Morgunblaðið - 31.03.2006, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. MARS 2006 35
Í NÆSTUM því sextíu ár
hafa Bandaríkjamenn, Íslend-
ingar og bandamenn okkar í
NATO unnið að því að sigrast á
sameiginlegri ógn.
Í gegnum tíðina
hefur hernaðar-
uppbygging okkar
og utanríkisstefna
þróast til að mæta
þessari ógn, og nú
lifum við í sam-
félagi Atlantshafs-
þjóða við meira
frelsi en nokkru
sinni fyrr. Yfirlýs-
ingin frá því fyrr í
þessum mánuði,
um að Bandaríkin
ætli að hætta því
verklagi að hafa
varanlegan her-
afla á Íslandi,
breytir ekki þess-
ari samvinnu og
sameiginlega
markmiði. Saman
styðja ríki okkar
málstað frelsis og
vinna saman að
því að verja það.
Við samræmum
öryggisstefnu
okkar hjá NATO,
við stöndum saman í Afganistan
og við viðhöldum tvíhliða varn-
arsambandi okkar til að ná
áfram sameiginlegu markmiði
okkar: Að tryggja varnir og ör-
yggi Íslands og Bandaríkjanna.
Þegar Bush forseti ákvað að
binda enda á varanlega stað-
setningu bandarísks herafla á
Íslandi gerði hann það að vel at-
huguðu máli og í ljósi tveggja
mikilvægra hernaðarlegra stað-
reynda: Í fyrsta lagi standa Ís-
lendingar og Bandaríkjamenn
ekki lengur andspænis trúlegri
hefðbundinni hernaðarógn á Ís-
landi eða á svæðinu þar í kring.
Kalda stríðinu er sannarlega
lokið. Bandaríkjamenn og Ís-
lendingar geta verið stoltir af
þessari staðreynd þar sem hún
endurspeglar árangurinn af tví-
hliða samvinnu okkar og banda-
manna okkar í NATO, auk út-
breiðslu frelsis í Evrópu. Hitt
umhugsunarefnið, sem er afar
þýðingarmikið og aðkallandi, er
að við lifum í heimi með nýjum
ógnum, þar á meðal hryðju-
verkum og útbreiðslu gereyð-
ingarvopna. Við megum ekki
sofna á verðinum, en til að við-
halda öryggi okkar getum við
ekki lengur eingöngu treyst á
þær staðbundnu varnir sem
vernduðu okkur gegn ógnum
síðustu aldar.
Það er skiljanlegt að Íslend-
ingar spyrji spurninga og hafi
áhyggjur af öryggi sínu þegar
varanlegur bandarískur herafli
er ekki lengur á landinu. Við
Bandaríkjamenn munum halda
áfram að uppfylla þær skyldur
okkar, samkvæmt varnarsamn-
ingnum frá 1951, að verja Ís-
land. Það munum við gera með
færanlegum, hraðvirkum og nú-
tímalegum hersveitum sem
staðsettar verða í Bandaríkj-
unum og annars staðar. Geta
Bandaríkjamanna til að verja
Ísland gegn hernaðarlegri ógn
verður áfram fyrir hendi og
skuldbinding okkar stendur.
Bandaríkjamenn eru reiðu-
búnir að vinna með ríkisstjórn
Íslands við að fjalla um þessar
spurningar og áhyggjuefni um
leið og við ræðum það í smáat-
riðum hvernig Bandaríkjamenn
eru tilbúnir að verja Ísland í
samræmi við varnarsamning-
inn, sem og að athuga nýjar
leiðir fyrir þjóðirnar tvær til að
takast á við öryggisógnir nú-
tímans. Í þessum tilgangi mun
hópur bandarískra sérfræðinga
frá utanríkis- og varn-
armálaráðuneytinu eiga fund
með starfsbræðrum sínum í
Reykjavík hinn 31. mars til að
ræða varnir Íslands og til að
kanna leiðir til að auka og
styrkja öryggissamband okkar
í víðari skilningi, á tvíhliða hátt
og á vettvangi Atlantshafs-
bandalagsins. Við hlökkum til
að leggja fram
skoðanir okkar og
heyra milliliða-
laust umleitanir og
tillögur Íslend-
inga.
Flutningur
bandarísks herafla
frá Íslandi er hluti
af stærri um-
skiptum banda-
ríska hersins um
allan heim. Banda-
ríkin hafa kallað
rúmlega hálfa
milljón hermanna
frá Evrópu og Asíu
síðan 1991, en það
endurspeglar já-
kvæðar breytingar
á öryggisumhverfi
heimsins sem og
traustan og snögg-
an viðbragðsmátt.
