Morgunblaðið - 17.09.2006, Side 50

50 SUNNUDAGUR 17. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
HUGVEKJA
Þrátt fyrir útkomuSteinsbiblíu 1734, fórumenn litlu síðar aðhuga að nýrri útgáfuritningarinnar. Halldór
Brynjólfsson, sem tók við bisk-
upsembætti á Hólum 1746, mun
áður hafa tekið sér fyrir hendur
að þýða Nýja testamentið úr
dönsku, og var í ráði að gefa það
út, til að leysa úr brýnasta skort-
inum. En áður þurfti að yfirfara
verkið, eins og gefur að skilja, og
til þess var ráðinn Jón Þorkels-
son, hinn nýskipaði íslenski túlkur
í Kaupmannahöfn. Í ævisögu hans
er þetta sagt um framhaldið:
Þó varð bráðlega sú breyting á þessu, er
gerði vinnu hans óþarfa, að nú var ekki
leingur í ráði, að bókin skyldi prentuð í al-
mennings prentsmiðju, enda hafði prófast-
urinn ekki þýtt leingra aptur en Postulanna
gerninga, því að eptir bendingum og svo til-
lögum Ludvigs Harboe’s, sem var orðinn
biskup í Niðarósi, virtist trúarútbreiðslu-
ráðinu það heppilegast og bezt við hæfi
kirkjumálanna íslenzku, að Biblían yrði
prentuð í heilu líki í prentsmiðju hinnar kon-
unglegu Uppeldisstofnunar. Var því alveg
fallið frá því að fást við að gefa út þýðingu
Halldórs af Nýjatestamentinu, og eptir fyr-
irmælum leyndarráðs konungs og forseta í
hvorutveggja ráðinu, er var stórfrægur
maður, var öll umsjón með þessu starfi um
útgáfu Biblíunnar á íslenzku í Höfn feingin í
hendur Jóni Þorkelssyni, og honum falið að
annast allar endurbætur á prentuninni, eða
leiðrétting og endurskoðun, sem aðrir nefna
svo. Þetta var árið 1746.
Jóni til aðstoðar átti að vera
Gísli Snorrason, er nam guðfræði
þar ytra. Er mælt, að hann muni
þó lítið hafa getað komið að þessu,
en sent námsfélaga þrjá til skiptis,
Björn Markússon, síðar lögmann
og sýslumann, Jón Vídalín, síðar
prest í Laufási við Eyjafjörð, og
Jón Þorgilsson, síðar prest á
Hellnum undir Jökli. Þegar Gísli
hverfur alfarinn út til Íslands ári
síðar, og gerist prestur í Odda á
Rangárvöllum, kemur Björn í
hans stað.
Að Nýja testamentinu var
starfað frá hálfnuðum maímánuði
til 1. ágúst 1746. Hafði verið
ákveðið að gefa það út í örlitlu
broti, duodecimo, eða tólfblaða,
„handa fátæklingum eða öðrum,
því að þetta snið hinnar helgu
bókar var betur við almennings
hæfi, af því hve lítið það var og
handhægt“, eins og segir í áður
ívitnuðu riti, og kom það út seinna
á árinu.
Samtímis hafði verið unnið að
prentun Nýja testamentisins, sem
átti að nota í Biblíuna, en það var í
stærra broti, eða quarto, fjögurra-
blaða, svipað og A4 nú á tímum.
Að þessu loknu var komið að
Gamla testamentinu. Var unnið að
því til 1. febrúar 1747, en þá gert
hlé, út af einhverju, en svo haldið
áfram frá miðjum apríl og klárað í
byrjun október. Og út kom loks
BIBLIA, Þad er Øll Heiløg Ritn-
ing Utløgd a Norrænu; Epter
Þeirre Annare Edition Bibliunnar
sem finnst prenntud a Hoolum i
Islande Anno MDCXLIV. Med
Formaalum og Utskijringum
Doct. MARTINI LUTHERI,
Einnig med Stuttu Innehallde
sierhvers Capitula, og so Citati-
um. Prentud í KAUPMANNA-
HØFN, I þvi Konunglega Wäy-
sen-Huuse, og med þess Til-
kostnade, af Gottmann Friderich
Risel, Anno MDCCXLVII.
Athygli vekur, að þetta var ein-
ungis 13 árum eftir Steinsbiblíu.
