Morgunblaðið - 14.12.2006, Blaðsíða 18

18 FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
ÞAÐ ER alltaf viðburður að hand-
fjatla nýja bók eftir Kristínu Óm-
arsdóttur. Texti hennar og ljóð
sem kunna að virðast svo ósköp
einföld og næf á yfirborðinu reyn-
ast einatt innihalda djúp skáldleg
verðmæti.
Jólaljóð, fyrsta ljóðabók Krist-
ínar síðan ljóð hennar við mynd-
verk Önnu Hallin og Óskar Vil-
hjálmsdóttur í bókinni Inn og út
um gluggann komu út 2003, lætur
ekki mikið yfir sér en hún geymir
samt sem áður ýmis mikilvæg
heimasannindi, eins og í ljóðinu
„Eplamjólk“:
klukkan þrjú að nóttu fara inní eldhús
hella mjólk í glas, taka fram rautt epli
eða grænt og setjast niður við borðið
eta eplið, drekka mjólkina
og samhengi tilverunnar
sem skáldin leita
er fundið.
Ljóð Kristínar eru gjarnan
„telpuleg“ og fjalla um persónu-
legar minningar, myndir, tilfinn-
ingar og upplifanir úr æsku.
Fyrstu þrjú ljóðin í bókinni eru
einmitt af þeim toga: „Jólasnjór“,
„Jólastjarnan“ og „Jólakötturinn“.
„Vetrardag“, fjórða ljóðið ber því
býsna bratt að í allri jólagleðinni.
Ljóðið fjallar um „lífið“ og er
svona „litið-yfir-farinn-veg“ ljóð.
Ljóðmælandinn er miðaldra og
veltir fyrir sér upphafi og endi,
bernsku og elli – dauðanum sem
fer að styttast í:
Nú er mál að líta sér nær
áður en lækurinn sem bíður
frosinn í hirslunum fossast á ný
milli fingranna og fjarlægðin
til uppsprettu hljóðanna styttist
aftur.
Næsta ljóð, „Vetrarmorgunn“ er
líka af „þyngri“ gerðinni, um innri
átök og söknuð af einhverju tagi.
Síðan kemur
„Kvöldstund í
gömlu góðu
Reykjavík“
myndbrot af
frægum lista-
konum og -körl-
um en ljóðið á
sér uppfærða
samstæðu í
„Kvöldstund í
Reykjavík“ sem
gefur svipmynd af nýju „meist-
urunum“. Það sem tengir þessi og
flest ljóðin í bókinni er frost eða
snjókorn.
Af ofansögðu mætti kannski
ráða að í bókinni sé ósamstæði
milli ljóða sem komi niður á
„heild“ bókarinnar. Slík krafa um
heild er ef til vill ósanngjörn og
meint misræmi gæti einmitt verið
sú truflun sem gefur bókinni drif-
kraft.
Þegar ljólaljóðunum sleppir
taka við tveir kaflar: „Myndir“ og
„Barnaleikrit“ („Meðan strákarnir
tefla…“) sem báðir eru „aft-
urhvarf“ til „telpu-skáldskapar“.
Síðarnefndi textinn er grípandi og
flytur langt hvunndagsævintýri í
stuttu máli.
Í Jólaljóðum eru fjölmörg
skemmtileg ljóð um telpuminn-
ingar, þrá og ástir, hversdags-
ævintýri og hvunndagsundur og
einlæga ánægju. Yfirbragð sumra
ljóðanna er þó að hluta „blaserað“
eða „lífsþreytt“. Oftast nær er þó
um að ræða hlýja þáhyggju og
angurværð. Eins og alltaf er ljóða-
gerð Kristínar Ómarsdóttur lífs-
spekilega síkvikt ævintýri. Afstaða
höfundar (til lífsins) kemur ef til
vill ágætlega fram í næstsíðasta
„jólaljóðinu“, „Gamalt ævintýr“,
sem felur kannski í sér Shake-
speareíska afstöðu:
Birtan í dag er upplituð einsog gömul
ljósmynd. Máninn sem úr fornri bók. Af
lýsingunni ráðum við að allt var áður.
En hlífðu mér ekki við endurtekning-
unni. Að ganga undir gulnaðri birtu í
gömlu ævintýri færir mér ímyndaða
vissu um yfirvegun trjánna og hluttekn-
ingu gróðursins með mannlífinu. Gam-
anleikarar erum við í heimi náttúrunn-
ar. […]
Samhengi tilverunnar
BÆKUR
Ljóð
Eftir Kristínu Ómarsdóttur.
Salka, 2006. 60 bls.
Jólaljóð
Geir Svansson
Kristín Ómarsdóttir
BREKKAN er fyrsta skáldsaga Carl
Frode Tiller (f. 1970). Hún kom út í