Sumir hafa verið
fluttir til herstöðva
við Miðjarðarhafið,
í Mið-Aust-
urlöndum eða ann-
ars staðar í sam-
ræmi við ríkjandi þarfir. Aðrir
hafa verið sendir til herstöðva í
Bandaríkjunum þaðan sem
hægt er að senda þá fljótt eftir
þörfum, jafnvel þótt tugum
annarra herstöðva í Bandaríkj-
unum hafi verið lokað í hagræð-
ingarskyni. Þessar breytingar
hafa falið í sér að Bandaríkja-
menn hafa komið sér upp fleiri
flugvélum, skipum og tækjum
til að gera þeim kleift að flytja
meiri herafla fljótar en nokkru
sinni fyrr. Í öllu þessu ferli hef-
ur leiðarljós okkar verið eitt og
hið sama: Að viðhalda bestu að-
stöðu til að verja bandamenn
okkar, vini okkar og okkur
sjálf.
Það er nauðsynlegt að ríki
okkar beggja, ásamt banda-
mönnum okkar og vinum í
NATO, taki föstum tökum þær
ógnir sem steðja að okkur á 21.
öldinni. Þessar nýju hættur eru
ekki einungis hernaðarlegs eðl-
is og krefjast nýrra örygg-
isráðstafana: Öryggis við hafnir
og gámaflutninga, traustrar
landamæravörslu, samvinnu á
sviði löggæslu og á öðrum svið-
um þar sem við vinnum nú þeg-
ar saman á uppbyggjandi hátt.
Við getum kannað enn fleiri
leiðir til að bæta tilraunir okkar
til að takast á við allar þær ógn-
ir sem að okkur steðja. Íslend-
ingar hafa þegar sýnt þann
ásetning sinn að taka að sér
mikilvæg hlutverk við hinar
nýju öryggisaðstæður. Íslend-
ingar hafa unnið með fjöl-
þjóðahernum í Kosovo, Írak og
Afganistan að því að tryggja og
styrkja nýja lýðræðisþróun.
Bandaríkjamenn kunna að
meta þetta framlag alveg eins
og við vitum að vinir okkar á Ís-
landi meta framlag okkar.
Samband Íslendinga og
Bandaríkjamanna er víðara og
fjölbreytilegra en nokkru sinni
fyrr. Ár eftir ár verðum við
nánari og tengdari á sviði fjár-
festinga, viðskipta, vísinda-
rannsókna, menningartengsla
og ferðamennsku. Grundvöllur
þessa víðtæka samstarfs og vin-
áttu er sameiginleg trú okkar á
frelsi og lýðræði. Við verðum að
halda áfram að vinna að því að
bæta getu okkar til að vernda
og verja lönd okkar beggja eins
og við höfum gert í meira en
hálfa öld. Við Bandaríkjamenn
metum sannarlega mikils
bandalag og vináttu Íslendinga
og leitumst við að halda áfram
að styrkja tengsl okkar.
Öflugra samstarf
á 21. öldinni
Eftir Nicholas Burns
Nicholas Burns
’Við Bandaríkja-menn munum
halda áfram að
uppfylla þær
skyldur okkar,
samkvæmt varn-
arsamningnum
frá 1951, að verja
Ísland. ‘
Höfundur er aðstoðarutan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna.
slök peningastefna við ríkjandi skil-
yrði myndi að lokum leiða til harka-
legri aðlögunar en strangt aðhald
nú.
Sagði Davíð að á sama tíma og
nýjar upplýsingar sýndu að ofþensla
í þjóðarbúskapnum síðastliðin tvö ár
hefði verið meiri en áður var talið
hefðu vaxandi verðbólguvæntingar
dregið broddinn úr aðhaldi peninga-
stefnunnar. Í því ljósi væri óhjá-
kvæmilegt að taka stærra skref að
þessu sinni en ella. Hve mörg skref
yrði nauðsynlegt að taka til viðbótar
myndi ráðast af framvindu efna-
hagsmála og áhrifum stýrivaxta-
hækkunarinnar nú, bæði á gengi
krónunnar og verðtryggða og óverð-
tryggða vexti.
Brýnt að stuðla að
betra jafnvægi
Þá sagði Davíð að eitt af því sem
stuðlaði að hraðri miðlun stýrivaxta-
hækkunar að þessu sinni væri að
vextir færu nú hækkandi víða um
lönd og aðgangur fjármálastofnana
að erlendu lánsfé væri ekki jafn-
greiður og áður. Á meðal þess sem
ylli því að áhættuálag bankanna
hefði hækkað á alþjóðamörkuðum að
undanförnu væri vaxandi ójafnvægi
í íslenskum þjóðarbúskap.
