Morgunblaðið - 31.03.2006, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. MARS 2006 37
UMRÆÐAN
Í KJÖLFAR langra fundahalda
um vatnalög virtust þingmenn komn-
ir með dægurvillu. Skyndilega varð
upphlaup í þingsölum í kjölfar frétta-
skýringaþáttarins Kompáss þar sem
sögð var raunasaga
dauðvona barns. Ef
rausnarleg gjöf Baugs-
manna til stofnunar
hágæslu barnaspítala
Hringsins hefði ekki
komið til, væru þing-
menn enn, af takmark-
aðri þekkingu, að ræða
gjörgæslumál Land-
spítalans. Hið sorglega
mál sem hratt um-
ræðunni af stað er þó
eitt fjölda hliðstæðra
tilvika sem starfsmenn
Landspítala – háskóla-
sjúkrahús glíma að
jafnaði við. Á þeim háannatíma sem
nú ríkir hefði einnig verið hægt að
ræða um yfirfullar gjörgæslu- og
bráðadeildir þar sem fárveikir liggja
dögum saman á gangi. Það er óheppi-
legt að dægurfrétt verður til þess að
á Alþingi hefjist tilfinningaþrungin
umræða um aukafjárveitingar til eins
afmarkaðs máls. Hvernig verður þá
um öll hin málin sem þarfnast skjótra
lausna?
Í kjölfar þessa tók við umræða um
niðurstöður nefndar heilbrigðis-
ráðherra um endurskilgreiningu
verksviða innan heilbrigðisþjónust-
unnar . Frá hausti 2003 hefur hin svo-
nefnda „Jónínu-nefnd“, kennd við
Jónínu Bjartmarz alþingismann og
formann nefndarinnar, verið að störf-
um. Henni var falið að endur-
skilgreina hlutverk Landspítala – há-
skólasjúkrahús og Fjórðungs-
sjúkrahússins á Akureyri í ljósi
breyttra þjóðfélagsmynstra. Jón
Kristjánsson, þáverandi ráðherra
heilbrigðis- og tryggingamála, vísaði
oft til nefndarinnar þegar spurt var
eftir stefnumörkun í heilbrigðis-
málum. Því var niðurstöðu nefnd-
arstarfsins beðið með óþreyju. Þegar
til kom reyndist starfið víðtækara og
ná til fleiri þátta en upphaflega var
ráðgert. Þannig er í skýrslunni til
dæmis rætt um þátt kennslu- og vís-
indastarfs í heilbrigð-
isfræðum, um vaxandi
þjónustu sjálfstætt
starfandi heilbrigð-
isstarfsmanna, ætlaðar
breytingar á lýðheilsu
og vaxandi samskipti
Íslands við Evrópu-
bandalagsríki. Skýrsla
þessi er því áhugaverð
þó víða virðist einungis
hafa náðst að gára yf-
irborðið.
Þrátt fyrir að
skýrsluhöfundar leggi
fram margar tillögur
um erfið úrlausnarefni
þá virtist umræðan á Alþingi ein-
ungis snúast um lítið brot skýrsl-
unnar þar sem hvatt er til umræðu
um hvernig mæta eigi vaxandi fjár-
þörf heilbrigðisþjónustunnar og
hvort heimila skuli sjúklingum gegn
gjaldi að sækja þjónustu utan hins
hefðbundna ramma. Ljóst er að nú-
verandi fjármögnun með föstum fjár-
lögum veitir ekki nægjanlegan
sveigjanleika, og stuðlar oft að bið-
listum. Með því að leita nýrra leiða
við að laða fram aukna framleiðni og
betri nýtingu stofnkostnaðar innan
heilbrigðiskerfisins væri leitast við að
stytta biðlista og bæta þjónustustig.
