Morgunblaðið - 27.05.2006, Qupperneq 48

48 LAUGARDAGUR 27. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FRAM eru komnar upplýsingar
um að dómsmálaráðherrar á
fimmta, sjötta og sjöunda áratug
síðustu aldar hafi fengið dóms-
úrskurði um heimild til hlerana á
símum tiltekinna aðila vegna örygg-
is ríkisins. Af fréttum að dæma var
síðasta dæmið um
þetta í tengslum við
utanríkisráðherrafund
NATO 1968. Þann 24.
maí s.l. birti Morg-
unblaðið grein eftir
Björgvin G. Sigurðs-
son, þingmann Sam-
fylkingarinnar. Þar
krefst Björgvin þess
að Alþingi komi að
málinu og fjalli um
það, annað hvort með
því að skipa sérstaka
rannsóknarnefnd eða
setja sérstök lög um
rannsókn.
En hver er tilgangur þessarar
rannsóknar. Er það ætlun Björg-
vins að rannsóknin leiði til þess að
einhver verði dreginn til ábyrgðar
vegna málanna?
Ef svo er, þá eru fjölmörg ljón í
veginum.
Í fyrsta lagi er ljóst að Alþingi
getur ekkert gert í þessum málum.
Skv. 2. gr. stjórnarskráinnar fara
dómstólar með dómsvaldið, ekki Al-
þingi. Dómstólar fjölluðu á sínum
tíma um þær beiðnir sem fyrir þá
voru lagðar og samþykktu þær.
Þeim úrskurðum snýr Alþingi ekki
við, til þess hefur það ekki vald.
Í öðru lagi felur það, að Alþingi
tekur málið upp, í sér að gripið sé
fram fyrir hendur lögreglu og
ákæruvalds. Það liggur alveg ljóst
fyrir að fyrir utan málshöfðun fyrir
Landsdómi fer Alþingi ekki með
ákæruvaldið í landinu. Hvað bóta-
kröfur varðar þá er ljóst að Alþingi
getur hvorki verið bótakrefjandinn
né umboðsmaður þeirra. Mögulegir
bótakrefjendur gætu þeir einir ver-
ið sem ættu lögvarðar kröfur vegna
meintra misgjörða, það er þeir sem
voru í raun hleraðir.
Í þriðja lagi þá geta dómstólar
nútímans ekki fellt dóm um málið
vegna Res judicata-áhrifa úrskurð-
anna um heimild til hlerunar. Ef
dómstóll felldi nú dóm um refsi- eða
bótaskyldu yfir manni vegna þess-
ara meintu hlerana, sem gerðar
voru á samkvæmt úrskurði frá hlið-
stæðum dómstól, þá væri sá dóm-
stól að ganga gegn réttaráhrifum
hins fyrri úrskurðar. Það leyfir
réttarskipanin ekki. Og þessum úr-
skurðum var ekki skot-
ið til Hæstaréttar á
sínum tíma og því ljóst
að þeir sæta ekki end-
urskoðun hans núna.
Í fjórða lagi þá verð-
ur ekki komið fram
ábyrgð gagnvart þeim
sem settu beiðnirnar
fram þar sem þeir
munu nú allir vera
látnir. Það er meg-
inregla að refsiábyrgð
einstaklinga fellur nið-
ur við andlát. Sjá um
það 83. gr. B almennra
hegningarlaga nr. 19/1940 með síð-
ari breytingum (hér eftir sk.st.
HGL) og b. lið 132. gr. laga nr. 19/
1991 um meðferð opinberra mála.
Sjá og orð í greinargerð með IX.
kafla hegningarlaganna. Og hvað
bótakröfur varðar þá hygg ég að
skiptum á dánarbúum þessara
manna sé löngu lokið og endur-
upptökuheimildir takmarkaðar.
Í fimmta lagi þá er ljóst að þótt
þessir menn væru ennþá á lífi þá
eru allar kröfur á hendur þeim,
hvort heldur er refsi- eða bótakröf-
ur, löngu fyrndar. Það eru ca. 38 ár
eru frá því síðasti úrskurðurinn féll.