Er þetta fjórða Biblíuútgáfa
okkar, og jafnan kennd við prent-
stað sinn, munaðarleysingjahæli í
Kaupmannahöfn, sem árið 1727
hafði fengið einkarétt á útgáfu
Biblíunnar í Danaveldi, til að fjár-
magna reksturinn. Og eins og sést
í titlinum, er um að ræða endur-
prentun Þorláksbiblíu (án stór-
vægilegra breytinga alla vega),
alls 1742 blaðsíður, og kostaði
bókin „O-Innbundinn Einn Rijk-
isDal og Slettann; Enn Innbund-
inn með Spennlum, Tvo Rijk-
isDale og Fiora Fiska“, eða m.ö.o.
1–2½ ríkisdal, sem var engin
býsn, enda hafði verið lagt upp
með þá hugsun, að gefa nú alþýð-
unni kost á að eignast Heilaga
ritningu, og slíkt markmið gat að-
eins náðst, ef hún fékkst á lágu
verði. Þetta var unnt, af því að
hún var að miklu leyti kostuð með
framlagi, sem innheimt var af öll-
um kirkjum á Íslandi.
Upplag var 1.000 eintök.
Þessar tvær útgáfur Vajsen-
hússins bættu mjög úr þörfinni
fyrir Guðs orð á íslensku, en
dugðu þó skammt. Varð að prenta
Nýja testamentið eitt og sér
þremur árum síðar í 2.000 eintök-
um, í tólfblaðabroti.
Fyrir tilstilli dansks kaup-
manns, Laurenz Stistrup, var rétt
eftir miðja 18. öldina úthlutað hér
ókeypis til snauðs fólks nærfellt
600 Biblíum og tæpum 1.700 Nýja
testamentum.
Á árunum 1824–1825 voru 898
eintök Vajsenhússbiblíu til í land-
inu, samkvæmt könnun Hins ís-
lenska Biblíufélags. Lbs. 313, 4to
(„Tafla yfir Biblíur, Nya-
Testamenti og Harmoníur a Ís-
landi árið 1827“), sem varðveitt er
á Handritadeild Landsbókasafns-
Háskólabókasafns, segir 901 ein-
tak. Hvernig staðan er núna, er
erfitt um að segja.
En að lokum er hér textasýn-
ishorn, 23. Davíðssálmur, eins og
fyrrum:
DROTTinn er Minn Hyrder,
Mig mun ecke neitt bresta.
Hann foodrar mig j grænum Haga,
Og leider mig framm ad ferskum Vøtnum.
Hann endurnærer Saal mijna,
hann leider mig a Riettann Veg,
fyrer sijns Nafns Saker.
Og þott ad eg raafade j Mirkvum Dal,
þa hrædest eg þo øngva Olucku,
Þviad Þu ert hiaa mier,
þinn Vøndur og Stafur hugsvala mier.
Þu tilbyr Matbord fyrer minne Saalu,
j giegn Ovinum mijnum,
Þu smyr mitt Høfud med Vidsmiøre,
og skeinker fullt a fyrer mig.
Giædska og Miskunseme mun mier epter-
filgia mijna Lijfdaga,
Og eg mun bwa j Hwse DROTTins æfen-
lega.
Vajsenhússbiblía
sigurdur.aegisson@kirkjan.is
Árið 1747 leit fjórða út-
gáfa Biblíunnar á íslensku
dagsins ljós og nú var
þrykkt í útlöndum, í svo-
kölluðu Vajsenhúsi, mun-
aðarleysingjahæli í Kaup-
mannahöfn, en ekki á
Hólum, eins og áður
hafði verið. Sigurður
Ægisson rekur í pistli
dagsins þá sögu.
SÍMINN hefur ákveðið að færa Rauða krossi Íslands í
kringum 800 úlpur og 230 flíspeysur. Um er að ræða
hlífðarfatnað sem merktur er Símanum.
Fatnaðurinn verður sendur til Malaví í Afríku, þar
sem alnæmissmitaðir skjólstæðingar Rauða krossins
munu njóta góðs af sendingunni enda getur hitastig
fallið niður undir frostmark yfir vetrartímann sem
stendur frá júní til ágústloka, segir í fréttatilkynningu.
Á myndinni eru frá vinstri, Örn Ragnarsson verk-
efnisstjóri fatasöfnunar RKÍ, Sólveig Ólafssdóttir upp-
lýsingafulltrúi RKÍ og Eva Magnúsdóttir upplýsinga-
fulltrúi Símans.
Síminn styrkir starf RKÍ
FRÉTTIR
MAGNI Ásgeirsson er vænt-
anlegur heim í dag eftir frábæra
frammistöðu í Rock Star: Super-
nova. Verður tekið á móti honum
í Vetrargarði Smáralindar klukk-
an 16.00 í dag.
