Morgunblaðið - 27.05.2006, Qupperneq 44

44 LAUGARDAGUR 27. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
KJÖRDAGUR
Sjónvarpsumræðurnar ígærkvöldi á milli oddvitaflokkanna, sem bjóða fram
til borgarstjórnar Reykjavíkur,
breyttu ekki miklu um stöðu
kosningabaráttunnar. Þær und-
irstrikuðu þörf allra flokkanna
til þess að gera sem minnst úr
ágreiningi sín í milli.
Raunar má segja að það hafi
verið eitt helzta einkenni kosn-
ingabaráttunnar, að flokkarnir
hafa forðast ágreiningsmálin.
Fyrir suma þeirra, eins og t.d.
Sjálfstæðisflokkinn, kann það að
hafa verið jákvætt og auðveldað
flokknum að höfða til kjósenda,
sem horfa til margra átta. Fyrir
aðra, sem hafa haft meiri þörf
fyrir að undirstrika sérstöðu
sína, svo sem Framsóknarflokk,
Frjálslynda og Vinstri græna,
kann þetta að hafa verið erf-
iðara.
Það má líka spyrja hversu já-
kvætt það er fyrir stjórnmálin
almennt að flokkarnir undir-
striki frekar hvað þeir eigi sam-
eiginlegt en hitt, sem skilur þá
að. Er hugsanlegt að kjósendur
segi þá sem svo, að það sé eng-
inn munur á flokkunum, þess
vegna skipti engu máli hver
þeirra komist til valda og þar
með sé engin ástæða til að
kjósa?
Auðvitað skiptir máli í lýðræð-
islegu þjóðfélagi, að stjórnmála-
flokkar bjóði upp á skýra val-
kosti og að umræður fari fram
um þá kosti. En það hefur ekki
gerzt að þessu sinni.
Hins vegar eru línur skýrar í
kosningabaráttunni í Reykjavík
að því leyti að Sjálfstæðisflokk-
urinn er eini flokkurinn, sem
hefur möguleika á að vinna
meirihluta í borgarstjórn. Sá
möguleiki er raunverulegur og
þeir, sem á annað borð telja
heppilegast að Reykjavík sé
stjórnað af samhentum meiri-
hluta, vita hvaða flokk þeir eiga
að kjósa.
Línurnar eru líka skýrar í
þessum kosningum að því leyti,
að nái Sjálfstæðisflokkurinn
ekki meirihluta verður gerð til-
raun til að mynda vinstri stjórn í
borgarstjórninni. Þeir flokkar,
sem standa mundu að slíkri
meirihlutamyndun, eru þegar
komnir í hár saman um þá
spurningu hver ætti að verða
borgarstjóri.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,
formaður Samfylkingar, lýsti því
yfir í grein hér í blaðinu sl.
þriðjudag, að ekki kæmi annað
til greina en að Dagur B. Egg-
ertsson yrði borgarstjóri í slíku
meirihlutasamstarfi.
Framsóknarmenn eru ekki
sammála því og G. Valdimar
Valdemarsson, formaður mál-
efnanefndar miðstjórnar Fram-
sóknarflokks, lýsti því yfir í
grein hér í Morgunblaðinu í
gær, að flokkur hans mundi
styðja Steinunni Valdísi Óskars-
dóttur til áframhaldandi starfa
sem borgarstjóri. Það yrði fróð-
legt að sjá, hvort Samfylkingin
hafnaði Steinunni Valdísi og
fórnaði vinstri meirihluta vegna
ágreinings um þessi tvö borg-
arstjóraefni.
Auðvitað mundi Samfylkingin
ekki gera það og þess vegna er
ekkert að marka yfirlýsingar
formanns flokksins um annað.
Hins vegar er allt miklu óljós-
ara eftir kosningabaráttuna um
áform litlu flokkanna í borgar-
stjórn fái þeir aðstöðu til að ráða
einhverjum úrslitum. Kannski
má segja, að ekki hafi verið
gengið nægilega hart að þeim í
kosningabaráttunni um þau efni.
