Morgunblaðið - 13.04.2006, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. APRÍL 2006 19
Skógarhlíð 18 · 105 Reykjavík · Sími: 591 9000 · www.terranova.is
Akureyri sími: 461 1099 · Hafnarfjörður sími: 510 9500
Salou frá kr. 34.995
Netverð á mann, m.v. 2 fullorðna og 2 börn í 5 nætur.
Súpersólartilboð 18. maí.
Bibione frá kr. 49.995
Netverð á mann með 10.000 kr. afslætti, m.v. 2 fullorðna
og 2 börn á Planetarium Village í viku, 17. maí.
Bókaðu núna á www.terranova.is
Bókaðu
sumarfríið
núna!
Búlgaría frá kr. 45.495
Netverð á mann með 10.000 kr. afslætti, m.v. hjón með
2 börn í viku á Club Paradise íbúðahótelinu 29. júní.
E
N
N
E
M
M
/
S
IA
/
N
M
21
27
8
sem við förum til þess að segja
okkar sögu. Þetta er vegna þess að
áhorfendur eða lesendur þessara
miðla hafa áhuga á sögunni,“ segir
Bjarni. „Vegna þess hversu grunn-
þættir bankakerfisins eru sterkir
þá held ég að sú umfjöllun sem
undanfarið hefur orðið til þess að
kasta rýrð á bankakerfið og á það
hvernig við eigum viðskipti hér,
geri ekkert annað en að styrkja
okkur til lengri tíma.“
En getur umræða í fjölmiðlum um
bankakerfið haft áhrif á þróun
þess? Geta fjölmiðlar valdið banka-
kreppu með umfjöllun sinni?
„Já, þeir geta það. Fjölmiðlar
eru virkir þátttakendur í skoð-
anamyndun og sú miðlun upplýs-
inga þarf að byggjast á þekkingu á
viðfangsefninu. Rétt eins og
íslenskt bankakerfi þarf að taka
til sín gagnrýni, auka gagnsæi og
koma sínum málum á framfæri,
þurfa íslenskir fjölmiðlar að gefa
gaum að gagnrýni sem að þeim
beinist og byggja upp þekkingu á
viðskiptalegum málefnum þannig
að sú skoðanamyndun sem þeir
standa fyrir með því að miðla upp-
lýsingum og draga af þeim álykt-
anir, sé fagleg og upplýst. Að sama
skapi og innviðir samfélagsins, eins
og sterkur seðlabanki og sterkt
fjármálaeftirlit, er lykilatriði í
sterku fjármálakerfi, er ekki nóg
að fyrirtækin sjálf sem á markaði
keppa séu sterk, bæði fjárhagslega
og í öðru tilliti, heldur þarf allt
umhverfið að spila saman. Þess
vegna held ég að hið sameiginlega
verkefni sem forsætisráðherra hef-
ur ýtt úr vör geti haft víðtækari
áhrif í þá veru að það skapist
gagnkvæmari skilningur frá
bankakerfinu á þörfum og eðli eft-
irlitsaðila og frá yfirvöldum séð á
því hversu mikið ímynd landsins
og fyrirtækjanna helst í hendur og
hversu mikilvægt það er fyrir
landið.“
Eigum að bregðast
við af auðmýkt
„Vandi okkar hefur meðal ann-
ars verið sá að Ísland og íslenskt
viðskiptalíf hefur ekki verið inni í
fréttaflæðinu. Við höfum okkar
eigið tungumál, erum land-
fræðilega fjarri öðrum löndum og
erum með lítinn heimamarkað.
