Morgunblaðið - 31.03.2006, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. MARS 2006 33
UMRÆÐAN
GUNNLAUGUR Sigurðsson, lekt-
or, gerir í Morgunblaðinu 26. mars sl.
athugasemdir við svargrein mína frá
16. mars við fyrstu grein
hans frá 8. mars. Í at-
hugasemdunum segir
hann röksemdafærslu
mína í greininni frá 16.
mars ekki standast af
fimm ástæðum:
1. Léttleiki álsins í
farartækjum veldur
meiri akstri þeirra sem
er líklegur til að vega
upp, og jafnvel vel það,
minni eldsneytisnotkun
á ekinn km.
2. Jafnvel þótt rök
undirritaðs um elds-
neytissparnað ökutækja
vegna álnotkunar í þeim
væru rétt væru þau
ekki rök fyrir álbræðslu
á Íslandi því að hið
sama ætti við hvar sem
álverið væri staðsett.
3. Aukin álfram-
leiðsla veldur að öðru
jöfnu verðlækkun á áli.
Við það lækkar verð á
bílum, járnbrautum og
flugvélum sem aftur
eykur notkun þeirra og
þar með heildarlosun
frá þeim.
4. Tilvist ódýrs áls hægir á þróun
annarra léttefna sem væru skaðminni í
framleiðslu en álið.
5. Ekki eru bein tengsl milli auk-
innar framleiðslu áls á Íslandi og sam-
dráttar í framleiðslu þess ann-
arsstaðar.
Lítum á fyrstu ástæðuna. Aukin ál-
notkun í bílum er til komin að frum-
kvæði bílaframleiðenda. Ekki vegna
umhyggju þeirra fyrir að bílaeigendur
geti ekið meira heldur undir þrýstingi
frá yfirvöldum um að draga úr elds-
neytisnotkun á ekinn km til að minnka
mengun í borgum og að draga úr gróð-
urhúsaáhrifum. Kröfur yfirvalda hafa
farið síharðnandi. Í gangi eru þróun-
arverkefni á vegum yfirvalda og bíla-
framleiðenda í sameiningu sem miða
að því að lækka eldsneytisnotkun bíla í
3 lítra á 100 km í nálægri framtíð. Við
slíkar kringumstæður gerir hver bíla-
framleiðandi sér ljóst að taki hann ekki
þátt í viðleitninni til að mæta þessum
kröfum verður hann úti í
kuldanum og keppinaut-
arnir sitja eftir með
ávinninginn. Þetta er
meginástæðan fyrir
hraðvaxandi álnotkun í
bílum.
Samkvæmt kenningu
Gunnlaugs er öll þessi
viðleitni yfirvalda og
bílaframleiðenda unnin
fyrir gýg því að akst-
urinn eykst bara svo að
jafnvel er verr farið en
heima setið. Trúir hann
þessu virkilega sjálfur?
Um ástæðu nr. tvö er
það að segja að ég hef
aldrei haldið því fram að
rökin fyrir álframleiðslu
með rafmagni úr end-
urnýjanlegum orkulind-
um ættu bara við um Ís-
land, heldur hef ég bent á
að þau ættu við um allan
heim. Sé rafmagnið
framleitt úr eldsneyti
megnar minni losun far-
artækja ekki að vega upp
aukninguna frá raf-
orkuvinnslunni.
Um þriðju ástæðuna er það að segja
að aukin álframleiðsla veldur þá og því
aðeins verðlækkun á áli að um of-
framboð sé að ræða, án samsvarandi
aukningar í eftirspurn. Slíkt getur
komið fyrir tímabundið en markaður-
inn réttir sig fljótlega af aftur. Á sama
hátt getur undirframboð valdið tíma-
bundinni verðhækkun á áli. Slíkar
skammtíma verðsveiflur verða á öllum
vörumörkuðum en eru ekkert bundnar
við ál sérstaklega.
