Morgunblaðið - 13.04.2006, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. APRÍL 2006 39
Sjálfstæðisflokkurinnboðar nú, nokkrumvikum fyrir kosn-ingar, betri tíð fyrir
aldraða. Hljómurinn í þeim
boðskap er þó frekar holur svo
ekki sé meira sagt og liggja til
þess margar ástæður.
Framkvæmdasjóður
aldraðra skertur
Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ur farið með fjármálaráðu-
neytið og ráðið mestu um rík-
isútgjöld í 15 ár. Flokkurinn
ber ábyrgð á lækkandi skatt-
leysismörkum og þeirri smán
að aldraðir jafnt og öryrkjar
sem ekkert hafa sér til fram-
færis nema strípaðar trygg-
ingabætur borga engu að síð-
ur skatta.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur um langt ára-
bil staðið þannig að afgreiðslu fjárlaga að
framkvæmdasjóður aldraðra sætir harka-
legum skerðingum á eyrnamerktum
tekjum til uppbyggingar í málaflokknum.
Framkvæmdasjóður aldraðra var stofn-
aður árið 1981 að frumkvæði Svavars
Gestssonar, þáverandi heilbrigð-
isráðherra, í þeim tilgangi að byggja upp
öldrunarþjónustu. Fyrsta áratuginn fóru
tekjur sjóðsins í framkvæmdir eins og til
var stofnað, en árið 1991 ákvað ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks að láta
hluta af tekjum sjóðsins renna til rekst-
urs. Þannig hefur framkvæmdafé sjóðsins
verið skert um 2,5–3 milljarða á rík-
isstjórnarárum Sjálfstæðisflokksins, fyrst
með atbeina Alþýðuflokks og síðan Fram-
sóknarflokks. Fyrir þá upphæð hefði mátt
byggja um 200–250 hjúkrunarrými!
Það má merkilegt heita ef Sjálfstæð-
isflokkurinn er fyrst núna að uppgötva að
það búa aldraðir í þessu landi, það meira
að segja vaxandi fjöldi, margir við kröpp
kjör og þörfinni fyrir margvíslega upp-
byggingu og þjónustu er hvergi nærri
sinnt.
Ríkisstjórnin sveltir
sveitarfélögin
Ríkisstjórnin hefur markvisst svelt
sveitarfélögin undanfarin ár enda hafa
mörg þeirra safnað skuldum og sveit-
arstjórnarstigið sem heild hefur komið illa
út í öllum samskiptum við ríkið. Að tala nú
um flutning málefna aldraðra frá ríki til
sveitarfélaga sem einfalt lausnarorð er
með endemum óábyrgt, hreint lýðskrum í
ljósi allra aðstæðna. Af hálfu Sjálfstæð-
isflokksins er það að vísu viðurkenning á
því að sjálfstæðismenn hafa gefið upp alla
von um úrbætur í málaflokknum meðan
hann er hjá ríkinu og þeir sjálfir fara með
völd í fjármálaráðuneytinu. Mergurinn
málsins er þó auðvitað sá að málaflokk-
urinn er sveltur, meira að segja eyrna-
merktur nefskattur framkvæmdasjóðs
aldraðra skertur árlega af ríkisstjórn
sjálfstæðismanna og framsóknarmanna
og færsla frá ríki til sveitarfélaga án auk-
inna fjármuna ekkert annað en sýnd-
armennska.
Í viðtölum við fjölmiðla eftir fund með
flokksstjórn og frambjóðendum á Ak-
ureyri í síðustu viku sagði Geir H.
Haarde, formaður flokksins, efnislega á
þá leið að sveitarfélögin fá með sér það
sem ríkið er að eyða í þetta nú! Það stend-
ur sem sagt ekki til af hálfu Sjálfstæð-
isflokksins að veita meira fjármagn til
málefna aldraðra, aðeins að velta vand-
anum yfir á sveitarfélögin.
Yfirboð Sjálfstæðisflokksins í mál-
efnum aldraðra nú, hvort heldur er í
Reykjavík eða á landsvísu, eru álíka lág-
kúruleg og loforð Framsóknar í húsnæð-
ismálum fyrir síðustu alþingiskosningar.
Þá hafði Framsókn farið með stjórn hús-
næðismála í 8 ár en lét eins og flokkurinn
bæri enga ábyrgð, auglýsti ófremdar-
ástand í húsnæðismálum og lofaði bót og
betrun!! Lausnin fólst í 90% lánum, til að
tryggja að fólk gæti safnað meiri skuld-
um, í stað þess til dæmis að hækka vaxta-
og húsnæðisbætur eða stuðla að auknu
framboði húsnæðis til kaupa eða leigu á
hagstæðum kjörum. Allir vita síðan
hvernig til tókst. Fasteignaverð hefur
rokið upp og gert miklu
meira en éta upp ávinninginn
af hærri lánum og einhverri
lækkun vaxta.