Þess vegna hafa viðskiptafréttir
frá Íslandi ekki þótt áhugaverðar í
alþjóðlegum fjölmiðlum. Þetta hef-
ur breyst með þátttöku íslenskra
fyrirtækja, með bankana í far-
arbroddi, í alþjóðlega viðskipta-
samfélaginu. Það sem við höfum
gert hefur vakið athygli og hingað
til hafa menn notið mjög góðs af
því í formi aðgangs að lánamörk-
uðum og annars þvíumlíks. Nú
heyrast efasemdarraddir og það er
ekkert óeðlilegt. Við eigum að
bregðast við því með ákveðinni
auðmýkt og athuga hvað við getum
gert betur og hvað það er sem við
þurfum að laga. Það hafa verið
nefndir ákveðnir þættir í skýrslum
greiningardeilda og lánshæfismats-
fyrirtækja sem við þurfum að taka
tillit til. Hér má nefna þætti eins
og gagnkvæmt eignarhald, það
hversu fáir leikendur eru á fjár-
málasviðnu og að það sé jafnvel
samspil milli lánveitinga til hlut-
hafa, sem þykir óæskilegt. Auk
þess hafa ýmis tæknileg atriði ver-
ið nefnd til sögunnar, svo sem að-
ferðir við uppgjör á hlutabréfum
sem eru aðrar hér en á öllum þró-
uðum mörkuðum. Það ber að taka
fram að þessir agnúar á íslenska
kerfinu þýða ekki endilega að okk-
ar kerfi sé verra, heldur að það er
öðruvísi en önnur. En þegar horft
er á hlutina í stærra samhengi er
ljóst að meira gegnsæi í starfsemi
fyrirtækjanna er nauðsynlegt og
meiri og betri upplýsingagjöf al-
mennt.“
Samdráttur í einkaneyslu
Hvernig sérðu fyrir þér að íslenskt
efnahagslíf muni þróast á næstu
árum?
„Það er ljóst að það þarf að leið-
rétta það mikla ójafnvægi sem hér
hefur myndast á undanförnum
tveimur til þremur árum. Það mun
kosta ákveðna kvöl. Þær miklu
gengisbreytingar sem hafa orðið á
krónunni að undanförnu eru nægar
til að jafna viðskiptahallann, sem
var að sjálfsögðu bráðnauðsynlegt.
En þær munu þýða verðbólgu og
verðbólguskot á þessu ári að mínu
mati. Þær munu sömuleiðis þýða
samdrátt í einkaneyslu og það get-
ur kallað á lækkun húsnæðisverðs
og eigna sem almenningur á eins
og fram hefur komið í verðþróun á
hlutabréfamarkaði að undanförnu.
Ég held að næstu eitt til tvö árin
hér á innlendum markaði verði að-
lögunartímabil, en það er í sjálfu
sér ekkert óeðlilegt við að slíkt
gerist eftir mjög mikinn vöxt í til-
tölulega langan tíma. Ég er síðan
bjartsýnn á framtíðaruppbyggingu
og vöxt þjóðartekna í framhaldi af
því. Fólk á Íslandi er bæði duglegt
og hugmyndaríkt.
Sjálfur horfi ég á myndina til
lengri tíma litið og tel að það þurfi
stjórnendur fyrirtækja að gera.
Þeir þurfa að velta því fyrir sér
hvers konar fyrirtæki og
hvers konar samfélag við viljum
byggja upp. Það er ljóst að al-
þjóðavæðing bankanna hefur ekki
bara skilað ríkissjóði auknum
skatttekjum. Hún hefur líka skilað
geysilega mörgum tækifærum fyrir
ungt og vel menntað fólk á Ís-
landi,“ segir Bjarni.
Fjölbreytt viðskiptalíf orðið til
„Það mikla vaxtarskeið sem við
höfum notið að undanförnu, sam-
hliða uppbyggingu í orku- og áliðn-
aði, sem hefur leitt til aukinnar
einkaneyslu ásamt breytingum á
húsnæðislánamarkaði, er á und-
anhaldi bili. Ef horft er til lengri
framtíðar kemur í ljós að Íslend-
ingar eiga mikil tækifæri í atvinnu-
greinum á borð við stóriðju, enda
bíða erlendir aðilar í röðum eftir
að fá að fjárfesta hér. En við höf-
um líka náð geysilegum árangri í
öðrum greinum, með því að hafa
skýra sýn og vera tilbúin að gera
það sem þarf. Þetta á við um
rekstur fjármálafyrirtækja, líf-
tæknigeirann, framleiðslu á sam-
heitalyfjum, stoðhnjám og mörgu
fleiru. Undanfarin ár og áratugi
hefur orðið til hér á landi við-
skiptalíf sem er miklu fjölbreyttara
en sú mynd sem erlendir aðilar
hafa af landinu, þar sem sjávar-
útvegurinn er meginstoð. Auðvitað
verður sjávarútvegurinn alltaf mik-
ilvægur, en það er ljóst að vöxtinn
höfum við sótt annað og munum
halda áfram að sækja hann annað.
