Morgunblaðið - 25.11.2006, Blaðsíða 44

44 LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ANNAN desember 1906 var vígð
nýbyggð kirkja á Bíldudal. Sá at-
burður markaði tímamót í sögu Arn-
firðinga þar sem staðfest var með
kirkjubyggingunni fremur en nokkru
öðru tilvist þorpsins. Um allt land
voru líkir atburðir að verða. Þar sem
áður voru kauptún með einni verslun
og pakkhúsum voru komin þorp sem
engin höfðu verið í landinu fyrr. Nýir
atvinnuhættir réðu þessu, útgerð vél-
báta og verkun saltaðs fisks með
markaðstækifærum erlendis.
Byggðarlögin eignuðust nýja
þungamiðju og þar eignuðust eldri og
nýjar stofnanir samfélagsins mið-
stöðvar. Kirkjan var ein af þeim og
ekki með öllu sársaukalaust að flytja
kirkjustaðina inn í þorpin og átak að
byggja svo veglegar kirkjur að þætti
sama þéttbýlinu. Af þessu eru sögur
sem segja frá umbyltingu.
Það stóð í stappinu í Otradalssókn
og útgerðarmaðurinn og stórhuginn
Pétur J. Thorsteinsson bauð fram
stuðning til að reisa kirkju á Bíldudal.
Ekki var héraðsfundur Barðastrand-
arprófastsdæmis fljótt fallinn fyrir
þeirri hugmynd. Synjaði einu sinni að
minnsta kosti. Þetta hlaut þó að
verða. Almennur safnaðarfundur
1903 og héraðsfundur 2004 sam-
þykktu áform um kirkjubygginguna,
og kirkjuyfirvöld veittu því blessun
sína sama ár.
Rögnvaldur Ólafsson arkitekt
gerði teikningar að kirkjunni og var
Þorkell Ólafsson frá Reykjavík með
umsjón með steypuvinnunni en Björn
Jónsson á Bíldudal yfir trésmíðinni.
Verkið vannst vel og var lokið fyrir
aðventubyrjun 1906.
Ekki varð því viðkomið að biskup
vígði kirkjuna enda ekki algengt þá
að svo mætti til takast í sóknum langt
frá biskupsstólunum. Sr. Bjarni Sím-
onarson prófastur á Brjánslæk vígði
Bíldudalskirkju að viðstöddum sr.
Jóni Árnasyni sóknarpresti og sr.
Böðvari Bjarnasyni á Hrafnseyri. Við
það tækifæri voru skírð þrjú börn og
er það táknrænt því Bíldudalskirkja
hefur síðan verið gott athvarf
barnanna á Bíldudal.
Kirkjubyggingin er tíguleg og ber
höfundi sínum Rögnvaldi Ólafssyni
gott vitni sem og er merkilegt lista-
verk. Hvítur múr hennar er þannig
ristur að mótar fyrir steinhleðslu.
Turninn hár og settur átta göflum
umhverfis efsta hlutann og kross á
hverjum sem og á toppi. Fjórir víðir
bogadregnir gluggar á hvorri hlið.
Innra í kirkjunni er rúmgott söng-
loft undir bogalaga hvelfingu, sett
bláum reitum og gyllt stjarna í hverj-
um reit. Bogi er yfir altari. Yfir alt-
arinu er upprisumynd,
Jesús birtist Magda-
lenu eftir Þórarin B.
Þorláksson. Kirkjan
rúmar nærri 200 manns
í sæti.
Prédikunarstóll og
skírnarfontur eru úr
gömlu Otradalskirkju
sem og gömul alt-
aristafla. Það eru merk-
ir gripir allt frá lokum
sautjándu aldar.
Kirkjan hefur hlotið
gott viðhald og nú
standa yfir miklar fram-
kvæmdir þar sem hefur
verið gerð ítarleg við-
gerð á múr að utan,
gluggar endurnýjaðir
sem og turnspíran. Þak
verður endurgert og úti-
dyrahurðir. Þá verður
kirkjan máluð í vor.
Söfnuðurinn hefur notið
Jöfnunarsjóðs sókna og
Húsafriðunarnefndar til
þessara framkvæmda en
talsvert vantar enn á að
kostnaði verði mætt. Því
er heitið á brottflutta
Bílddælinga og aðra vel-
unnara kirkjunnar að
láta um sig muna.
