Morgunblaðið - 13.04.2006, Blaðsíða 46

46 FIMMTUDAGUR 13. APRÍL 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
TÍMINN er trunta sem æðir
áfram á ógnarhraða og gerir nú-
tímafólki erfitt fyrir að njóta lífs-
ins. Margir vinna of mikið og
börnin okkar dvelja lengi á leik-
skólum dag hvern.
Að afloknum hefð-
bundnum vinnudegi
eru flestir þó ekki
hólpnir, nema síður
sé. Þá hefst hið al-
ræmda skutl sem allt
barnafólk kannast
við. ,,Jú, jú. Maður er
svona í skutlinu bara.
Það mætti segja að
ég væri leigubílstjóri
í fullri vinnu við að
koma krökkunum á
milli staða. Þetta er
bara svona. Lítið við
þessu að gera.“
Þessi vísa er oft
kveðin meðal reyk-
vískra foreldra.
Börnin eru í karate
hér, flaututíma þar,
svo er það mód-
elteiknun, heimspeki-
námskeið og skátafundur. Það
brestur á með keppnisferðalögum,
leiksýningum og tónfundum. Fé-
lags- og tómstundalíf reykvískra
barna og unglinga er með lífleg-
asta móti og það er svo sann-
arlega ekki umkvörtunarefni. Við
gætum allt eins kallað þetta lúx-
usvandamál eða ,,blúndukreppu“.
Framboð á hollu og örvandi tóm-
stundaframboði er gríðarlegt og
krafturinn í kennurum, þjálfurum
og æskulýðsleiðtogum gæti dugað
til að knýja nokkur álver. Og for-
varnargildið hefur margsannað
sig.
Skutl, skutl, skutl
En hvað með allt þetta skutl?
Erum við ekki orðin dálítið þreytt
á því? Reykjavík er engin stór-
borg en hún er vissulega mjög
stór borg. Það þarf að klifra upp í
fjölskyldubílinn og stinga lyklinum
í svissinn til að koma ungviðinu á
milli staða svo þau geti spreytt sig
og þroskað færni sína. Vegalengd-
irnar eru kannski ekki langar mið-
að við stórborgir Evrópu og
Bandaríkjanna en tíminn er dýr-
mætur þrátt fyrir það, sem og
hreina loftið.
Á síðustu árum og áratugum
hefur umhverfi barna breyst gríð-
arlega. Atvinnuþátttaka foreldra
er mikil og undir stjórn fé-
lagshyggjuafla í borginni hefur
grunnskólinn verið efldur, einset-
inn og nú síðast mötuneyt-
isvæddur. Ekki má gleyma því
hvað sveitarfélögin hafa lyft miklu
grettistaki fyrir fólkið í landinu
með uppbyggingu grunnskólans.
Við kvörtum yfir skutli í eftirmið-
daginn en þegar ég var að alast
upp fór skutlið yfirleitt fram í há-
deginu þar sem örvæntingarfullir
foreldrar hömuðust við að koma
börnunum í og úr skóla og í og úr
pössun hjá skyldfólki og vinum.
Tvö til fimm
Grunnskólinn er aðsetur
barnanna okkar frá morgni og þar
dvelja þau í öryggi allt til klukkan
fimm. Hverfi borgarinnar eru
margvísleg og í mörgum þeirra
búa börnin við að íþróttafélagið,
tónlistarskólinn og skátaheimilið
er steinsnar frá heim-
ilinu og börnin geta
sótt sína tíma á fæti á
tímabilinu frá klukkan
tvö til klukkan fimm.
Bravó. En því miður
er þetta ekki alls stað-
ar í boði. Ég heyrði í
föður í Grafarvogi um
daginn sem sagði son
sinn dvelja í frístunda-
heimili frá klukkan
2–5 og horfa á tóman
íþróttasal skólans all-
an þann tíma. Klukk-
an fimm fór sonurinn
heim en mætti svo á
fótboltaæfingu í þess-
um sama íþróttasal
hálftíma síðar.
Íþróttasalurinn var
lítið sem ekkert nýtt-
ur á tímabilinu 2–5 og
því fannst föðurnum
gremjulegt að fótboltaæfingin
gæti ekki farið fram á því tímabili.
Víða er staðan þannig að yngstu
flokkarnir eru á æfingum í kring-
um kvöldmatarleytið og þetta er
einnig upp á teningnum í tónlist-
arskólunum þar sem síðustu tón-
arnir þagna um sjöleytið á kvöld-
in, einnig þegar yngstu börnin
eiga í hlut. Þetta er ótækt.