Ódýr flótti frá hinum
raunverulega vanda
Áherslur stjórnmálaflokka
nú um að henda málefnum
aldraðra í sveitarfélögin er
ódýr flótti frá hinum raunverulega vanda
– sem er skortur á fjármagni til mála-
flokksins. Vitaskuld er mikilvægt að sam-
ræma betur heimaþjónustu og heima-
hjúkrun og það geta sveitarfélögin vel
annast á grundvelli þjónustusamninga við
ríkið, sem reynsluverkefni eða með verk-
stjórn á vettvangi eins og dæmin sanna.
Sannarlega kemur einnig vel til greina að
flytja allan málaflokkinn til sveitarfélaga
ef almennileg ríkisstjórn kemst til valda í
landinu og tekjusamskipti ríkis og sveitar-
félaga verða með eðlilegum hætti. Engin
von er til þess að núverandi stjórn-
arflokkar bæti ráð sitt gagnvart sveit-
arfélögunum sem þeir hafa markvisst
reynt að svelta til hlýðni undanfarin ár.
Öllum er ljóst að framtíðin ber vaxandi
útgjöld til málefna aldraðra í skauti sér.
Nægir þar að líta á einfaldar, fyrirliggj-
andi staðreyndir af lýðfræðilegum toga,
sem sagt að þjóðin eldist. Einnig breytast
kröfur um þjónustu í takt við tímann.
Hvernig á að tryggja vaxandi tekjur til
málaflokksins með aukinni þörf á kom-
andi árum ef verkefnið verður komið til
sveitarfélaga? Á það að vera innbyggt í
ferlinu eða á að takast á um það árlega
þar sem annar aðilinn, þ.e. löggjafinn og
fjárstjórnarvaldið, hefur algerlega und-
irtökin?
Vinstri-græn vilja stórbætta
þjónustu og fleiri hjúkrunarrými
Vinstrihreyfingin – grænt framboð tel-
ur brýnt að stórbæta þjónustu við aldr-
aða, m.a. með samþættri heimaþjónustu
og heimahjúkrun sem verði á einni hendi.
Ennfremur teljum við vinstri-græn að
gefa þurfi þeim sem það kjósa og geta
tækifæri til að búa lengur heima. Þar
kemur aukin og bætt þjónusta að sjálf-
sögðu inn í myndina en einnig aðgerðir
eins og aukinn afsláttur aldraðs tekjulágs
fólks af fasteignagjöldum. Þessu til við-
bótar þarf að gera verulegt átak í að fjölga
hjúkrunarrýmum, ekki síst á höfuðborg-
arsvæðinu. Nú eru yfir 400 manns í
brýnni þörf fyrir hjúkrunarrými og bið-
tíminn er langur. Það ástand verður ekki
þolað lengur. Reykjavíkurborg hefur til
reiðu lóðir undir ný hjúkrunarheimili en
ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks hefur ekki verið reiðubúin
að tryggja fjármagn til framkvæmda. Er
þeim flokkum frekar treystandi fyrir mál-
efnum aldraðra í borgarstjórn sem dregið
hafa lappirnar í málinu í landsstjórninni?
Nýjast og frægast að endemum er hvern-
ig ráðherrar ríkisstjórnarinnar vísa hver á
annan þegar kemur að ófremdarástandi
líðandi stundar hvað varðar launakjör
ófaglærðra á daggjaldastofnunum. Væri
nær fyrir ráðherrana að fylgja fordæmi
meirihlutans í borgarstjórn Reykjavíkur
og stórhækka laun lægst launuðu kvenna-
stéttanna.
Aldraðir eiga betra skilið en ódýr loforð
stjórnmálamanna og stjórnmálaflokka
sem eru með allt niður um sig þegar
frammistaða þeirra í málaflokknum er
skoðuð ofan í kjölinn.
Nýtilkomin umhyggja
Sjálfstæðisflokksins
fyrir öldruðum
Eftir Árna Þór
Sigurðsson og
Steingrím J. Sigfússon
’Mergurinnmálsins er þó
auðvitað sá að
málaflokk-
urinn er svelt-
ur …‘
Árni Þór er borgarfulltrúi og skipar 2.
sætið á V-lista Vinstri grænna í Reykja-
vík. Steingrímur er alþingismaður og er
formaður Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs.