Þessi framsetning var í skyndi túlkuð
sem tillaga að tvöföldu heilbrigð-
iskerfi af andmælendum á Alþingi. Í
raun hefur í þeim skilningi verið til
staðar á Íslandi um langt skeið tvöfalt
heilbrigðiskerfi og tillögur nefnd-
arinnar því ekki nýmæli. Sem dæmi
má nefna að þeir sem ekki vilja bíða
eftir lausum tíma hjá heimilislækni á
heilsugæslustöð í Reykjavík geta
fengið tíma hjá læknum Læknavakt-
arinnar ellegar Barnalæknaþjónust-
unnar í Domus Medica gegn auknu
gjaldi, þjónusta sálfræðinga er ekki
niðurgreidd af Tryggingastofnun rík-
isins og tannlæknaþjónusta einungis
að litlu leyti. Í ljósi þessa tel ég mik-
ilvægara að skilgreina hvað eigi að
teljast innan hins hefðbundna ramma
heilbrigðisþjónustu og hver sé ásætt-
anlegur biðtími eftir úrlausn heilsu-
vanda. Því næst þurfa þingmenn að
skilgreina hvernig bregðast eigi við ef
bið sjúklinga eftir þjónustu verður
óviðunandi. Nágrannaþjóðir okkar
hafa lengi glímt við þennan vanda og
Evrópudómstóllinn hefur dæmt sjúk-
lingum í vil þegar að biðtími hefur
þótt óhóflegur. Íslendingar hafa til
þessa verið þolinmóðir neytendur en
samfara útrásinni margrómuðu þá
hafa viðmið breyst og kröfur okkar til
heilbrigðisþjónustunnar aukist. Ég
hvet alþingismenn því til þess að
kynna sér efni skýrslu Jónínunefnd-
arinnar og vona að þeir verði ein-
hvers vísari því sannast sagna veitir
ekki af. Heilbrigðismál eru einn erf-
iðasti málaflokkurinn á Alþingi, enda
þarfir sjúklinga ótalmargar og
breytilegar. Þegar við bætist að kerfi
fastrar fjárlagagerðar er oft þungt í
vöfum og án svigrúms til nýsköpunar,
þá er ekki nema von að vandamálin
spretti fram sem hlaup frá eldgosi
undir jökli.
Er umræða um heilbrigðismál
verðugt dægurmál á Alþingi?
Óskar Einarsson fjallar um
heilbrigðismál ’Ég hvet alþingismennþví til þess að kynna sér
efni skýrslu Jónínunefnd-
arinnar og vona að þeir
verði einhvers vísari því
sannast sagna veitir ekki
af.‘
Óskar
Einarsson
Höfundur er formaður Læknafélags
Reykjavíkur.
UNDANFARNAR vikur hefi ég
á ferðum mínum erlendis, sér-
staklega til Norðurlanda þurft að
taka til varna fyrir íslenskt við-
skiptalíf og sérstaklega
íslensku bankana, sem
margir Skandinavar
vilja trúa að sé stjórn-
að af ævintýramennsku
og ábyrgðarleysi. Und-
anfarna daga hef ég
einnig varið Morgun-
blaðið fyrir gagnrýni
kunningja og vina úr
atvinnulífinu, þar á
meðal bankafólks, sem
telja blaðið hafa farið
offari í fréttum, sumir
segja í þeim tilgangi að
koma af stað verðlækk-
unum á hlutabréfum.
Kaldhæðnin í öllu er að vopnaður
upplýsingum úr Morgunblaðinu hef
ég getað útskýrt styrk og góða
stjórn íslenskra banka af nokkru ör-
yggi og vissu. Enginn fjölmiðill á Ís-
landi hefur fjallað af eins mikilli
vandvirkni og nákvæmni um núver-
andi stöðu og vanda íslenska banka-
kerfisins og Morgunblaðið og fæ ég
ekki betur séð en að bankamenn
eigi þar betri hauk í horni en þeir
virðast hafa áttað sig á.
Gagnrýnendur Morgunblaðsins
fárast þó yfir neikvæðum fréttum
og lesa sumir úr fyrirsögnum und-
irliggjandi vilja til að koma fjár-
festum í nauð. Um þverbak keyrði
sl föstudag þegar blaðið sló upp
fréttum af uppsögnum skuldabréfa-
lána bankanna í Bandaríkjunum.
Viðbrögðin voru sterk. Menn lesa
margt úr fyrirsögnum eftir því hvar
hagsmunir liggja. Fyrir suma fól
fyrirsögnin í sér þá merkingu að
hrunið væri hafið á meðan aðrir
lásu það út að skeið ódýrs fjár-
magns væri liðið. Til-
finningarótið kom ekki
aðeins fram í lækkun
hlutabréfa og krón-
unnar, heldur veit ég
dæmi þess að menn
hafi sagt upp Mogg-
anum í forneman
sinni.
Það sem mér þótti
ekki síður merkilegt
var að sumir innvígðir
fullyrtu við mig að
þetta væru gamlar
fréttir, sem þeim væru
löngu kunnar. Bank-
arnir hefðu gert ráð
fyrir þessu. Fyrir mér eins og flest-
um öðrum voru þetta þó nýjar frétt-
ir og það ekki litlar og sama hefur
örugglega átt við um blaðamenn
Morgunblaðsins. Ég fæ ég ekki séð
hvernig blaðið hefði getað með-
höndlað þetta öðruvísi. Fyrir mér
var þetta stórfrétt, sem átti skilið
uppslátt.