Staðan á kjördegi er því í
stórum dráttum þessi:
Þeir sem vilja kjósa einn flokk
til valda í þeirri trú að sam-
hentur meirihluti í borgarstjórn
þjóni hagsmunum Reykvíkinga
kjósa Sjálfstæðisflokkinn.
Þeir sem geta ekki hugsað sér
nýjan meirihluta Sjálfstæðis-
flokksins hafa ekki lengur kost á
að kjósa einn lista eins og
Reykjavíkurlistann heldur verða
þeir að gera upp á milli fjögurra
framboða. Þeir hinir sömu vita
ekki í raun hvers konar meiri-
hluta þeir eru að stuðla að. Þeir
vita ekki hvort Framsóknar-
flokkur yrði samstarfsflokkur
Samfylkingar og Vinstri grænna
eða hvort það yrðu Frjálslyndir
á þeirri forsendu, að vinstri
flokkarnir tveir geti ekki hugsað
sér að lenda í sömu stöðu gagn-
vart Framsókn og þeir hafa búið
við síðustu 12 árin. Þetta er flók-
in staða fyrir kjósendur að
greiða úr.
Það er hins vegar ekki bara í
Reykjavík, sem búast má við
spennandi kosningu í dag. Ým-
islegt bendir til að söguleg úrslit
gætu orðið í Kópavogi. Þar hef-
ur Sjálfstæðisflokkurinn aldrei
haft meirihluta frá því að byggð
hófst í því sveitarfélagi. Áður
fyrr þótti undarlegt að fólk
skipti um pólitíska skoðun ef það
flutti búferlum yfir Fossvogslæk
en nú er ekki lengur hægt að
útiloka meirihluta sjálfstæðis-
manna í því bæjarfélagi. Líklega
verður meira fylgzt með taln-
ingu í Kópavogi í kvöld en öðr-
um sveitarfélögum utan Reykja-
víkur.
Aðalatriðið er þó að kjósendur
nýti sér kosningarétt sinn og
taki þátt í að kjósa sveitar-
stjórnir í sínu byggðarlagi. Lýð-
ræðið þrífst á mikilli kosninga-
þátttöku.
V
ið þurfum að finna leið til að bæta
kjör hjúkrunarfræðinga, það er
mjög mikilvægt,“ segir Anna Stef-
ánsdóttir, hjúkrunarforstjóri Land-
spítala – háskólasjúkrahúss (LSH).
Óánægja stéttarinnar með bág laun er þó ekki
helsta ástæða þess að sjúkrahúsið hefur verið
undirmannað í fleiri mánuði heldur sú staðreynd
að það eru einfaldlega ekki til hjúkrunarfræð-
ingar í landinu til að fullmanna spítalann.
Gera þarf átak í hjúkrunarmenntun og útskrifa
að minnsta kosti 120 hjúkrunarfræðinga árlega
til að mæta þörfinni næstu árin, að sögn Önnu.
Það mun hins vegar ekki skila sér fyrr en eftir
nokkur ár og þangað til þarf að grípa til annarra
aðgerða. Ein þeirra er sú ákvörðun spítalans að
ráða 20 danska hjúkrunarfræðinga til starfa á
spítalanum í sumar. Ákvörðunin hefur verið um-
deild og m.a. sætt harðri gagnrýni Félags ís-
lenskra hjúkrunarfræðinga. Anna segir enga
aðra leið hafa verið færa, ekki séu til íslenskir
hjúkrunarfræðingar til að sinna þessum störfum.
Þá eru stjórnendur spítalans nú að kanna
möguleika sem felast í nýjum stofnanasamningi
BHM og LSH, m.a. að umbuna hjúkrunarfræð-
ingum sérstaklega sem eru í fullu starfi árið um
kring og taka allar vaktir og einnig að greiða
þeim sem standa vaktina á mestu álagstímum,
eins og framundan eru í sumar, aukalega. Félag
íslenskra hjúkrunarfræðinga á aðild að þeim
stofnanasamningi svo og aðalkjarasamningi
BHM við fjármálaráðuneytið frá sl. vori.