Um ástæðu fjögur er það að segja
að ef góð vara er fyrir er vissulega erf-
iðara fyrir nýja vöru að koma í stað
hennar en ef hún er léleg. Ný efni
þurfa að hafa alla kosti áls til notkunar
í bílum, og helst fleiri, til að koma í stað
þess. Meðal annars þann að fram-
leiðsla þeirra sé a.m.k. eins umhverf-
isvæn og álvinnsla með raforku úr
endurnýjanlegum orkulindum eða
kjarnorku. Við skulum sjá hvort slík
efni koma fram og ná markaðsfestu.
Um ástæðu fimm er það að segja að
aukning á Íslandi þarf ekki að þýða
samdrátt annars staðar. Aukning
verður á álframleiðslu þegar horfur
eru á stækkandi heimsmarkaði fyrir
ál. Við þær aðstæður sem ríkt hafa síð-
asta áratug eru yfirgnæfandi líkur á að
verði aukningin ekki á Íslandi verði
hún þar sem framleiða þarf raforkuna
til hennar úr eldsneyti með 7,8 sinnum
meiri losun gróðurhúsalofttegunda en
á Íslandi. Vatnsorka í öðrum iðnríkjum
er þegar nýtt að 60 til yfir 90% borið
saman við 26% á Íslandi eftir Kára-
hnjúkavirkjun og ríkulegan jarðhita að
auki. Ástand er ótryggt í mörgum
vatnsorkuríkum þróunarlöndum og
lítt aðlaðandi til fjárfestingar, auk þess
að stór hluti íbúanna hefur þar ekki að-
gang að rafmagni til almennra nota frá
rafveitum.
Síðastliðin tíu ár hefur losun frá raf-
orkuvinnslu til álframleiðslu í heim-
inum vaxið á hverju ári um alla árlega
losun Íslendinga, þar á meðal frá ál-
verunum hér, 3,5 milljón tonn á ári. Ál-
fyrirtæki láta sér í vaxandi mæli annt
um ímynd sína gagnvart gróð-
urhúsavandanum, alvarlegasta um-
hverfisvanda samtímans. Ekki er ólík-
legt að það sjónarmið eigi einhvern
þátt í vaxandi áhuga slíkra fyrirtækja
á að reisa álver á Íslandi, sem hefur
gott orð á sér fyrir hreina orku.
Virkjanir vatnsorku og jarðhita geta
vissulega haft áhrif á náttúruna sem
eru neikvæð skoðað út af fyrir sig. En í
grein minni „Athugasemd við síðustu
grein Hjörleifs“ í Mbl. 8. mars sagði
ég: „Menn verða að gera það heið-
arlega upp við sig hvort vegur þyngra í
þeirra huga að landsvæði fara hugs-
anlega á kaf þar sem þúsundir manna
búa á hverjum ferkílómetra og haf-
straumar í Norður-Atlantshafi kunna
að breytast með ófyrirséðum afleið-
ingum fyrir búsetu á Íslandi, eða að
Kringilsárrana sé haldið þurrum og lit-
urinn á Lagarfljóti og Langasjó breyt-
ist ekki, svo dæmi séu tekin“.
Það þarf Gunnlaugur líka að gera.
Gunnlaugi svarað aftur
Jakob Björnsson fjallar um
álframleiðslu og svarar grein
Gunnlaugs Sigurðssonar
’Álfyrirtæki látasér í vaxandi
mæli annt um
ímynd sína gagn-
vart gróðurhúsa-
vandanum, al-
varlegasta
umhverfisvanda
samtímans.‘
Jakob
Björnsson
Höfundur er fyrrverandi
orkumálastjóri.
