líf fólks var á þessum svæðum og hvernig það líf
leit út bæði fyrir víkingana sjálfa sem ruddust upp á land og
rændu og rupluðu en líka fyrir íbúa Niðurlandanna sem urðu
fyrir þessum árásum. Einnig var þetta í fyrsta sinn sem forn-
minjar frá víkingatímum í Hollandi voru sýndar á heildrænan
hátt og þannig gefin raunveruleg mynd af áhrifum ránsferða
víkinganna í Niðurlöndum. | hannar@mbl.is
Horfinn tími gæddur lífi
TENGLAR
................................................................................
www.centraalmuseum.nl
Höfundur er vöruhönnuður.
1. Klaustursalur:
handrit og kirkju-
munir í upprunalegu
umhverfi.
2. Gangur að sýn-
ingu: Verk frá Studio
Job voru til sýnis á
gangi sem leiddi til
sýningarinnar.
3. Skipasalur: Vík-
ingaskip sem fengið
var að láni frá Vík-
ingasafninu í Hróars-
keldu.
4. Vörumerkjasalur:
Arfleifð víkinganna í
nútímanum kemur
fram í hinum ýmsu
vörumerkjum fyrir-
tækja og íþrótta-
félaga.
5. Markaðssalur:
Ýmsir munir sem
fengust á mörkuðum
þess tíma.
6. Vopnasalur :
áhrifamesti salur
sýningarinnar þakinn
blóðslettum.
Nynke Tynagel og Job Smeets.






Í hlutarins eðli | Fornminjar eru leifar af horfnum tíma og menningu, þær eru lítil en ómetanleg brot af því sem var og gera okkur kleift að upplifa löngu
liðna tíð. En fornminjar hafa oft legið í jörðu í árhundruð og hafa því yfirleitt misst sinn upprunalega lit og form þannig að þeir sem þær skoða verða að
opna hugann og ímynda sér hvernig hlutirnir litu út og lífið í raun og veru var þegar þessir hlutir voru í notkun, segir Brynhildur Pálsdóttir.
Ljósmynd/ Brynhildur PálsdóttirLjósmynd / Bert Muller
Ljósmynd/Bert Muller
Ljósmynd / Bert Muller
Ljósmynd / Bert Muller
Ljósmynd/ Bert Muller