Um 1.200 hjúkrunarfræðingar
Á Landspítalanum starfa 1.150 hjúkr-
unarfræðingar í 930 dagvinnustöðugildum. Það
eru 2,4% fleiri stöðugildi en árið 2001.
„Við sjáum það engu að síður á öllum okkar
gögnum að vinnuálagið hefur aukist á spítalanum
frá því í október á síðasta ári,“ segir Anna. Á
þeim tíma hefur sjúklingum fjölgað umtalsvert
og fleiri aðgerðir verið gerðar. Legudögum fækk-
ar þar sem áhersla er nú lögð á göngu- og dag-
deildarþjónustu. Þá eru þeir sem liggja á legu-
deildunum nú bráðveikari og þarfnast hver og
einn sjúklingur sem þar liggur fleiri hjúkr-
unarstunda en áður. Þetta hefur reyndar verið
þróunin allt frá sameiningu sjúkrahúsanna í
Reykjavík árið 2000. Anna bendir á að þessar
breytingar kalli á fleiri hjúkrunarfræðinga en
tekist hefur að fá til starfa.
Í apríl vantaði 100 hjúkrunarfræðinga til
starfa. Það sama er upp á teningnum nú.
„Fólk vinnur hér undir umtalsverðu vinnuá-
lagi. Miklar kröfur eru gerðar til fólks, það vinn-
ur vaktavinnu, sem er erfið,“ segir Anna. Þeir
sem eru í 100% vaktavinnu vinna að meðaltali
meira en 40 stunda vinnuviku. Yfirgnæfandi
meirihluti hjúkrunarfræðinga á LSH vinnur 75%
vinnu eða meira og flestir vaktavinnu.
Til þess að bæta upp skort á starfsfólki hefur
vinnuálag aukist verulega á þá sem fyrir eru á
spítalanum. Allt hefur þetta óhjákvæmilega áhrif
á þá þjónustu sem spítalinn veitir. „Við sjáum það
að yfirvinna er mun meiri núna á fyrstu mán-
uðum ársins en á sama tíma í fyrra. Við leitum til
okkar hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða til þess
að mæta mönnunarvandanum, þannig að margir
vinna umtalsvert meira en þeirra vinnuskylda
segir fyrir um. Fólk vinnur tvöfaldar vaktir og á
frídögunum sínum. Þetta hefur verið að gerast al-
veg frá því í október.“ Launakostnaður vegna
mikillar yfirvinnu sem og aðkeyptrar vinnu
starfsmannaleigna hefur hækkað og mun setja
strik í reikning spítalans á yfirstandandi ári.
„Skýringin liggur aðallega í því að yfirvinnan er
dýr og starfsmannaleigan tekur sitt. Það væri í
alla staði betra að hafa fjörutíu fleiri hjúkr-
unarfræðinga við störf,“ segir Anna.
Á árinu 2005 var keypt af fyrirtækjum vinna
hjúkrunarfræðinga fyrir 53.508.636 krónur og
það sem af er árinu 2006 hefur verið keypt fyrir
28.122.451 krónur.
Fyrirséður vandi
„Mannekla í hjúkrun hefur verið viðvarandi í
mörg ár á Íslandi, sérstaklega á svona stórri
stofnun eins og Landspítala,“ bendir Anna á.
Vandinn sem sjúkrahúsið stendur frammi fyrir
nú er því ekki nýr af nálinni, en engu að síður
mjög alvarlegur, að sögn Önnu.