Síðastliðnar vikur hefur Sam-
fylkingin rúntað um Reykjavík-
urborg og tekið púlsinn á borg-
urum; forkólfum í
foreldrafélögum, æskulýðsstarfi,
skólastjórnendum og íþrótta-
félögum. Víða er fólk áhugasamt
um víðtækt samstarf til að létta
barnafólki lífið og gera smáfólkinu
kleift að leggja stund á heilbrigt
og fjölbreytilegt tómstunda- og
listnám á kristilegum tíma. Ég sé
fyrir mér að við byrjum á yngstu
bekkjunum sem komast ekki einir
síns liðs í strætó eða yfir langan
veg í tómstundastarf. Við skulum
leita eftir samstarfi við íþrótta-
félögin, tónlistarskólana og æsku-
lýðshreyfinguna. Í mörgum hverf-
um er einhvers konar samstarf til
staðar og þá er um að gera að
prjóna við, bæta og efla. Önnur
hverfi eru verr sett og þar þarf að
bretta upp ermarnar.
Spennandi
verkefni
Verkefnið er geysilega spenn-
andi og má aldrei hafa yfir sér
blæ miðstýringar. Hver skóli hef-
ur sína sérstöðu og sérþarfir,
hvert hverfi hefur sína land-
fræðilegu sérstöðu og foreldrar á
hverjum stað eru auðvitað best
nýttir í ráðgjöf því þeirra eru
börnin og þeirra er fjölskyldubíll-
inn, slitinn af skutli um borg og
bý. Þetta verður fjörugt og skap-
andi samstarf margra aðila og ef
við höfum hag barnanna að leið-
arljósi verður enn einu grettistak-
inu lyft, íbúum borgarinnar til
góða. Börnin okkar eru dýrmæt,
þeirra er tíminn og hann er auð-
ævi í sjálfu sér. Ef litið er um öxl
og horft yfir breytingarnar á öllu
nærumhverfi barna og unglinga
undir stjórn félagshyggjuafla í
borgarstjórn síðastliðin 12 ár er
ljóst að mikið og gott starf hefur
verið unnið. Næst á dagskrá er
tíminn milli klukkan tvö og fimm.
Þar er verk að vinna og klukkan
tifar. Við erum tilbúin í slaginn.
Af tíma og
skutli í Reykjavík
Oddný Sturludóttir
fjallar um skólamál vegna
borgarstjórnarkosninga
Oddný Sturludóttir
’Börnin okkareru dýrmæt,
þeirra er tíminn
og hann er auð-
ævi í sjálfu sér.‘
Höfundur skipar 5. sæti á lista
Samfylkingarinnar fyrir komandi
borgarstjórnarkosningar, er
píanókennari og rithöfundur.
Þorsteinn Gestsson fjallar um
vímuefni.
Marteinn Karlsson: „Vegna
óbilgjarnrar gjaldtöku bæjar-
stjórnar Snæfellsbæjar af okkur
smábátaeigendum, þar sem ekk-
ert tillit er tekið til þess hvort við
megum veiða 10 eða 500 tonn,
ákvað ég að selja bátinn og flytja
í burtu.“
Sigríður Halldórsdóttir skrifar
um bækur Lizu Marklund sem
lýsa heimilisofbeldi.
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
ÆTLAR almenningur að kyngja
því að gott framhaldsskólanám sem
greitt er af almannafé verði rýrt til
muna?
Ætlar almenningur að sætta sig
við að vegið sé að félagslegum gæð-
um sem tekist hefur að ná fram á
undanförnum árum? Hér er átt við
þau forréttindi að allir
eigi kost á framhalds-
skólanámi eins og það
er í dag, greiddu af al-
mannafé. Framhalds-
skólanám á Íslandi
hefur samkvæmt
skýrslunni „Breytt
námsskipan til stúd-
entsprófs“ sem gefin
var út af mennta-
málaráðuneytinu árið
2003, um 18% fleiri
klukkustundir til náms
að stúdentsprófi en á
hinum Norðurlönd-
unum. Námið hér er fjölbreyttara, á
fleiri námsbrautum og undirbýr
nemendur betur, með almenna
menntun fyrir líf í lýðræðisþjóð-
félagi og til háskólanáms. Ekki veit-
ir af þeim undirbúningi sem stúd-
entsprófið gefur til náms við erlenda
háskóla. Hví skyldi fólk taka því
þegjandi og hljóðalaust að gera
framhaldsskólaprófið innihaldsrýr-
ara og missa þar með sjálfsögð rétt-
indi til að ljúka prófi eins og það er í
dag og hefur gefist vel. Helstu rök
menntamálaráðherra fyrir því að
skerða nám til stúdentsprófs eru
þau, að taka þurfi upp sömu til-
högun og á hinum Norðurlöndunum.