Í mínum huga er það alveg
skýrt að ríkisvaldið á að búa hér til
umhverfi fyrir fólk með hugmyndir
svo þær geti náð fram að ganga.
Ríkið á ekki að ákveða hvort ein
hugmynd sé annarri betri. Lyk-
ilatriði er líka að hafa öflugt fjár-
málakerfi sem getur stutt við fyr-
irtæki í þeim greinum sem líklegar
er til að ná árangri. Í sjálfu sér
snýst fjármálamarkaðurinn ekki
um neitt annað en að skapa ákveð-
inn þekkingargrunn til þess að
miðla fjármununum þangað sem
hann nær bestum árangri og er í
takt við áhættuvilja þess sem læt-
ur fjármagnið af hendi og áhættu
þess sem fjármagnið er sett í.
Þeim mun virkari fjármálamarkað
sem ríki hafa, þeim mun betra.
Það er auðvitað ljóst að til að
mynda lönd eins og Bandaríkin
hafa alþjóðlegt samkeppnisforskot
hvað þetta varðar. Það er mjög
mikilvægt fyrir okkur sem þjóð að
við höfum sterkt fjármálakerfi. Það
er alveg ljóst ef horft er áratug
aftur í tímann að öflugur verð-
bréfamarkaður, öflugt lífeyriskerfi
og uppbygging langtímasparnaðar
hefur hjálpað geysilega við fjár-
mögnun ýmissa sprotafyrirtækja
sem hafa svo vaxið og dafnað til
heilla.“
Ríkið stutt mjög
við orkugeirann
„Það er alveg ljóst að ríkisvaldið
hefur stutt mjög við orkugeirann
og það er líka ljóst að þar eru mik-
il tækifæri. En að sama skapi urðu
hér um áramótin mjög merkilegar
breytingar á uppbyggingu orku-
geirans samhliða samkeppni í
framleiðslu annars vegar og sölu á
orku hins vegar. Við erum að stíga
mjög föst og ákveðin skref til nú-
tímavæðingar orkugeirans eins og
búið er að gera við bankakerfið.
En allt tekur þetta tíma og maður
getur í sjálfu sér fagnað því að við
erum á réttri leið. Ég hef þá trú að
sala á stóriðjufyrirtækjum eða nýt-
ingu orkunnar til einkaaðila geti
ekki verið langt undan.“
En hvar liggur þá framtíðin helst?
Í stóriðju, fjármálalífinu eða jafn-
vel á sviði líftækni?
„Ég held að þetta sé ekki hægt
að svara þessu með annaðhvort
eða. En þessu má reyndar svara
með því að spyrja annarra spurn-
inga. Hver hefði trúað því fyrir
fimm árum að við ættum þriðja
stærsta fyrirtækið í framleiðslu á
samheitalyfjum í heiminum? Hver
hefði trúað því fyrir 10 árum að við
værum virkur þátttakandi á heims-
vísu í smíði og þróun á flokk-
unarkerfum fyrir kjúklinga- og
svínaiðnaðinn? Ég tel að hlutverk
þeirra sem stefnuna mynda fyrir
landið sé að búa til hagfellt um-
hverfi fyrir fyrirtæki til þess að
þroskast í, með hagstæðu skatta-
umhverfi, með aðgangi að menntun
og með samfélagi þar sem fólk vill
búa og líður vel í.“
Er þetta nokkuð sem stjórnvöld
ættu að stefna að í ríkara mæli en
þau hafa gert?