Steingrímur
J. Sigfússon
Árni Þór
Sigurðsson
Hvað gerist? Hópurinn
rðin liggur eins og hjálmur
m, skoðanaskiptum, gagn-
gartillögum.
kki haldið fram að markmið
ga niður í starfsfólkinu
órnendur þar hafi að mark-
einhvers konar Sovétríki.
er fyrirbærið LSH, stofn-
ltof stórt bákn. Það er troð-
u, hugmyndaríku, gáfuðu
ðu fagfólki (mínus 100
ingum) sem lemst og berst
a hvalsins, galar upp í kok-
nær ekki í gegn. Þó að LSH
tali á alþjóðlega vísu er
rir Ísland.
amleitt
fræðingum?
ndi eftirspurn eftir hjúkr-
m á ýmsum sviðum atvinnu-
ðari sem vinnuaðstæður
ndnum vinnustöðum
egra er að þeir leiti annað
n hefur sannarlega áttað
menntun, þjálfun í mann-
tum og færni í stjórnun
rfræðinga tilvalda til að
onar verkefnum í atvinnu-
r enginn annar stundað
flókin hjúkrunarstörf. Það tekur 4 ár að
mennta hjúkrunarfræðinga til starfa og
undanfarin ár hefur verið beitt fjöldatak-
mörkunum fyrst og fremst vegna núver-
andi skiptingar fjármagns innan Háskól-
ans, en einnig vegna takmarkaðs
framboðs á námsplássum í sumum sér-
greinum. Þetta eru verkefni sem þarf að
leysa. Þetta eru ekki óyfirstíganleg
vandamál. Það þarf að endurskoða fjár-
framlög til hjúkrunarmenntunar og taka
einarða afstöðu til þess hversu þjóðhags-
lega óhagkvæmt það er að búa við viðvar-
andi skort á hjúkrunarfræðingum.
Það er verðugt verkefni fyrir einn af
hundrað bestu háskólum í heimi að sjá til
þess að háskólaspítalann vanti ekki 100
hjúkrunarfræðinga.
Eru hjúkrunarfræðingar að gera eitt-
hvað sem aðrir gætu gert? Góð spurning!
Vafalaust er það svo þegar grannt er
skoðað. En hverjir geta gert hvað? Hvað
gera hjúkrunarfræðingar sem enginn
annar getur gert? Er það ekki þetta sem
þarf að skoða? Er kominn tími til að
bregðast við krísu með öðru en bráða-
lausnum og skyndiplástrum og snúa sér
að því að taka allt skipulagið í nefið?
Ætti að skoða hvað þarf að gera til að
hjúkrunarfræðingurinn geti verið rólegur
við rúm sjúklingsins sem er að vakna upp
úr svæfingu, fylgst með hverri hreyfingu,
hverjum andardrætti, hvatt hann, huggað
og stutt, fyrirbyggt að hann fái lungna-
bólgu, blóðtappa og legusár? Eru ein-
hverjir snúningar, símsvörun, ljósritun,
skráning, þrif, fundir og lyfjatiltekt sem
væri hægt að skipuleggja á annan hátt?
Til dæmis með því að ráða aðstoðarfólk í
þessi viðvik og skera þannig utan af nú-
verandi starfssviði hjúkrunarfræðinga
allt sem aðrir geta gert?
Já, það er hægt. Ég veit það.
Hvað er það sem hjúkrunarfræðingar
meina þegar þeir segjast aðeins geta upp-
fyllt grunnþarfir en ekki veitt góða hjúkr-
un?
Fólk er fólk en ekki vélar. Ef maðurinn
væri vél þá væri fullnægjandi að gefa hon-
um eldsneyti, fylgjast með gangverkinu,
gera við það sem bilar, skipta um hluti
o.s.frv. En fólk er flókið. Það hefur sál,
það hefur hugsun, það hefur alls kyns
reynslu í pokanum sínum. Það hræðist,
það er kvíðið, það finnur til, það þarf upp-
lýsingar, rétt lyf, rétta fæðu, aðstoð við að
anda, pissa, tala. Það þarf að upplifa ör-
yggi og það þarf að vita hvernig planið er,
hvað gerist næst, af hverju og í hvaða til-
gangi. Það er þetta sem hjúkrunarfræð-
ingar meina þegar þeir segjast bara geta
uppfyllt grunnþarfir. Hitt verður útundan
og árangur meðferðarinnar getur því ekki
orðið eins góður og hann ætti að vera. Það
er staðreynd að ef hjúkrunarfræðingar
hafa of marga sjúklinga í sinni umsjá á
hverjum tíma aukast líkur á mistökum,
skaða, jafnvel ótímabærum dauðsföllum.