Noregi árið 2001 og vakti mikinn
fögnuð meðal lesenda og gagnrýn-
enda þar í landi. Efniviður hennar er
geðveikin í sinni verstu mynd og of-
beldi í fjölskyldu og samfélagi. Helstu
persónur eru nafnlausar og það er
sögumaðurinn einnig. Hann er um tví-
tugt og dvelur á geðveikrahæli þegar
sagan hefst og þjáist m.a. af ofsókn-
aræði og þráhyggju sem hann reynir
af veikum mætti að halda í skefjum.
Uppvöxtur hans er varðaður sárs-
auka, misþyrmingum, meðvirkni og
niðurlægingu. Foreldrar hans eru
undirmálsfólk, faðirinn er alki sem
beitir alla fjölskylduna andlegu og lík-
amlegu ofbeldi og móðirin einmana of-
fitusjúklingur. Þau hafa bæði glatað
voninni um betra líf og vonbrigði
þeirra birtast í taumlausri beiskju og
hatri. Í stuttum inngangskafla er inn-
sýn veitt í sjúkan huga föðurins þar
sem „kellingin“ og synirnir tveir eru
sýnd með hans augum. Þau atriði sög-
unnar þar sem faðirinn og sögumaður
eiga samskipti eru svo nístandi og
grimm að þau eru varla fyrir við-
kvæmt fólk.
„Ég verð að halda áfram að skrifa
núna. Sálfræðingurinn sagði að það
myndi gera mér gott að skrifa. Ég
skrifa eins hratt og ég get. Myndirnar
þeytast í gegnum mig með elding-
arhraða og ég reyni að fylgjast með“
(41). Smátt og smátt raðast brota-
kennd fortíð sögumanns saman þar
sem hver ógæfan eltir aðra. Þegar
drengnum er svo loksins komið til
fósturforeldra er hann orðinn svo
skemmdur af ofbeldi, einelti og kúgun
að honum er ekki viðbjargandi. Fjöl-
skyldan, skólakerfið og barnavernd-
aryfirvöld hafa brugðist honum. Af-
sprengið er glæpamaður sem er
blindur af heift og snargeðveikur en
um leið aumkunarverður í einsemd
sinni og sjúklegri sektarkennd. Geð-
veiki hans birtist skýrt í textanum,
mikið er um sömu atburði og lýsingar
aftur og aftur, fyrst stjórnlaust í sund-
urlausum brotum en svo bætist nýtt
brot við í hvert sinn sem fyllir mynd-
ina. Minningabrotin renna saman og
sundur í huganum, hávær hljómur
sprengir hlustirnar, köngulær skríða
um líkamann og hugsanirnar hverfast
hver ofan í aðra í löngu vitundarflæði.
Geðveikin tekur öll völd og spennan í
textanum verður nánast óbærileg.
Tiller skrifar á nýnorsku, ritmáli
sem sífellt færri Norðmenn tala og á
því verulega undir högg að sækja.
Þýðing Kristians Guttesen er af-
burðagóð, honum tekst að halda
sprengikrafti frumtextans til haga og
skila sjúkum og heiftúðugum hug-
arheimi til lesandans þannig að samúð
með sögumanni og alger viðbjóður á
gerðum hans berjast um yfirráðin. Al-
veg mögnuð saga, það er hreinlega
hægt að finna íkornatennurnar naga
mann að innan og skordýrin skríða
undir húðinni löngu eftir að lestrinum
er lokið.
Samúð og viðbjóður
BÆKUR
Þýdd skáldsaga
Eftir Carl Frode Tiller. 283 bls. Kristian
Guttesen þýddi. Salka 2006.
Brekkan
Steinunn Inga Óttarsdóttir
edda.is
Saga Rögnu á Laugabóli lætur engan mann
ósnortinn. Þetta er einstök saga sterkrar og
sjálfstæðrar konu sem upplifir meiri harma en
lagðir eru á flest fólk. Ragna lætur ekki bugast en
berst áfram og lætur engan eiga neitt inni hjá sér.
Inn í þessa ótrúlegu persónusögu fléttast
náttúruhamfarir á Vestfjörðum og í bakgrunni eru
hinar miklu þjóðfélags- og þjóðlífsbreytingar
síðustu aldar.
Metsölulisti Mbl.
7. des.
1.
ÆVISÖGUR
2. prentun
á þrotum
3. prentun
væntanleg
1. prentun
uppseld
Vinsælasta
ævisagan

 



 

  


 

 
 !!"

