Morgunblaðið - 31.03.2006, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. MARS 2006 19
ERLENT
Sheer Driving Pleasure
BMW X5
www.bmw.is
KONUR biðja fyrir utan Alopidevi-hofið eftir að hafa
tekið þátt í hreinsunarathöfn í Ganges-fljóti í Allaha-
bad á Indlandi. Nýárshátíð hindúa var haldin á Ind-
landi í gær og nýtt ár hefst í dag. Hindúar telja að
guðir þeirra hreinsi alheiminn þegar nýtt ár gengur í
garð.
AP
Nýju ári fagnað
MIKLAR umræður eru nú í Eystra-
saltsríkjunum um að þau þurfi að efla flug-
heri sína til að geta annast eftirlit með
lofthelginni sjálf. Hvöttu varnarmálanefnd-
ir þjóðþinga landanna, Eistlands, Lett-
lands og Litháens, í fyrradag stjórnvöld til
að byggja upp eigin varnargetu. Önnur að-
ildarríki Atlantshafsbandalagsins, NATO,
hafa annast til skiptis eftirlit með lofthelg-
inni eftir að ríkin þrjú, Eistland, Lettland
og Litháen, urðu aðilar 2004 þar sem þau
höfðu ekki bolmagn til þess sjálf.
Í september í fyrra, þegar Þjóðverjar
sáu um eftirlitið, rauf rússnesk SU-27-þota
lofthelgi Litháens og hrapaði síðar vegna
eldsneytisskorts. Þýskar flugvélar á veg-
um NATO voru ekki sendar á loft og er
talið að boðleiðir hafi verið of langar, fyr-
irmæli ekki borist í tæka tíð.
Aleksandras Matonis er aðstoðarritstjóri
fréttastofunnar Baltic News Service, hann
hefur aðsetur í Vilnius í Litháen og hefur
fylgst vel með umræðunum um lofthelg-
iseftirlit.
„Hér er ekki eingöngu verið að ræða um
þessar sýnilegu loftvarnir [af hálfu ann-
arra NATO-ríkja] heldur margvíslegan
búnað. Fyrir nokkrum árum, í raun áður
en ríkin gengu í NATO, komu Eistlend-
ingar, Lettar og Litháar á laggirnar sam-
eiginlegu kerfi loftvarna og eftirlits, að-
alstöðvarnar eru skammt frá næststærstu
borg Litháens, Kaunas. Allar ratsjárstöðv-
ar í ríkjunum þremur senda stöðugt upp-
lýsingar um það sem gerist í lofthelgi
Verið er að ræða skiptingu útgjalda
vegna þessarar fyrirhuguðu miðstöðvar en
eins og eðlilegt má telja eru hvorki Lettar
né Eistlendingar áfjáðir í að greiða fyrir
búnað sem verður nær allur í Litháen.“
– Er eining um það meðal Litháa að
þörf sé á vörnum?
„Eins og í öllum löndum er deilt um
þetta þegar fjallað er um fjárlög. Fyrir sex
árum gerðu helstu flokkarnir samning um
að varið skyldi minnst 2% af landsfram-
leiðslu árlega til varnarmála, við biðum þá
enn eftir að verða boðin aðild að NATO.
Inni í tölunni voru hins vegar ýmsir liðir
sem ekki tengdust beint varnarmálum,
landamæragæsla og fleira. Nú er búið að
setja skýrar reglur í NATO og samkvæmt
þeim er hlutfall okkar aðeins 1,27%. Sér-
fræðingar NATO gagnrýna okkur þess
vegna og vilja að við hækkum framlögin.
En tekjurnar eru ekki eins og gúmmí-
blaðra sem við getum blásið upp eftir hent-
ugleikum. Varnarmálaráðuneytið gerir ráð
fyrir að 2% hlutfallið verði að veruleika ár-
ið 2014.“
– En þið eruð komnir inn, varla er hætta
á að NATO fleygi ykkur út vegna þessara
mála, er það?
„Alls ekki. Það er almenn skoðun hjá
valdamönnum hér, ekki endilega almenn-
ingi, að nú sé Litháen í NATO og við verð-
um því að sýna okkar bestu hliðar, sýna að
við séum ábyrgur aðili að bandalaginu og
tökum aðild alvarlega.
En stjórnmálamenn hugsa mest um at-
kvæði kjósenda þegar til kastanna kemur
en ekki skyldur af þessu tagi,“ sagði
Aleksandras Matonis.
þeirra til þessarar miðstöðvar. Miðstöðin
gæti orðið hluti af innviðum NATO og sent
þangað upplýsingar en ákvarðanir um það
hvenær senda beri flugvélar NATO á loft
eru teknar í stjórnstöð á vegum NATO í
Þýskalandi. Menn hafa í Eystrasaltsríkj-
unum talað um möguleikann á að við get-
um haft möguleika á að taka slíkar ákvarð-
anir sjálf. En þetta tekur allt sinn tíma.
Þunglamalegt kerfi
NATO-þoturnar voru fyrst sendar á loft
í september til móts við Sukhoi-þotuna
þegar hún hafði í reynd hrapað. Ákvarð-
anaferlið var of þunglamalegt. Litháar
vilja þess vegna koma á fót miðstöð í land-
inu sem taki við upplýsingum og meti
þær.“
– Yrði hún þá sjálfstæð gagnvart NATO,
alveg í ykkar höndum?
„Já, hún yrði í fyrstu í miðstöðinni ná-
lægt Kaunas, það var ákveðið á fundi varn-
armálaráðherra Eystrasaltsríkjanna sl.
haust. Hlutirnir gengju hraðar fyrir sig og
þar yrði til staðar sá myndugleiki sem yf-
irmenn okkar landvarna þurfa til að geta
tekið sjálfstæðar ákvarðanir um viðbrögð.
Þeir þyrftu ekki fyrst að senda upplýs-
ingar til Þýskalands og bíða eftir nið-
urstöðunni.
Vandi okkar er að búnaðurinn sem þarf
til að koma upp þessari stöð og viðunandi
loftvörnum kostar geysimikið fé. Við verj-
um nú í Litháen árlega um 1,27% af lands-
framleiðslu til varnarmála, það eru liðlega
300,3 milljónir dollara [um 22 milljarðar
króna]. Alls eru um 14.000 manns í öllum
herjum landsins.
Eystrasaltsríkin vilja
aukin áhrif á eftirlit
Bent á að þotur NATO brugðust þegar rússnesk vél rauf lofthelgina
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is