En stöldrum aðeins við það sem
við mig hefur verið fullyrt, að frétt-
in hafi alls ekki verið ný sl. föstu-
dag. Dagana og vikurnar þar á und-
an hafa bankamenn tjáð sig í
fjölmiðlum, ekki síst í Morg-
unblaðinu, um sterka stöðu bank-
anna, breyttar aðstæður á evrópsk-
um lánamörkuðum og misskilning
sumra greiningaraðila. Ekki orð um
nýjar aðstæður á bandarískum
lánamarkaði. Hafi þær verið löngu
þekktar hefðu bankarnir gert klókt
í að mjatla slíkum upplýsingum til
fjölmiðla, því langvarandi tómarúm
í upplýsingamiðlun springur oft út í
uppslætti, sem vissulega getur vald-
ið skaða eins og dæmin sanna. Í
þessu máli tek ég undir varnir
blaðsins í Reykjavíkurbréfi sl.
sunnudag – bankarnir hafa sjálfir
skapað tómarúm upplýsinga, sem
síðan springur út í uppslætti þegar
upplýsingar koma fram, stundum
fyrir hreina tilviljun.
En hvað með aðrar afleiðingar af
versnandi lánakjörum bankanna?
Vitað er að einstaklingar og fyr-
irtæki hafa tekið stórar, skuldsettar
stöður í fyrirtækjum eða gert yf-
irtökur, yfirleitt með hlutabréf að
veði. Hvað gerist þegar þessir að-
ilar þurfa að endurfjármagna sig?
Eru hlutabréf jafn veðhæf og áður?
Erum við að horfa fram á minnkað
fjármagn og dýrara og hvaða áhrif
mun það hafa á verð hlutabréfa?
Getur sú staða komið upp að of-
framboð verði á hlutabréfum í stað
offramboðs á fjármagni? Ég held að
það væri gagnlegt fyrir alla ef
bankarnir tjáðu sig um þessa mögu-
leika, hvort þeir séu raunhæfir eða
ekki. Látið nú ekki nýtt tómarúm
upplýsinga springa út í stríðsfyr-
irsögnum.
Bankarnir og
stríðsfyrirsagnir
Pétur J. Eiríksson fjallar um
bankana og fréttirnar að und-
anförnu
’Ég held að það værigagnlegt fyrir alla ef
bankarnir tjáðu sig um
þessa möguleika, hvort
þeir séu raunhæfir eða
ekki.‘
Pétur J.
Eiríksson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Icelandair Cargo.
ÞETTA er fyrirsögn í grein
Áslaugar Björgvinsdóttur dós-
ents í blaðinu í gær og þar tek-
ur hún undir þau ummæli í
staksteina-dálki Morgunblaðs-
ins 27. marz, að ég leggist gegn
því að lögfræðileg álitaefni séu
rædd. Kemur hún víða við til að
styðja þá fullyrðingu, svo sem
varfærni vegna löngu liðinna
dómarastarfa minna, að „sumir“
telji að hún sé vanhæf vegna
kunningsskapar og samstarfs
við menn sem að Baugsmálum
hafa komið og hún megi ekki
tjá sig um refsirétt. – Í stað
þess að drepa umræðunni á
dreif með þessum hætti kýs ég
að halda mig við kjarna máls-
ins.
Í erindum – þar á meðal er-
indi hennar – á margnefndum
fundi 15. marz sl. kom fram að
margvísleg álitaefni væru um
túlkun lagaákvæða um árs-
reikning og reikningsskil sem
skírskotað var til í ákæru. Síðan
var niðurstaðan sú að líklegt
væri að Hæstiréttur hnekkti
dómi héraðsdóms og kvæði upp
áfellisdóm.
Ég benti á í Morgunblaðs-
grein minni 25. marz að þessi
ályktun stæðist ekki. Óljós laga-
ákvæði leiddu til sýknu sam-
kvæmt öllum meginreglum
refsiréttarins og á það einnig
við refsiákvæði laga um árs-
reikninga og hlutafélög.
Ef Hæstiréttur hnekkir dómi
héraðsdóms og dæmir sakborn-
inga til refsingar eru umrædd
ákvæði laga skýr og ótvíræð
refsiheimild, og þá standast
ekki forsendur Áslaugar um
þau álitaefni sem hún fjallaði –
að lög væru ekki nægilega skýr,
meðal annars að vafi væri hvort
Evróputilskipanir hafi verið lög-
leiddar með réttum hætti. Ef
hins vegar forsendur hennar
standast þá styður það eindreg-
ið sýknudóm.