Í því sambandi má
minnast gjafmildi barna
sr. Jóns Árnasonar sem
gáfu kirkjunni margar
góðar gjafir, málningu utan á kirkj-
una oftar en einu sinni, veglega
kirkjuklukku og Bílddælingum ár-
lega jólatré í mörg ár.
Í Bíldudalskirkju hefur verið
myndarlegt safnaðarlíf. Frá því
fyrsta hefur verið vel til guðsþjón-
ustna vandað, kór hefur starfað við
kirkjuna og dugandi organistar. Sr.
Jón Kr. Ísfeld sem var sóknarprestur
1944–1960 var einn af frumkvöðlum í
barnastarfi í landinu og setti við-
miðun sem Bílddælingar hafa lengi
haldið prestum sínum við.
Á tíma sr. Flosa Magnússonar sem
jafnframt prófasts- og
sóknarpreststörfum
var sveitarstjóri á
Bíldudal var gamli
barnaskólinn gerður að
safnaðarheimili og fé-
lagsheimili verkalýðs-
félagsins og munaði
mjög um þá aðstöðu
sem með því fékkst.
Söngvarinn og
menningarfrömuður-
inn Jón Kr. Ólafsson á
langt og merkilegt
starf að baki við
umönnun kirkju og
kirkjugarðs. Í guðs-
þjónustum og helgiat-
höfnum hóf hann
gjarnan raust sína og
mörgu mikilvægu kom
hann til framfara.
Hann á umfram alla
núlifandi menn sem
Bíldudalskirkju tengj-
ast heiður skilið á
þessum tímamótum.
Sóknarprestur
Bíldudalskirkju nú er
sr. Sveinn Valgeirsson
og formaður sókn-
arnefndar er Páll
Ágústsson.
Það er dýrmætt að
fá tækifæri til að sam-
fagna Bílddælingum á
aldarafmæli kirkj-
unnar og sýna þeim
samstöðu þegar þeir heyja hetjulega
varnarbaráttu fyrir byggð sína eins
og mörg önnur þorp við sjávarsíðu Ís-
lands. Á Bíldudal er einstök nátt-
úrufegurð og veðursæld á sumrum.
Þar er og saga bundin öðru hverju ör-
nefni og hetjur fornra sagna og
hversdagslífs bundnar hinu. Mætti
þar enn blómgast byggð um langan
aldur. Reikningsnúmer:
Bíldudalskirkja – Samtaka nú 118-
05-402339, kt. 460169-1439
Bíldudalskirkja 100 ára
Jakob Ágúst Hjálmarsson
fjallar um aldarafmæli
Bíldudalskirkju
» Það er dýr-mætt að fá
tækifæri til að
samfagna Bíld-
dælingum á ald-
arafmæli kirkj-
unnar og sýna
þeim samstöðu
þegar þeir heyja
hetjulega varn-
arbaráttu fyrir
byggð sína eins
og mörg önnur
þorp við sjáv-
arsíðu Íslands.
Bíldudalskirkja
Höfundur er prestur
og gamall Bílddælingur.
Jakob Hjálmarsson
„… látum illskuna blómstra þar
sem hún gerir engum mein í
gerviheimi afþreyingarinnar.“
Ég hef í tveimur
undanfarandi grein-
um undir sama heiti
gert að umfjöllunar-
efni grein Þórunnar
Valdimarsdóttur um
dýravernd og fleira.
Ástæða þess að grein
hennar verður fyrir
valinu er að þar túlk-
ar einn af færustu og
bestu rithöfundum
okkar lands sjón-
armið sem hafa kom-
ið fram í skrifum
fjölmargra á und-
anförnum misserum.
Ég hef hér á undan
fjallað aðeins um
hvalveiðar og Kára-
hnjúka en langar að
fjalla almennt um
firringuna í þessum
síðasta pistli.
Ég er algerlega
ósammála því að
maðurinn megi gera
sér að leik að rækta
með sér öfug-
uggahátt og ill-
mennsku inni í tilbúnum gervi-
heimi. Slík iðja er ekki útrás fyrir
eitthvað sem við erum þá laus við
á eftir heldur miklu frekar fallin
til að gera okkur móttækileg fyrir
álíka hegðun í raunheimi.