Ákvæði 131. gr. HGL sem fjallar
um ólögmætar aðferðir við opinbera
rannsókn hefur þriggja ára refsi-
ramma sem þýðir að brot gegn
þeim fyrnast á 5 árum sbr. 2. tölu-
ulið 1. mgr. 82. gr. HGL. Brot gegn
132. gr. HGL sem felur í sér vægari
aðferð en 131. gr. fyrnast á aðeins 2
árum.
Í sjötta lagi þá er ljóst að þar
sem dómstólar samþykktu beiðn-
irnar á sínum tíma, þá voru allir
þeir sem að málinu komu í góðri trú
um lögmæti aðgerðanna. Þar með
eru hugræn refsiskilyrði ekki fyrir
hendi.
Í sjöunda lagi þá er ekki ljóst
hvort símahleranirnar fóru nokkurn
tíma fram. Hinn refsiverði eða bóta-
skyldi verknaður kann því aldrei að
hafa farið fram og málssókn á
grundvelli þess að þeir hafi falið í
sér meint lögbrot því ekki möguleg.
Í áttunda lagi vil ég benda á að
jafnvel þótt þessar hleranir hefðu
farið fram, þá liggur ekkert fyrir
um að af þeim hafi orðið nokkuð
tjón. Ekkert tjón, engin bótakrafa.
Í níunda lagi, hvað varðar ráð-
herraábyrgð og mögulegan Lands-
dóm, þá er ljóst að hann verður
ekki kallaður saman vegna svona
máls, enda löngu liðinn sá 3 ára
frestur sem til þess er settur í 14.
gr. laga um ráðherraábyrgð.
Í tíunda lagi vil ég benda á það
að hinir látnu dómsmálaráðherrar
njóta enn æruverndar skv. lögum.
Það að Alþingi setji upp einhvers
konar rannsóknarrétt yfir þeim án
dóms og laga og án þess að þeir eða
þeir sem hafa með höndum æru-
vernd þeirra skv. lögum sbr. 3.
mgr. 25. gr. HGL geti sett fram
nokkrar varnir, í því skyni einu að
hafa af þeim æruna í pólitískum
hráskinnaleik nútímans gengur
þvert gegn hugmyndinni um rétt-
arríkið. Ég hefði haldið að heim-
spekingurinn Björgvin G. Sigurðs-
son bæri meiri virðingu fyrir
réttarríkinu en þetta.
Af öllu þessu má ráða að rann-
sókn Alþingis myndi engin rétt-
aráhrif hafa að íslenskum lögum.
Það eina sem fengist með því að
sett væri upp slík rannsókn væru
nútíma nornaveiðar. Það eru meira
en þrjár aldir síðan síðasta galdra-
brennan fór fram á Íslandi. Ég sé
enga þörf á að endurvekja þann sið.
Er ekki nær að láta sagnfræð-
ingana um þetta mál og nýta tíma
Alþingis í eitthvað nytsamlegra?
Er tíma Alþingis best
varið í nornaveiðar?
Jón Einarsson fjallar um
Alþingi og rannsókn á
símahlerunum
’Af öllu þessu má ráða aðrannsókn Alþingis myndi
engin réttaráhrif hafa að
íslenskum lögum. Það
eina sem fengist með því
að sett væri upp slík
rannsókn væru nútíma
nornaveiðar.‘
Höfundur er lögfræðingur.