Rökin missa þó vægi sitt þegar
heyrist að um þessar mundir sé
hugað að því að lengja framhalds-
skólann þar um eitt ár, til samræmis
við það sem gert er hér. Það mætti
halda að sú þróunarvinna og metn-
aður sem leitt hefur til þess að fram-
haldsskólanámið hefur verið bætt og
lengt á Íslandi, sé þyrnir í augum
menntamálaráðherra. Aldur við lok
háskólaprófs hefur auk þess verið
svipaður hjá Íslendingum og Dönum
svo ekki er að sjá að það flýti fyrir
því að fá háskólamenntað fólk til
starfa að hafa 3 ár, en ekki 4 til
stúdentsprófs. Ókostir við skerðingu
náms til stúdentsprófs eru helstir:
námið verður einhæfara og sérhæfð-
ara á þrengri sviðum, og undirbún-
ingur í íslensku, náttúrufræði,
stærðfræði, tungumálum og íþrótt-
um verður lakari. Valgreinum verð-
ur þrengri kostur búinn. Þetta hlýt-
ur að verða svo, þrátt fyrir að
þröngvað verði nokkrum einingum
niður í grunnskólann, frá framhalds-
skólanum við fyrirhug-
aða skerðingu. Hvern-
ig á að vega þessa
skerðingu upp nema
með undirbúningsnámi
eða grunnnámi í há-
skóla, með tilheyrandi
námslánum og búsetu-
röskun fyrir fjölda
námsmanna, fyrr en
ella.
Það vantar fram-
haldsskóla á höf-
uðborgarsvæðið, en
þar eru hins vegar
komnir háskólar sem
keppa um nemendur og vilja fá þá í
undirbúningsnám 19 ára.
Nú á að leysa húsnæðisvandann
með því að hafa aldurshópinn 19–20
ára í háskólum eða á vinnumarkaði.
Þeir sem hafa talað fyrir vænt-
anlegum arði þjóðfélagsins vegna
styttingar framhaldsskólans hafa
ekki gefið upp tapið vegna þess að
færa árganginn 19–20 ára frá sam-
félaginu þar sem hann er í dag. Elsti
árgangur framhaldsskólanna skilar
miklum félagslegum auði til sam-
félagsins þar sem hann er í dag og
auðvitað hvar sem hann er. Hversu
margir bera uppi félags-, íþrótta- og
tómstundastarf þar sem þeir eru
hver í sínu hverfi, heimahéraði eða í
næsta framhaldsskóla? Þeir sem
ekki fara í háskólanám að loknu
framhaldsskólaprófi fara nú tvítugir
út á vinnumarkaðinn með 20 ein-
ingum ríkara nám en yrði, ef af
þessari skerðingu verður.
Gerum fyrst úttekt á síðustu
námskrárbreytingu
Óðagot menntamálaráðuneytisins
er slíkt til breytinga, að ekki hefur
gefist tóm til að fara í saumana á
áhrifum síðustu námsskrárbreyt-
inga, en vorið 2004 útskrifuðust
fyrstu stúdentarnir samkvæmt
námskrá sem tekin var upp 1999.
Það er fyrst í vetur sem umræða
hefur orðið um það, hvernig sú nám-
skrá hefur gagnast stúdentum til
háskólanáms. Það mætti gera á því
faglega úttekt áður en farið er í
næstu námskrárbreytingu.
Stytting námstíma er annað en
fækkun eininga, hefur almenningur
gert sér grein fyrir því?
Það er hins vegar sjálfsagt mál að
nemendur geti flýtt sér í námi og
tekið stúdentspróf eða annað fram-
haldsskólapróf á skemmri tíma en
fjöldinn gerir. Hvort sem nemendur
kjósa að ljúka náminu á tveimur eða
þremur árum, þarf að auka mögu-
leika þeirra sem vilja flýta sér með
námið. Nemendur sem hyggja ungir
á háskólanám hafa þörf fyrir góða
undirbúningsmenntun og því van-
hugsað að rýra hana frá því sem nú
er. Í mínum skóla höfum við ekki
legið á liði okkar við þróun nýrra
kennsluhátta og vinnubragða sem
krafist er með síaukinni upplýs-
ingatækni og nýjum námsgreinum.
Samskipti við innlenda, jafnt sem
erlenda skóla og ýmiss konar verk-
efnavinna hefur aukið möguleika til
fjölbreyttara náms, svo sem dreif-
náms og fjarnáms. Fólk má ekki
láta blekkjast og kyngja því að jafn-
gott stúdentspróf fáist með því að
klippa af náminu, jafnvel þó snara
eigi nokkrum einingum niður á milli
skólastiga. Til aðgreiningar frá því
sem nú er stúdentspróf, ætti að
nefna það próf öðru nafni, sem yrði
um 20 einingum rýrara.