Áður en Magni kemur í hús
munu ýmsir af kunnustu tónlist-
armönnum þjóðarinnar koma
fram og spila með Á móti sól.
Kemur það fram í fréttatilkynn-
ingu frá Skjánum.
Magni hefur farið mikla sig-
urför, heillað heimsbyggðina með
framgöngu sinni í þáttunum og
komið Íslandi á rokk-kortið.
Lagði þjóðin sitt af mörkum með
metfjölda atkvæða, bæði með
SMS- og netkosningu.
Skjár einn ætlar að taka vel á
móti Magna og býður því aðdá-
endum hans á tónleikana í Vetr-
argarðinum í dag. Eins og áður
segir hefst fjörið klukkan 16 og
verður Felix Bergsson kynnir.
Heiða, Hreimur, Sjonni Brink og
Gunni Óla munu magna upp
stemninguna áður en Magni stíg-
ur á svið með félögum sínum í Á
móti sól.
Magni Ásgeirsson ásamt syni sínum, Marinó.
Magna
fagnað í
Smáralind
Hella | Umhverfisnefnd Rangár-
þings ytra veitti á dögunum viður-
kenningar fyrir góða umgengni og
snyrtimennsku í sveitarfélaginu.
Viðurkenningarnar voru í fjórum
flokkum; lögbýli, sumarhús, fyrir-
tæki og garðar.
Umhverfismál og umgengni al-
mennt, fá sífellt stærri sess í nútím-
anum, meiri kröfur eru gerðar en áð-
ur varðandi fallegt og gott umhverfi.
Koma þarf í veg fyrir mengun og
tryggja þarf öryggi. Skilningur og
áhugi á umhverfismálum, góðri um-
gengni og snyrtimennsku fer vax-
andi, jafnt í þéttbýli sem dreifbýli og
því var umhverfisnefnd Rangár-
þings ytra nokkur vandi á höndum,
margir áttu skilið að hljóta viður-
kenningar.
En að þessu sinni voru það eft-
irtaldir aðilar sem fengu viðurkenn-
ingar: Félagsbúið Raftholti fyrir
áratuga snyrtimennsku og góða um-
gengni, en þar búa þau Hjalti Sig-
urjónsson, Jóna Valdimarsdóttir,
Guðríður Júlíusdóttir og Sigurjón
Hjaltason.
Klofakot í Landsveit, sumarhús
sem þau Ruth Árnadóttir og Grétar
N. Skarphéðinsson eiga, en þau
fengu viðurkenningu fyrir vel unnin
uppgræðslustörf, ræktun og snyrti-
mennsku.
Söluskálinn Landvegamótum fékk
viðurkenningu fyrirtækja, enda tek-
ist vel til þar með nýju húsi og um-
hverfi þess. Aðkoma hefur stórbatn-
að, sem þýðir aukið öryggi fyrir
vegfarendur og viðskiptavini, auk
þess sem umhverfi hefur verið snyrt
til fyrirmyndar á skömmum tíma.
Það voru síðan Guðni Jónsson og
Þórunn Jónasdóttir sem fengu við-
urkenningu fyrir garð sinn við
Breiðöldu 9 á Hellu, en þar þótti
snyrtimennska vera framúrskarandi
og fjölbreytileiki í útfærslu á garði.
Umhverfismál munu verða tekin
nokkuð föstum tökum í Rangárþingi
ytra á næstu misserum. Undir stjórn
Önnu Heiðu Kvist garðyrkjustjóra
hefur nú þegar verið unnið átak í
hreinsun og snyrtilegum frágangi á
nokkrum opnum svæðum í og við
Hellu, m.a. við þjóðveginn gegnt
Suðurlandsvegi 1–3, en þar hefur
verið snyrt og komið upp aðstöðu
fyrir vegfarendur til að staldra við.
Þessi nýi áningastaður, sem hentar
vel vegfarendum á stærri bílum eða
með aftanívagna, hefur notið mikilla
vinsælda. Hreint og snyrtilegt um-
hverfi skiptir miklu fyrir íbúana og
vellíðan þeirra, einnig bætir það
ásýnd sveitarfélagsins gagnvart
þeim sem það sækja heim. En betur
má ef duga skal, og þó fyrrnefndir
aðilar hafi fengið viðurkenningu um-
hverfisnefndar í ár, vildi Örn Þórð-
arson nýráðinn sveitarstjóri, minna
íbúa á að viðurkenningar verða veitt-
ar að ári og næstu ár og hvetur fólk
til að huga að umhverfi sínu, því
hreint land er fagurt land.
Skilningur vex á mikilvægi
góðrar umgengni
Eftir Óla Má Aronsson