ÞJÓNUSTUMIÐSTÖÐ Vest-
urbæjar er ein af sex þjón-
ustmiðstöðum sem opnaðar hafa ver-
ið víðs vegar um borgina. Markmiðið
með stofnun þjónustumiðstöðvanna
er að færa þjónustuna
nær íbúunum, gera
hana aðgengilegri og
efla samstarf ýmissa
sérfræðingahópa sem
vinna að málefnum
fjölskyldna og ein-
staklinga. Á þjónustu-
miðstöðvunum er jafn-
framt lögð áhersla á
að styrkja hvers kyns
hverfastarf í samvinnu
við íbúa, félagasamtök
og þá sem vilja láta til
sín taka.
Starfsmenn Þjón-
ustumiðstöðvar Vest-
urbæjar, Vesturgarðs,
leggja áherslu á að
veita framúrskarandi
þjónustu, heildstæða,
aðgengilega og árang-
ursríka. Viðskiptavinir
þjónustumiðstöðv-
arinnar eiga ávallt að mæta því við-
móti að þjónustumiðstöðin sé til fyr-
ir þá.
Markvisst er stefnt að því í þjón-
ustumiðstöðinni að íbúar hverfisins
verði ekki aðeins óvirkir þiggjendur
fyrirfram skipulagðrar þjónustu
heldur virkir þáttakendur í mótun
og stefnumörkun þjónustunnar. Með
því er stuðlað að þróun heilbrigðara
samfélags og aukinni velferð íbú-
anna.
Sífellt berast fregnir af félagslegri
einangrun íbúa höfuðborgarsvæð-
isins og slæmri stöðu öryrkja og
eldri borgara. Gegn þessu vill Þjón-
ustumiðstöð Vesturbæjar vinna með
samvinnu íbúa í hverfinu.
Þjónustumiðstöðin vill reyna að
mæta þörfum viðskiptavinarins og
hafa við hann samráð til að þekkja
þessar þarfir sem best. Þetta næst
eingöngu með virku samstarfi við
íbúa hverfisins. Skoðanir og reynsla
þeirra sem nota þjónustuna eru mik-
ilvægar upplýsingar til að breyta og
betrumbæta þjónustu og ná því
markmiði að hún henti þörfum not-
andans.
Hvað vilja notendur sjálfir, hvaða
þjónusta hentar og er
sú þjónusta sem fyrir
hendi sú þjónusta sem
best mætir þörfum og
væntingum notandans?
Svörin við þessum
spurningum fást ekki
án samráðs við íbúana.
Aldraðir eru t.d. ekki
einsleitur hópur og mik-
ilvægt er að horfa ekki
á þá sem hóp sem hægt
er að alhæfa um heldur
verður að taka tillit til
viðhorfa og væntinga
þeirra sjálfra þegar
þjónustan er skipulögð
og byggð upp. Hafa
verður margbreytileika
notendanna í huga þeg-
ar þjónustan er skipu-
lögð og sníða hana að
ólíkum þörfum þeirra.
Með þetta í huga hef-
ur Þjónustumiðstöð Vesturbæjar
ákveðið að fá íbúa hverfisins til sam-
starfs við að skoða og rýna í þjón-
ustuna. Við viljum ná til þess hóps
sem vill og þarf að nota þjónustuna
og fá álit og gagnrýni frá núverandi
notendum. Brýnt er að þeir sem
skoðun hafa á þjónustunni láti í sér
heyra, annað hvort með þátttöku í
formlegum rýnihópum eða með því
að hafa samband við starfsfólk Þjón-
ustumiðstöðvarinnar. Við erum
þeirrar skoðunar að aukin þátttaka
og áhrif notenda á þjónustuna leiði
til enn betri þjónustu og betri árang-
urs. Betri og markvissari þjónusta
hlýtur að vera sameiginlegt mark-
mið okkar allra!
Notendur láti í sér heyra
– hver fyrir annan
Kristín Friðriksdóttir
segir frá átaki Þjónustu-
miðstöðvar Vesturbæjar
Kristín
Friðriksdóttir
’Brýnt er aðþeir sem skoðun
hafa á þjónust-
unni láti í sér
heyra …‘
Höfundur er félagsráðgjafi
á Þjónustumiðstöð Vesturbæjar.