Jón Einarsson
ÞAÐ er ekki oft sem
umfjöllun um áfengi er
af því tagi að hún geti
flokkast undir eitthvað
vitrænt, venjulega er
það lofsöngur einn og þá
aldrei að afleiðingum
vikið. Nýlegt dæmi í
blaðagrein mátti m.a.s.
sjá á dögunum þar sem
baksað var við það að
bera blak af Bakkusi í
tilteknu leiðindamáli,
raunar hvítþvo áfengið
sem sökudólg og
blöskraði mér sann-
arlega. Það kvað held-
ur betur við annan og
vitrænni tón í grein
Stefáns Mána rithöf-
undar í Morgunblaðinu
19. maí, en þar var kveðið fast að orði
og sannindi í heiðri höfð. Við sem
amlað höfum gegn hinni gagnrýn-
islausu dýrkun áfengisneyzlunnar
svo víða, þó steininn taki úr í hinum
óbeinu sem beinu auglýsingum sem
gylla og tæla, fögnum sannarlega
þegar menn stíga fram á ritvöllinn
með rökin augljós gegn neyzlunni og
ekki er það lakara þegar sá sem það
gjörir stýrir svo vel stílvopni sínu.
Við viljum einfaldlega halda því
fram að áfengið sé mikilvirkasta eit-
urefnið og það sem mestum sam-
félagslegum usla veldur, þó hvergi sé
af okkar hálfu gjört lítið úr dauðans
alvöru annarra eiturefna, þar sem
upphaf neyzlunnar er raunar oftast
að finna í fylgd áfengisins. Alltof oft
vilja menn framhjá þessum sann-
indum horfa af þeim sem vilja skipta
eiturefnunum í góð og vond, þar sem
áfengið er að sjálfsögðu í flokki hinna
góðu að ekki sé sagt algóðu.
Hjá Stefáni Mána kveður við ann-
an og heilbrigðari tón og engin tæpit-
unga töluð og því viljum við enn frek-
ar vekja á orðum hans athygli, en
grein Stefáns Mána heitir einfald-
lega: EITUR. Ég vitna hér orðrétt í
hann. Hans ályktunarorð eru einföld
og sönn: „Drukkið fólk er hættulegt.“
Síðar segir hann: „Áfengi er við-
bjóður sem skerðir
dómgreind og gerir
fólk að fíflum, dónum,
glæpamönnum og
fórnarlömbum. En
vegna þess að áfengið
hefur fylgt okkur svo
lengi og vegna þess að
það er löglegt er fólk
orðið blint fyrir þess-
um augljósu stað-
reyndum, orðið dofið
fyrir þeim neikvæðu
áhrifum sem neysla
áfengis hefur á sálarlíf
neytandans.“ Sannindi
orðanna augljóst hverj-
um sem algáðum augum
lítur á málin. Stefán
Máni ber svo saman tób-
ak og áfengi eftir að
hafa tekið réttilega und-
ir skaðsemi tóbaksins:
„Það hefur nánast eng-
inn misst vitið eftir að
hafa reykt tóbak. Enginn hefur keyrt
á mann vegna áhrifa tóbaks. Enginn
hefur lamið einhvern í tóbaksvímu.
Enginn hefur myrt neinn vegna of-
reykinga,“ og síðar segir hann: „Tób-
ak er vont fyrir líkamann … en það
skemmir ekki sálina eins og áfengið.
Manneskja með sígarettu skelfir ekki
börn, en það gerir sú sem er undir
áhrifum áfengis.“
Stefán Máni kveður skýrt að orði,
en er það ekki nauðsynin mest í þessu
hræsnisfulla samfélagi okkar, þessu
samfélagi sjálfselskunnar sem fríar
áfengið allri sök af því að þess er
neytt svo ríkulega af svo ótalmörgum.
Og okkur þykir líka gott að sjá
þessi orð Stefáns Mána eftir reiðilest-
urinn: „Já, já, hlæið bara að mér:
Hversu oft hefur ekki verið hlegið að
aðvörunarorðum okkar sem ekki
neytum áfengis með því kalda kæru-
leysi um annarra hag og heilsu sem
einkennir allt um of þá sem vilja fela
afleiðingar áfengisneyzlu bak við
skrúðmælgi upploginnar dýrðar.“ Við
þökkum þessa rödd, þessi sannleiks-
orð Stefáns Mána og segjum aðeins:
Orð í tíma töluð.