Veiðiþörf mannsins er ekki út-
rás fyrir illmennsku eða kvalalosta
heldur eðlileg og nauðsynleg teng-
ing við náttúruna. Veiðimaður sem
ber virðingu fyrir bráðinni kvelur
hana ekki að óþörfu og lætur sér
annt um dýrin með sama hætti og
bóndi sem hengir læri af vænum
og kærum sauð upp í reyk. Ég
geri mér grein fyrir að þetta
hljómar mótsagnakennt fyrir þann
sem aldrei hefur reynt og svo er
um mikinn meirihluta Íslendinga í
dag. Þeir hafa firrst uppruna sinn.
Það er svo hluti af
þessari firringu frá
upprunanum að sumir
fá útrás fyrir kvala-
losta og stjórnlausa
drápsfýsn við veiðar.
Og í sumum landbún-
aði sjáum við því mið-
ur dæmi um firringu
frá eðlilegri meðferð
búsmala sem við dýra-
vinir þurfum vitaskuld
að láta til okkar taka.
Karl gamli Marx
skrifaði nokkuð um
firringu iðnsamfélags-
ins og margt af því
sem þar er sagt mætti
oftar koma til um-
ræðu. Með firringu
vinnunnar og sam-
félagsins er maðurinn
slitinn úr því nátt-
úrulega sköpunarferli
og framleiðsluferli
sem honum er eig-
inlegt. Til þess að lifa
þessa firringu af hafa
menn ýmsar leiðir og
ein er fólgin í sköp-
unarmætti skáldsins. Önnur í
fæðuöflun veiðimannsins. En ekki
held ég að Marx hafi órað fyrir
því að skáldin ættu eftir að nota
þessa útrás sína til að fjandskap-
ast út í veiðiþörf okkar sem ekki
getum ort. En Marx skjöplaðist
líka oft!
Um verndun
og mannvonsku
Bjarni Harðarson skrifar um
firringuna í samfélaginu
Bjarni
Harðarson
» Veiðiþörfmannsins er
ekki útrás fyrir
illmennsku eða
kvalalosta held-
ur eðlileg og
nauðsynleg
tenging við nátt-
úruna.
Höfundur er bóksali og frambjóðandi
á lista Framsóknarflokksins í Suður-
kjördæmi.
FYRIR aðeins einni öld var Ís-
land eitt fátækasta og frumstæðasta
land í Evrópu. Hér voru engir vegir
eða vagnar, aðeins
moldartroðningar og
götuslóðar. Við Sundin
var Reykjavík að slíta
barnsskónum. Í borg-
inni risu stór og lítil
timburhús en milli
þeirra einstaka stein-
hús. Þessi hús vitna um
ótrúlega sögu Íslend-
inga frá sárri örbirgð
til eins mesta ríkidæm-
is í heimi á örstuttum
tíma. Sagan um fólkið
sem reisti land og lýð
úr öskustónni er skráð
í húsin sem varða
brautina úr frumstæðu landbún-
aðarsamfélagi til þekkingarsam-
félagsins. Þetta er menningarsagan
okkar. Þess vegna er svo áríðandi að
gömlu húsin sem eru svo mikilvæg
tenging við fortíðina, fái að standa.
Gamalt hús með mikla sögu er
mikilvægt á sínum stað. Þar á það
sínar rætur og sögu. Það eru forrétt-
indi að geta gengið upp Vesturgöt-
una og bent börnum sínum, vinum
og vegfarendum á hús skáldsins.
„Sjáðu, í þessu húsi bjó Benedikt
Gröndal. Hann var
skáld, skrifaði frábæra
bók sem heitir Helj-
arslóðarorusta“.
Þetta er undarlega
byggt hús sem vekur
athygli og eykur á fjöl-
breytni við Vesturgöt-
una. Svo vitnað sé í orð
skáldsins þegar hann
hafði gert upp húsið við
Vesturgötu 16: „Voru
menn þá hissa hvað
húsið varð allt álitlegra
og vildu sumir þá
kaupa það.“
Það er tími til að
staldra við og hætta að rífa gömul
sögufræg hús upp með rótum og
flytja á safn þar sem húsin verða
bara hús. Brottflutt upp í Árbæj-
arsafn væri Gröndalshús aðeins
minnisvarði um byggingarlist en
ekki menningarsögu.
Menningarsaga er mikils virði. Í
góðu borgarskipulagi er vel hugað
að tengingu fortíðar og framtíðar.