    
  
   

 

 

  
 
 !"
 
!  

"

 
! 

"
"

#
$ !  %&   


 '
 

(

 )#
*
"

  
!'&"

!   !

 
#
+ 
 
,
  


 
 
  
   
 !!" !#$%#&'#-
$  '  .  
/
()&)$*+,%0
 

)
  +110 -,* ./ -0' )&1!2#$#*#$#332


  +110 /#*,242#)5! *
 3


+110 6%#2278 &!
!/%**()+!(28)5 !4
$  
!#$()925&)$&! ))5
 / 
6 .6  .!&:/* *#$#3

 
+110 ;# ))8!<8#=82*.     
.6  % ' .$ (.6 
!>$$.#!'#)&!0


.
+110 

#
$

"
%
&
'
!
()&)$*+,%0
 

)
  +110 % ' .$ (.6 
!>$$.#!'#)&!0


.
+110 25 )$#!.&! ))4

. 4  +110 8)5 =8!!#))7
4  +110 "!$!8&!$!?8
 $



 
 ! )$&!
#)%#5(*1 7
97


&)5#)* )) *#;/.7?))33+
7#$:
!7 #; 
8 ;#8!8)$&?.!&2/%(
5
$  

 22&: ))#; 22-#!.@  $9
/.6  

#
$

"
%
&
'
!
,2 )%(;#. 
*
!+110
?!) )*>)$-#-,2#2?$4

3

 $

>! !%:?255>!&; 6&

 +110
> !*%*%8;; 2-,.7
)    ! 7 #

A$*> ;"!28 .33+
(
3
!
 +110 &.2#&* !;8))9&$28 . )$#!&;33)
$" 7


#!%#%B2 0!!"<
3
!
 => 42;#+,%/*28)*%&<-,.% !%-&))#!$   
,2#2-,.*
4!

$ 
!(* .! 25 )?   !
+110 

#
$

"
%
&
'
!
/#*,242#)5! *
 3


+110
!#$()925&)$&! ))5
 / 
6 .6  .!&:/* *#$#3

 
+110 A$8!8%% 5!#;#5!() )$$ $!

+110 #8 ))&!+!,%($2/C%) 28$#331 6 .6 
#!+#'#++ 0
 .6  )$!0 ,2#2 


 .6  ##%#!2#!) !7
0
 .6  !8; *(D27
>-#)B)5#+ 5  
.6  8!!# ,2 2 


 .6  

#
$

"
%
&
'
!


#
$

"
%
&
'
!
-,* ./ -0' )&1!2#$#*#$#332


  +110 82'#)!4(%%*8>! <

  $


7#

%425#2/7:  ))0!33 
3
!
 .6  #))8*7, )8!+24;#;;#4
(
=
 
=>
) 2!4*#$)#!)!! :
&) @ '$+
9.6  2#/#1$


1 *
!

.6  ''4 $&!=C. !<
+
  !

.6  &.) /&))&1
)5&!; )) )$#!0

3

 +110 !&;*%,$#!*82'#)$ *

  .(')#5>!

%
 <

!

3 7#; 


#
$

"
%
&
'
!


 7
'(  "'2  "'$ '

 7

'$  !'A 
'0


 +
!'
6B+!
 '$
' !  
!
6B+!
 '3


'0


$ !
/C
 '$ '=
 '7

 7
'$  
'$

 0



$ !
/C$
D'%
!'
*  '*      '
6B7 *  

'*  
6B7 0
&
'0
 6B7   'A 
 6B7  ' 
B

"'0


7 3!   
 '7

 $

 
0


 
/'0


='0




 7 ( !
'?
  7    


7
'$

'*

'*

   

!' 
'

"'?

!'
$/'E


'$!
 $!

  

 +!
 '*

 3
 '$ 
  
/'+
'*

'$ 
 $/'$!
 3
 "'
) '?" 

'
='('
6B+!
 '
0



"' 
! '
('$!

 

 6'7  
" *

  
! '
$ !
/C$
D' 
 $ !
/C
 ' 



 !!" !#$%#&'#-
$  '  .  
/
6%#2278 &!
!/%**()+!(28)5 !4
$   ;# ))8!<8#=82*.     
.6  8 ;*;8#+,%& ))8**EFFG$#3
!
 >+110
6 #.#%#+
*
 '4

3

 .6  : ) !!/% * )*3

#.  +110 8.&!($&;=:8! F

4 
>  !+110 *2#)5/#25#))#33HIFFHIJJ7
7
   # #.6  -,)#+#)5 .($*#;+0.<


! .6  ,*'(!4-?22&;6-
-
  
,%#+0. !*8;,%&<4/%?))&) ))