„Viðkvæmni innlendra fjármála-
stofnana fyrir ójafnvægi í íslenskum
þjóðarbúskap virðist ofmetin af
mörgum, vegna þess hve stór hluti
starfsemi þeirra er erlendis. Vegna
þessa ofmats kann lækkun áhættuá-
lags á skuldabréf þeirra að verða
torsóttari en ella ef ekki dregur úr
ójafnvægi í þjóðarbúskapnum. Það
er því brýnt að stuðla að betra jafn-
vægi sem fyrst, meðal annars með
ströngu aðhaldi í peningamálum,“
sagði Davíð.
er, eru horf-
Davíð. „Nú
gi krónunnar
aðar en flest-
hefur leitt til
tingar hafa
úr aðhalds-
nnar. Óhjá-
ningastefnan
um þunga.“
nkinn myndi
fnunnar uns
að það væri
na verðbólgu
m að mark-
aldssöm pen-
iða til tíma-
í þjóðarbú-
nkinn að of
stýrivexti um 0,75 prósentustig í gær
orfur
ðunandi
)
Morgunblaðið/Eyþór
Davíð Oddsson
ldast há
ins 2008.
bólga en
fu síð-
er, en þá
rði um
pá grein-
xta
gja ára
og gengisþróun, staðfestir grunn-
spána og samkvæmt þeirri spá eru
verðbólguhorfur jafnvel enn verri en
í grunnspánni, þrátt fyrir hærri
stýrivaxtaferil, en gengi krónunnar
er lægra í þeirri spá. Í Peninga-
málum segir að horfur séu á að
Seðlabankinn þurfi að hækka vexti
meira en áður hafi verið talið til þess
að ná markmiði sínu. Hermun með
nýju þjóðhagslíkani Seðlabankans
bendi til þess að vextir gætu þurft að
hækka í meira en 15% og haldast þar
um töluverða hríð ef þokkalegar lík-
ur eigi að vera á því að verðbólgu-
markmiðinu verði náð á spátím-
anum.
Arnór Sighvatsson, aðalhagfræð-
ingur Seðlabankans, lagði á blaða-
mannafundinum áherslu á að slíkt
mat væri háð mikilli óvissu og spárn-
ar gæfu aðeins ákveðnar vísbend-
ingar sem bæri að taka með miklum
fyrirvara.
i en áður
TRYGGINGARÁLAG á 5 ára skuldabréf-
um íslensku viðskiptabankanna (CDS)
hækkaði á eftirmarkaði í Evrópu í byrj-
un gærdagsins eftir tilkynningu Seðla-
banka Íslands um hækkun stýrivaxta. Er
líða tók á daginn lækkaði álagið aftur og
var í lok dags 0,57% fyrir skuldabréf
Glitnis, 0,75% fyrir bréf Landsbankans
og 0,80% fyrir bréf Kaupþings banka.
Tryggingarálagið endurspeglar að
öllu jöfnu vaxtaálagið á skuldabréfunum.
Hækkun álagsins þýðir að virði skulda-
bréfanna í huga þeirra sem kaupa og
selja þau á eftirmarkaði minnkar, þar
sem þeir meta það svo að því fylgi meiri
áhætta að eiga skuldabréfin.
Tryggingarálagið á skuldabréfum
bankanna er ekki ósvipað því sem það
var síðastliðinn þriðjudag, en þá lækkaði
það í kjölfar tilkynningar matsfyrirtæk-
isins Standard & Poor’s um lánshæfismat
Glitnis.
Tryggingarálag
á eftirmarkaði
breytist lítið
VIÐSKIPTABANKARNIR tilkynntu í
gær um hækkun vaxta á óverðtryggðum
lánum og nýjum íbúðalánum í kjölfar
ákvörðunar Seðlabanka Íslands um
hækkun stýrivaxta. Vextir af óverð-
tryggðum lánum bankanna hækka um
0,70-0,75 prósentustig og vextir af
íbúðalánum hækka um 0,12-0,30 pró-
sentustig.
Vextir af óverðtryggðum lánum Glitn-
is hækka um 0,70-0,75 prósentustig frá
og með morgundeginum. Vextir af verð-
tryggðum húsnæðislánum bankans
hækka hins vegar um 0,12 prósentustig
frá og með deginum í dag. Vextir af nýj-
um íbúðalánum Glitnis hækka úr 4,48% í
4,60%, en þeir breytast ekki hjá þeim
sem tekið hafa íbúðalán hjá bankanum
til þessa. Það á reyndar við um þegar
veitt íbúðalán allra bankanna.