„Ég held það. Ef horft er til iðn-
væðingartímabilsins sést að þá
flutti fólk þangað sem tækifærin
var að hafa. Það hefur stutt við og
stýrt borgarmyndun alls staðar í
heiminum. Í dag erum við að nota
æ stærri hluta tekna okkar í þætti
eins og fjarskipti og í upplýs-
ingatækni, notkun netsins og fleira
sem jafnframt stuðlar að hagræði í
samfélaginu. Þetta veldur því að í
vaxandi mæli er myndin að snúast
við. Fyrirtæki eru að færa starf-
semi sína þangað sem fólk vill búa.
Ég held þess vegna að það haldist
miklu meira í hendur en margur
gerir sér grein fyrir að hagfellt
umhverfi fyrir einstaklingana sé
það besta sem fyrir fyrirtæki getur
komið.“
Frábært samfélag
„Hér á Íslandi erum við í raun
með frábært samfélag og ég tel að
það skýri hvers vegna Íslendingar
eiga meira af börnum en nokkur
önnur Vestur-Evrópuþjóð. Við höf-
um spilað skynsamlega úr nýtingu
okkar náttúruauðlinda og ég held
að sú umræða sem á sér stað í dag
um hvernig að því skuli staðið til
framtíðar, sem er í raun meiri en
ég hef nokkurn tíma upplifað, sé af
hinu góða og nauðsynleg. Ég held
að við eigum að hafa allt til að
bera til þess að búa hér til bæði
fallegt og gott samfélag, en það er
að sjálfsögðu undir okkur sjálfum
komið, einstaklingum, fyrirtækjum
og yfirvöldum.“
Hvað er fallegt og gott samfélag?
„Það er samfélag þar sem fólk
hefur frelsi til þess að þroskast og
taka ákvarðanir sem það telur
sjálfum sér og sínum nánustu fyrir
bestu. Það er líka samfélag þar
sem er stuðlað að barnvænu og
fjölskylduvænu samfélagi, vegna
þess að samhliða þroska sam-
félagsins hefur það gerst nánast
undantekningarlaust að barn-
eignum fólks hefur fækkað og þær
hefjast síðar á æviskeiði fólks.
Þetta veldur og mun valda ýmsum
samfélögum miklum erfiðleikum og
hér má nefna Ítalíu, Þýskaland og
Japan sem dæmi. Þessi samfélög
eru að verða gömul og þau hafa
ekki byggt upp eignir til þess að
standa straum af lífeyrisréttindum.
Í vaxandi mæli munu því byrðar
þeirrar kynslóðar sem er að ganga
hvíla á herðum færri og færri. Við
höfum sem betur fer borið gæfu til
þess að byggja upp annars konar
kerfi þar sem við höfum greitt af
ævitekjum okkar yfir æviskeiðið til
uppbyggingar efri áranna. Ég held
að við eigum að gera það sem við
höfum gert hingað til, að nýta okk-
ur smæðina til þess að byggja upp
fjárhagslega skynsamlegt sam-
félag, en jafnframt að átta okkur á
því að við þurfum að taka áhættu á
hverjum tíma til þess að bæði við-
halda og auka þá velmegun sem
hér ríkir.
Við Íslendingar erum ekki á
neinn hátt betur gefnir en þjóð-
irnar í kringum okkur, né erum við
í sjálfu sér sérstaklega betur
menntaðir. Hinsvegar vinna Ís-
lendingar mun meira en okkar
helstu nágrannaþjóðir. Við nýtum
okkur samfélagsgerðina betur og
nálægðina betur og hér erum við
með stærri samheldnari fjöl-
skyldur. Það hefur sýnt sig í síð-
ustu efnahagslægðum að við erum
fljót að aðlaga okkur. Þess vegna
hef ég fulla trú á því að við verð-
um fljótt aftur komin hratt á vaxt-
arbraut.“
elva@mbl.is
’Vandi okkar hefur meðal annars veriðsá að Ísland og íslenskt viðskiptalíf hef-
ur ekki verið inni í fréttaflæðinu. Við
höfum okkar eigið tungumál, erum
landfræðilega fjarri öðrum löndum og
erum með lítinn heimamarkað. Þess
vegna hafa viðskiptafréttir frá Íslandi
ekki þótt áhugaverðar í alþjóðlegum
fjölmiðlum.‘