Að lokum
Gott heilbrigðiskerfi með valinn mann í
hverju rúmi, skýra verkferla, skýra hlut-
verka- og ábyrgðarskiptingu, hámarks-
nýtingu á mannafla, fjármunum og tíma
með áherslu á gæði þjónustunnar er einn
af hornsteinum heilbrigðs, skapandi og
hugrakks samfélags sem er að gera stór-
merkilega hluti á mörgum sviðum. Hjúkr-
unarfræðingar eru einn af hornsteinum
heilbrigðiskerfisins.
Hlustum á hvað þeir hafa að segja og
vinnum með þeim að úrbótum í bráð og
lengd.
ndrað stykki, takk
það sem hjúkr-
ngar meina þegar
st aðeins geta upp-
nþarfir en ekki
hjúkrun?‘
Höfundur er hjúkrunarforstjóri
Heilbrigðisstofnunar Suðurnesja.
nginn
d í
or-
og
etta
ð ók-
s og
manni
m
ð var
ólýsanleg tilfinning að keyra úti á
ballarhafi áður en við komum inn á
skagann þar sem er Horton-áin.
Daginn eftir tók við djöfullegur
kafli. Það var yfir 50 km svæði að
fara sem þakið var lággróðri í mitt-
isdjúpum snjó. Þarna var ég líka
orðinn veikur með 40 stiga hita og
þess vegna var þetta æði þungur
dagur. Þegar við vorum komnir
fyrir Horton-ána höfðum við ekki
eldsneyti til baka og vissum heldur
ekki hvernig framhaldið yrði. Það
var um tvær leiðir að ræða, 40 km
upp með Horton-ánni í gegnum
skarð sem við hefðum getað spilað
okkur í gegnum. Hin leiðin var að
fara út á hafísinn sem við og gerð-
um. Það var ekki auðhlaupið því
það var rétt hjá heimamönnum að
hafísinn lá upp að ströndinni með
jaka á stærð við einbýlishús. En
þar sem ísinn var ótraustur gátum
við ekki farið langt út á hann. Þess
vegna þurftum við á allri okkar
jeppareynslu að halda. Við fórum
spönn út, gistum um nóttina við
Smokey Hills og sú upplifun var
mögnuð; við vissum ekki hvort við
kæmumst áfram vegna ótrausts
íss, eða hvort við kæmumst til
baka vegna eldsneytisskorts.
Frostið var 37 stig og norðurljósin
dönsuðu eins og frekast þau máttu.
Það lýsti af tungli og himinninn var
stjörnubjartur. Þarna var einnig
hætta á því að ísbirnir gerðu vart
við sig þannig að nóttin sem við
áttum undir Smokey Hills var
mögnuð. Daginn eftir héldum við
áfram og notuðum keðjusög, ál-
karla, skóflur og þannig gátum við
brotið okkur leið. Okkur var létt
þegar þetta var afstaðið.“
Víða á leiðinni vakti bílaflotinn
mikla athygli enda hafði hvorki bíll
komið á margar þær slóðir sem
leiðangursmenn fóru um, né taldi
fólk að leiðin væri yfirhöfuð fær
bílum.
Þegar loks var komið til Gimli
var haldin hátíð þar sem veglega
var tekið á móti leiðangursmönn-
unum af á annað hundrað manns.
Víða var ekið um slóðir Vestur-
Íslendinga og segir Ómar athygl-
isvert að hugsa til þess hvernig
fyrstu kynslóðir þeirra á 19. öld-
inni ferðuðust um svæðið eins erf-
itt og það var fyrir tækjakost þess
tíma.
Leiðangurinn hélt úti heimasíð-
unni arctictrails.is en formlegt
heiti félagsskaparins er Hið mikla
heimskautafélag.
d kílómetra að baki í Norður-Kanada
óðum úlfa og ísbjarna
erða-
nn.
Víða á leiðinni vakti bílaflotinn athygli heimamanna. Hér eru leiðangursmenn ásamt Willard Jackson, f.v.:
Ómar Friðþjófsson, Halldór Sveinsson, Willard, Kristján Kristjánsson, Karl Rútsson og Friðþjófur Helgason.
Ljósmynd/Friðþjófur Helgason
nzie-fljótinu fólust í þunnum ís og vökum auk þess sem dýpið þar er mikið.