Skerðing náms til stúdentsprófs
Kristín Sigfúsdóttir
fjallar um breytingar á
námi til stúdentsprófs ’Til aðgreiningar frá þvísem nú er stúdentspróf,
ætti að nefna það próf
öðru nafni, sem yrði um
20 einingum rýrara.‘
Kristín Sigfúsdóttir
Höfundur er líffræðikennari við
Menntaskólann á Akureyri og skipar
2. sætið á framboðslista Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs á
Akureyri til sveitastjórnarkosning-
anna í vor.
BRÁTT mun koma að því að
Reykjavíkurborg axli ábyrgð á því
að efla og styrkja móðurmáls-
umhverfi barna af er-
lendum uppruna. Það
er staðreynd að í
borginni eru töluð
hátt í eitt hundrað
móðurmál og er staða
þeirra afar mismun-
andi. Sum hafa sterka
stöðu í samfélagi
þjóðanna eins og
enska og spænska en
önnur eru fjölmenn
hér á landi eins og
pólska og taílenska.
Möguleikar sam-
félagsins til að efla og
styðja móðurmálin eru afar mis-
munandi en að því skal stefnt að
styrkja umhverfi allra móðurmála
í samfélaginu.
Móðurmál sérhvers einstaklings
er svo nátengt sjálfsmynd hans að
ekki verður hjá því vikist að upp-
lýst þjóð eins og Íslendingar átti
sig á mikilvægi þess að bera mikla
virðingu fyrir mismunandi móð-
urmálum. Móðurmálið er jafnan
líka lykill að hugtakaforða, heims-
mynd, félagsþroska og menning-
arlegri sjálfsmynd hvers og eins.
Þótt íslenskumenntun sé afar mik-
ilvæg fyrir alla sem hafa annað
móðurmál verður að horfast í
augu við mikilvægi stuðnings við
fjölbreytta móðurmálsflóru til að
styðja við öflugt og fjölmenning-
arlegt samfélag í borginni.
Unnt er að styðja við móðurmál
á marga vegu og þá fleiri vegu en
með beinni kennslu. Til að mynda
má auka umtalsvert fræðslu um
mikilvægi móðurmáls, hvetja fólk
af erlendum uppruna til að nota
sitt móðurmál á heim-
ilinu og í samskiptum
við börn sín. Þannig
er unnt að nýta enn
betur máltökuskeið
barna, þ.e. þann tíma
sem þau eru móttæki-
leg fyrir því að læra
mál á náttúrlegan
hátt. Þannig er innra
tengslanet fjölskyld-
unnar eflt sömuleiðis
og þar með tilfinn-
ingalegt og félagslegt
nærumhverfi barns-
ins.
Sérstaklega þarf að huga að því
að efla faglega og öfluga túlka-
þjónustu á sem flestum tungu-
málum og efla þannig málin sem
sterk tæki til samskipta um flókin
málefni og viðkvæm. Starfandi tal-
málstúlkar þurfa hér að njóta
tækifæra til starfsþróunar og end-
urmenntunar og efla þar með
þjónustu sína og gera hana fag-
legri og metnaðarfyllri.
Móðurmálstengill –
ný hugmynd
Vel er hægt að hugsa sér að til
staðar verði móðurmálstenglar í
borginni sem starfa í tengslum við
þjónustumiðstöðvarnar og geta
komið börnum til aðstoðar að því
er námsefni og heimanám varðar.
Þar sem um er að ræða fámenn
tungumál væru fáir í slíku hlut-
verki en hugsanlegt er að í sum-
um tungumálum væru slíkir móð-
urmálstenglar ráðnir til starfa við
einstaka skóla. Vert er að koma í
kring námskeiðum fyrir móð-
urmálstengla á vegum borg-
arinnar í samvinnu við Kenn-
araháskóla Íslands.
Loks er ótalin sú leið sem við
blasir en það er sú að bjóða upp á
beina móðurmálsmenntun og þá
með frambærilegu námsefni og
menntuðum kennurum í hverju
tungumáli fyrir sig.
Móta þarf stefnu um tvítyng-
ismenntun og móðurmálsstuðning
í borginni. Hún er hluti af þeirri
stefnu sem við tökum í því að taka
á móti fólki af fjölbreyttu þjóð-
erni, sem lita, efla og styrkja
borgarlífið. Þannig aukum við að-
gengi nýrra borgarbúa að borg-
inni og aukum möguleika þeirra til
að hafa áhrif í borginni og taka
þátt í því að móta áherslur fram-
tíðarborgarinnar.
Tvítyngi og mikilvægi móðurmáls
Svandís Svavarsdóttir
fjallar um móðurmál og
tungumálakennslu ’Vel er hægt að hugsasér að til staðar verði
móðurmálstenglar í
borginni sem starfa í
tengslum við þjónustu-
miðstöðvarnar.‘
Svandís Svavarsdóttir
Höfundur skipar 1. sæti á lista
Vinstri grænna í Reykjavík.