Með öðrum orðum: það er
ekki samhengi milli forsendna
og niðurstöðu. Með grein minni
vildi ég benda á nauðsyn þess,
að mál væru rædd á réttum for-
sendum, en það hefur hún síðan
til marks um að berja eigi niður
fræðilega umræðu.
Ég verð að játa að hér er
hugsanaflöktið meira en ég get
fylgt eftir. Víst má telja að eng-
inn hefði gert athugasemd við
það að dómurinn í Baugsmálinu
hefði orðið tilefni til almennrar
umræðu í Háskólanum í
Reykjavík um nauðsyn á skýr-
ari reglum um gerð ársreikn-
inga.
Rökræða hefur fylgt lögfræð-
inni allt frá því hún tók að mót-
ast sem sjálfstæð fræðigrein.
Ég vil hvetja laganema til að
kynna sér þá orðræðu sem fylgt
hefur fundinum 15. marz bæði í
blöðum og ljósvakamiðlum. Þar
kynnu að leynast víti til varn-
aðar.
Sigurður Líndal
Fræðileg umræða
barin niður
Höfundur er prófessor emeritus.
ÝMSUM andstæðingum rík-
istjórnar og meirihluta Alþingis er
tamt að nota „ban-
analýðveldi“ um
stjórnvöld og stjórn-
arhætti á Íslandi.
Sem rök fyrir nafn-
giftinni er bent á of-
urvald einstaklinga í
stjórnarflokkunum,
Sjálfstæðisflokki og
Framsóknarflokki,
sérstaklega þeim
fyrrnefnda. Mér hef-
ur aldrei þótt rökin
halda vatni. Ýmsir,
jafnvel hnakkakertir
stjórnmálaleiðtogar,
hafa nefnt einhvern
óskilgreindan ótta
meðal landsmanna
við að tjá sig, svo
mikinn ótta að þeir
þora ekki einu sinni
að greiða stjórn-
arandstöðunni at-
kvæði í leynilegum
kosningum. Víð-
frægir (!!!) rithöf-
undar tala um hina
bláu hönd sem fáir fá
staðist nema þá þess-
ir sömu hugrökku
rithöfundar. Íslend-
ingar hafa eignast
Zorró og Hróa Hött í
snilldarskáldinu (!!!) Hallgrími
Helgasyni. Meðal þeirra sem of-
sóttir eru má svo nefna samanlagt
veldi Bónusfeðga.
Þessar skipulögðu ofsóknir hafa
leitt til þess að Baugsveldið ræður
ekki yfir nema bróðurpartinum af
matvælamarkaði og fjölmiðla-
markaði landmanna. Það munu
trúlega fá dæmi um jafn farsælar
ofsóknir. Málaferlin gegn Baugi
líkjast meir og meir sápuóperu
þar sem það kemur ekki í ljós fyrr
en í allra síðasta þætti hver er
skúrkurinn og hver hetjan hug-
rakka.
Þá má búast við að eins og í öll-
um góðum sápum verði búið að
skrifa marga loka-
þætti með jafn-
mörgum lokaatriðum.
En aftur að banana-
lýðveldinu Ísland.
Þegar ég sá skoð-
anakönnun þar sem
„þjóðin“ var látin
skera úr um hvort
ætti að vísa dómi Hér-
aðsdóms í Baugsmál-
inu til Hæstaréttar þá
fann ég þessa tilfinn-
ingu, ég sem hafði
haldið að það væri
bara í vanþróuðum
„bananalýðveldum“
eða alræðisríkjum þar
sem dómstóll göt-
unnar væri kvaddur
til dóma.
Ég vona svo sann-
arlega að Jóhannes í
Bónus, börn hans og
aðrir sem sakfelldir
hafa verið í þessum
svokölluðu Baugs-
málum fái réttláta
málsmeðferð og fyrir
alla muni að hafi ein-
hver verið borinn
röngum sökum þá fái
hann uppreisn æru, en
slíkt verður að gerast
á vettvangi dómstóla, ekki í vel-
hannaðri markaðsherferð þar sem
sannleikurinn er aðeins það sem
spunameistararnir vilja að sé
sannleikur.
Takist Baugsveldinu að kaupa
sig frá venjulegri málsmeðferð í
íslenska dómskerfinu þá er Ísland
orðið að bananalýðveldi.
„Baugslýðveldið“?
Hrafnkell A. Jónsson fjallar
um Baug og málaferlin
gegn honum
Hrafnkell A.
Jónsson
’Takist Baugsveldinu að
kaupa sig frá
venjulegri
málsmeðferð í
íslenska
dómskerfinu
þá er Ísland
orðið að
bananalýðveldi.‘
Höfundur er héraðsskjalavörður
á Egilsstöðum.