Hún segir vandann nú að vissu leyti hafa verði
fyrirséðan. Því fari fjarri að nógu margir hjúkr-
unarfræðingar séu útskrifaðir árlega til að mæta
þörfinni. Hún minnir á að árið 1999 hefi Félag ís-
lenskra hjúkrunarfræðinga (FÍH) gert könnun á
mönnunarþörf í hjúkrun á Íslandi. Sú könnun
hafi leitt í ljós að útskrifa þyrfti um 120 hjúkr-
unarfræðinga á ári til að mæta þörfinni og end-
urnýjun í stéttinni. „Þetta hefur ekki gengið eft-
ir,“ segir Anna. Á síðasta ári voru útskrifaðir 83
hjúkrunarfræðingar frá HÍ og Háskólanum á
Akureyri og á þessu ári eru þeir í kringum eitt
hundrað. Um 50 þeirra munu koma til starfa á
LSH í sumar. „Eftirspurn eftir hjúkrunarfræð-
ingum hefur aukist frá því könnunin var gerð
m.a. vegna aukins umfangs hjúkrunar á spít-
alanum,“ segir Anna, „en það hafa ekki verið út-
skrifaðir hjúkrunarfræðingar til að mæta þessari
aukningu. Þannig að við sitjum í súpunni ef svo
má segja, m.a. vegna þess að ekki hefur verið
brugðist við niðurstöðum þessarar könnunar.“
Anna segir bagalegt að ekki sé hægt að taka
fleiri inn í námið þar sem nægur áhugi sé fyrir
hendi. Þar sem ár eftir ár séu útskrifaðir færri
hjúkrunarfræðingar en þörf er á aukist vandinn
með hverju árinu. „Og hann á eftir að aukast enn
frekar næstu árin þegar stórir árgangar hjúkr-
unarfræðinga fara bráðum á eftirlaun.“
Önnu reiknast svo til að á næstu 10 árum hætti
um 300 hjúkrunarfræðingar sökum aldurs, en
þetta er sá hópur sem útskrifaðist á áttunda ára-
tugnum, þegar mun fleiri voru í hjúkrunarnámi
en nú. „Það er ekkert sem bendir til þess að við
munum hafa nægilega marga hjúkrunarfræðinga
til að taka við þeirra störfum.“
Ekki brugðist við
Anna segir að ítrekað hafi ráðamönnum verið
beint á viðvarandi og fyrirsjáanlegan skort á
hjúkrunarfræðingum, yrði ekki brugðist við.
„Mér finnst við ekki hafa náð eyrum ráðamanna,“
segir Anna, spurð um ástæður þess að ekki hafi
verið brugðist við. „Núna er ástandið orðið mjög
alvarlegt og ég trúi því að gripið verði til að-
gerða.“
Fyrir nokkrum árum heimilaði mennta-
málaráðuneytið að fjölgað yrði í hjúkrunar-
fræðideild HÍ, m.a. fyrir tilstuðlan Landspítala
og FÍH. Var í framhaldinu tekin ákvörðun um að
heimila skólanum að fjölga nemendum, úr 65 í 75.
Á síðasta ári leitaði LSH beint til HÍ sem brást
við með því að fjölga í náminu í 80 nemendur. Á
sí
á
A
er
be
þó
og
m
þá
st
se
m
þv
m
að
L
sö
E
sö
er
in
fa
m
sö
dr
en
m
be
sp
m
vo
næ
hj
í l
va
hj
yf
vi
hæ
sl
L
ek
nú
se
A
m
sö
hæ
sé
la
se
le
N
L
un
hv
„e
nú
ár
in
m
næ
sp
kj
m
að
m
hr
vi
an
st
un
in
að
se
ar
st
de
ve
sj
hj
að
rá
vi
ha
se
m
um
Skortur á hjúkrunarfræðingum á Landspítala – háskólasjú
Nauðsynlegt að bæt
kjör hjúkrunarfræði
Landspítalinn mun á næst-
unni grípa til ýmissa ráða til
að draga úr manneklu í hjúkr-
un á spítalanum sem hefur
verið mikil undanfarið hálft ár.
Sunna Ósk Logadóttir ræddi
við Önnu Stefánsdóttur hjúkr-
unarforstjóra, sem segir vonir
standa til að svigrúm sem er
innan kjarasamninga verði
notað til að bæta kjör hjúkr-
unarfræðinganna á álags-
tímum framundan.
Morgunblaðið/Eyþór
Anna Stefánsdóttir, hjúkrunarforstjóri LSH,
segir ekkert benda til þess að hægt verði að
fylla í skarð fjölmargra hjúkrunafræðinga
sem hætta á næstu árum sökum aldurs.
su