Landsbankinn hækkar óverðtryggða
vexti til samræmis við breytingar Seðla-
bankans á stýrivöxtum, eða um 0,75
prósentustig. Vextir af íbúðalánum
bankans hækka hins vegar um 0,25 pró-
sentustig og fara úr 4,45% í 4,70%.
KB banki hækkar vexti óverð-
tryggðra útlána um 0,75 prósentustig
frá og með deginum í dag. Vextir af nýj-
um íbúðalánum bankans hækka í dag
um 0,30 prósentustig og fara úr 4,30% í
4,60%.
Bankarnir
hækka vexti
kveðin
tæður
unar-
tverki
í efna-
ýst af-
au sitji
s að
ar ein-
ir í ný-
nar-
við það
ið.“
na-
ein-
æmdir
l
vatt til
ær
fn-
ndir
m.“
fsson
„VIÐ brugðumst við hækkun Seðla-
bankans á stýrivöxtum með því að
hækka bæði óverðtryggða vexti eins
og Seðlabankinn um 0,75% sem og
með því að hækka íbúðalánavexti um
0,25%. Með þeirri breytingu erum við
að taka undir það með Seðlabankanum
að koma þurfi böndum á það efnahags-
ástand sem nú ríkir og einkennist af
þenslu,“ segir Sigurjón Þ. Árnason,
bankastjóri Landsbankans.
„Hins vegar dugar ekki að aðeins
Seðlabankinn og viðskiptabankarnir bregðist við. Það þurfa allir að keyra í
takt, það þýðir þannig ekki að einn sé með fótinn á bremsunni á meðan ann-
ar er með fótinn á bensíngjöfinni, því þá höktir vélin bara,“ segir Sigurjón og
tekur fram að hann vilji þannig t.d. sjá ríkið koma mun markvissar að mál-
um. „Við erum með ákveðinn velmegunarsjúkdóm í efnahagskerfinu okkar
og það skiptir miklu máli að við náum öll að sýna fram á það að við séum að
takast á við þetta og að taka réttar ákvarðanir og færa flugið á efnahagslíf-
inu hægt og rólega til jarðar þannig að við náum mjúkri lendingu en ekki
brotlendingu eins og sumir erlendir aðilar hafa verið að spá.“
Sigurjón bendir á að vegna þess hve efnahagskerfið hérlendis einkennist
af verðtryggingu, föstum vöxtum og skuldum í erlendri mynt þá hafi vaxta-
breytingar Seðlabankans ekki eins skýr áhrif á efnahagslífið og gangi og
gerist erlendis. „Sökum þessa er þeim mun mikilvægara að allir gangi í takt,
þ.e. Seðlabankinn, ríkissjóður, Íbúðalánasjóður, bankakerfið, verkalýðs-
hreyfingin og atvinnurekendur. Hækkun stýrivaxta við núverandi aðstæður
virkar því ekki nema með samhentu átaki,“ segir Sigurjón.
„Seðlabankinn telur verðbólguhorfur dekkri en áður og er að auka sitt að-
haldsstig,“ segir Bjarni Ármannsson, forstjóri Glitnis. „Okkar viðbragð er
að fylgja Seðlabankanum með því að hækka óverðtryggða vexti samsvar-
andi, en við höfum jafnframt hækkað vexti á húsnæðislánum í 4,6% og vilj-
um með því stuðla að því að tryggja áhrif aðhaldsaðgerðanna á verðtryggð
vaxtakjör,“ segir hann. „Mér sýnist af yfirlýsingu Seðlabankastjóra í kjölfar
vaxtaákvörðunarinnar að frekari aðhaldsaðgerða sé þörf og það hlýtur að
koma fram í minnkandi einkaneyslu á komandi mánuðum, jafnframt því sem
ætla má að fasteignaverð, sérstaklega á jaðarsvæðum, geti farið lækkandi
frá því sem verið hefur,“ segir Bjarni.
Hann segir ljóst að losa þurfi um ákveðinn verðbólguþrýsting. „Ég held
að það þurfi að gerast á næstu mánuðum. Það er ljóst að Seðlabankinn boðar
frekari aðhaldsaðgerðir. Þar sjá menn enn þessa miklu spennu í hagkerfinu
sem í mínum huga getur einungis lagast með veikingu krónunnar og minnk-
andi einkaneyslu sem skilar sér þá í minni viðskiptahalla fyrir þjóðarbúið.“
Bankarnir brugðust við
Bjarni
Ármannsson
Sigurjón Þ.
Árnason