Í tilefni greinar-
innar: Eitur
Helgi Seljan fjallar
um áfengismál
’Við þökkumþessa rödd, þessi
sannleiksorð
Stefáns Mána og
segjum aðeins:
Orð í tíma töluð.‘
Höfundur er formaður
fjölmiðlanefndar IOGT.
Helgi Seljan
FYRIR tuttugu og fimm árum ið-
aði sjórinn í Fossvoginum af lífi
flesta daga sumarsins. Öflugir sigl-
ingaklúbbar voru sinn
hvorum megin við Vog-
inn. Krakkar lærðu
undirstöðuatriði sigl-
inga á seglbátum.
Margur knár ýtti þá úr
vör frá Kópavogi og tók
land Reykjavík-
urmegin.
Frá því borgarstjór-
inn fyrrverandi renndi
sér í Ylströndina á nýja
bolnum hefur upp-
bygging aðstöðu fyrir
siglingar á svæðinu
setið á hakanum.
Ábyrgð þessa hlýtur að
liggja hjá borgarfulltrúum öllum.
Ráðist var í framkvæmdir og
glæsilegur kantur byggður, keypt
flotbryggja, landgangur og allt sem
þurfti til. En þetta passar engan veg-
in saman og hefur engum nýst þau 6
ár sem liðin eru frá framkvæmdum.
Þegar undirritaður ýtti við málinu
kom skýrt og afdráttarlaust svar frá
umráðamönnum svæðisins þar sem
notað var orðið ,,hallærisgangur“ um
verklag það.
Hópur skemmtibáta heimsótti
Nauthólsvík í hitabylgju ágústmán-
aðar 2005. Bryggjan var á floti, en
við blasti landgangur uppi á landi
sem alls ekki passaði sem tenging á
milli lands og bryggju.
Skemmtibátasjómenn gátu með
öðrum orðum ekki farið
í land nema synda. Þó
ylvolgt hitaveituvatnið
hafi vermt fyrrum
borgarstjóra í setlaug-
inni um árið þá lögðust
sæfarar þessir ekki til
sunds enda rennslið
með minna móti úr
tönkunum.
Og þar við situr. Er
von að einhverjum
blöskri? Síðustu svör
ráðamanna voru m.a.
að aðdýpi við enda
bryggjunnar væri lítið
og mikill munur væri á
flóði og fjöru. Þetta eru staðreyndir
sem legið hafa fyrir lengi og réttlæta
ekki að framkvæmdir eða verklag sé
með þeim hætti sem lýst hefur verið.
Við skorum á Reykjavíkurborg að
bæta hér úr.
Reykjavíkurhöfn
Allar höfuðborgir Norður-
landanna skreyta sig með skemmti-
bátum í eða við miðborgina. Fiski-
bátarómantíkin er sem betur fer á
undanhaldi í miðbæjarhöfninni en
búa þarf vaxandi skemmtibátaeign
landsmanna aðstöðu. Snarfari er
staðsettur miðsvæðis í Reykjavík.
Óvissa er um hvort félagið fær
áframhaldandi stað við Naustavog.
Aðstaða félags seglbátaeigenda í
Reykjavíkurhöfn var rifin nýlega
vegna byggingar Tónlistarhúss.
Starfsemi þeirra í höfninni er nú í
uppnámi vegna þeirra framkvæmda.
Heimsóknir erlendra skemmtibáta
hafa aukist mikið og vantar mikið
upp á að aðstaða fyrir þá sé sam-
bærileg við það sem gerist á Norð-
urlöndunum.
Þjóð sem býr í slíkri nálægð við
hafið getur ekki boðið siglingafólki
upp á þessar aðstæður.
Viðey
Rétt úti fyrir ströndinni við Sæ-
braut er eyja ein, tæplega 2 ferkíló-
metrar að stærð, með allmerkilega
sögu. Hafsteinn Sveinsson, frum-
kvöðull og fyrsti formaður Snarfara,
gerði mikið átak í að opna eyna fyrir
Reykvíkingum og öðrum lands-
mönnum með reglulegum siglingum
á milli Viðeyjar og lands.