Sem betur fer er nú vakning í mik-
ilvægi gamalla húsa og fjölbreyti-
leika í umhverfi fyrir heilbrigði.
Upplifun og menningarrætur eru
forsenda vellíðunar í borginni – því
má aldrei gleyma við endurhögun
gamalla hverfa.
Verum stolt af sögunni okkar og
leyfum húsi skáldsins Benedikts
Gröndals að standa áfram á sínum
stað við Vesturgötuna. Þar má gefa
því nýtt hlutverk,
Heljarslóðarorusta um hús
Ásta Þorleifsdóttir fjallar
um menningarrætur
og gömul hús í Reykjavík
» Verum stolt af sög-unni okkar og leyf-
um húsi skáldsins Bene-
dikts Gröndals að
standa áfram á sínum
stað við Vesturgötuna.
Ásta
Þorleifsdóttir
Höfundur er Reykvíkingur,
fulltrúi F-lista í Umhverfisráði.
Í DAG, laugardag, kl. 15 boðar afi
til baráttufundar í Háskólabíó.
Reyndar er afi sjálfur ekki fund-
arboðandi, enda orðinn
of gamall og slitinn til
að standa í slíku. Fund-
urinn er boðaður fyrir
hann og ömmu, en í
nafni AFA – Aðstand-
endafélags aldraðra.
Við erum ekki óvön
að heyra af baráttu-
fundum þar sem kröfur
eru uppi og ályktanir
samþykktar. Það eru
hinsvegar nokkur at-
riði sem gera þennan
fund óvenjulegan.
Í fyrsta lagi er fund-
urinn ekki boðaður til
að krefjast hagsbóta
fyrir þá sem hann boða
eða sækja nema að
litlu leyti. Hann er
boðaður til að berjast
fyrir mannréttindum
afa og ömmu, pabba og
mömmu sem mörg
hver komast ekki einu
sinni á fundinn.
Í öðru lagi er hann
boðaður til að krefjast
mannréttinda – sem er
ekki algengt á Íslandi. Hvað annað
getum við kallað kröfur um aðhlynn-
ingu, reisn og fjárhagslegt frelsi til
handa þeim sem strituðu, byggðu
upp landið, börðust fyrir sjálfstæði
þess og komu okkur sem yngri erum
til manns og mennta? Hvers munum
við sjálf óska okkur til handa þegar
aldurinn færist yfir og heilsan gefur
sig? Og myndum við ekki telja það
til sjálfsagðra mannréttinda í vel-
ferðarþjóðfélagi eins og við búum í?
Fjölbýli ókunnugra, líkt og tíðk-
aðist í verbúðum fyrr á öldum, skort-
ur á hjúkrunar- og vistrými svo og
skattaleg refsing fyrir dugnað og
fyrirhyggju er blettur
á þjóðfélaginu. Þessu
ríka þjóðfélagi sem tal-
ar fjálglega um millj-
arðahagnað ríkissjóðs,
jarðgöng gegnum
hvern hól, glæsibygg-
ingar, virkjanir og
flugvallarflutning, eins
og allt sé þetta sjálf-
sagt og innan seilingar.
Og hvaðan kemur fé til
alls þessa? Það fæst að
hluta fyrir sölu á rík-
iseignum sem afi og
amma, pabbi og
mamma strituðu fyrir
og byggðu upp sem
þjóðareign.
Persónulega þökkum
við afa og ömmu hvert í
sínu lagi innan fjöl-
skyldunnar – „takk fyr-
ir allt sem þú hefur gert
fyrir mig“. Sem fjölda-
hreyfing þökkum við
þeim sameiginlega með
því að mæta öll á fund
og segjum – „sýnum
öldruðum þá virðingu
og viðmót sem þeir eiga skilið“.
Stjórnmálamennirnir eiga næsta
leik. Ætla þeir loksins með fjár-
lögum og breyttum lífeyrissjóðalög-
um – fyrir vorkosningar – að segja
„kærar þakkir og afsakið biðina“?
Dagur aldraðra
Baldur Ágústsson skrifar um
baráttufund samtakanna AFA
Baldur Ágústsson
»… skortur áhjúkrunar-
og vistrými svo
og skattaleg
refsing fyrir
dugnað og fyr-
irhyggju er
blettur á þjóð-
félaginu.
Höf. er fv. forstjóri og frambjóðandi í
forsetakosningum 2004.
baldur@landsmenn.is