Í framhaldi af meiri mannaferðum
í Viðey opnuðust augu manna fyrir
þessari perlu Kollafjarðar. Síðar
keypti Reykjavíkurborg eyna og hóf
endurbætur húsakosts, enda um
sögulegar minjar að ræða sem þá
lágu undir eyðileggingu. Viðeyj-
arstofa opnaði endurbætt sem veit-
ingastaður árið 1988.
Þjónustu við gesti í Viðey hefur
því miður farið aftur síðustu ár. Veit-
ingastaður var á síðasta ári aðeins
opinn þegar um skipulega dagskrá
var að ræða.
Skipulagðar ferðir Viðeyjarferju
standa aðeins frá 6. maí til og með 10.
september. Á öðrum tímum er siglt
eftir pöntunum.
Gestakomum til Viðeyjar hefur því
fækkað mjög á síðustu árum, en með
sameiginlegu átaki má bæta þar úr.
Snarfari – félag sportbátaeigenda
í Reykjavík hefur beitt sér fyrir
bættri aðkomu skemmtibáta til Við-
eyjar með tillögum um byggingu
nýrrar bryggjuaðstöðu austar á
eynni. Tillögur félagsins samrýmast
mjög framtíðarsýn stýrihóps
Reykjavíkurborgar sem samþykkt
var í nóvember 2001. Efst á aðgerða-
lista þeirrar samþykktar segir að
hafnaraðstaða verði bætt í Viðey og
síðar í ferðaþjónustukaflanum segir
að sköpuð verði skilyrði fyrir marg-
víslega afþreyingu og SJÁV-
ARSPORT í Viðey, t.d. siglingar,
sjóbretti, sjóstangaveiði, FLOT-
BRYGGJUR o.s.frv.
Snarfari hefur boðist til að koma
að slíkum framkvæmdum í Viðey
með einum eða öðrum hætti, enda
býr félagið yfir áratugareynslu af
framkvæmdum sem þessum.
Það er ósk þess sem þetta skrifar
að fleirum verði gefinn kostur á að
heimsækja „perlu Reykjavíkur“ eins
og Viðey hefur oft verið nefnd. Til
þess að það geti orðið þarf að búa
þeim fjölmörgu sem hafa yfir bátum
að ráða aðstöðu til lendingar á eynni,
án þess að til árekstra þurfi að koma
vegna eðlilegrar starfsemi Viðeyj-
arferju.
Skemmtibátum á Íslandi hefur
fjölgað mikið síðustu ár. Lang-
stærstur hluti þeirra er staðsettur á
Reykjavíkursvæðinu. Skráðir
skemmtibátar voru samkvæmt upp-
lýsingum Siglingastofnunar um 400
árið 2005. Þar er eingöngu talað um
skoðunarskylda báta yfir 6 metrum.
Reikna má með tvöfalt fleiri bátum
sem ekki eru skoðunarskyldir.
Það er því ærin ástæða fyrir
stjórnvöld í Reykjavík og frambjóð-
endur til að taka tillit til þessa hóps
sem sannarlega mun heyrast meira
frá hér eftir en hingað til.
Snarfari – félag sportbátaeigenda
í Reykjavík skorar á Fram-
kvæmdaráð borgarinnar að taka hið
fyrsta jákvæða afstöðu til frambor-
innar tillögu Kjartans Magnússonar
frá 27. fundi ráðsins þann 13. mars sl.
um málefni Viðeyjar og bættrar
hafnaraðstöðu þar.
Aðstaða skemmtibáta
í Reykjavík
Jóhannes Valdemarsson
fjallar um aðstöðu fyrir
sportbáta í Reykjavík
’Snarfari – félag sport-bátaeigenda í Reykjavík
hefur beitt sér fyrir
bættri aðkomu skemmti-
báta til Viðeyjar með til-
lögum um byggingu
nýrrar bryggjuaðstöðu
austar á eynni.‘
Jóhannes
Valdemarsson
Höfundur er formaður Snarfara,
félags sportbátaeigenda í Reykjavík.