Morgunblaðið - 19.04.2008, Blaðsíða 20

20 LAUGARDAGUR 19. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Menningarmiðstöðin Gerðuberg • Gerðubergi 3-5, 111 Reykjavík
sími 575 7700 • gerduberg@reykjavik.is • www.gerduberg.is
Þar sem sögueyjan rís...
Einar Kárason á Ritþingi Gerðubergs
laugardaginn 19. apríl kl. 13.30-16.00
Stjórnandi: Halldór Guðmundsson
Spyrlar: Sjón og Gerður Kristný
Fram koma Karl Guðmundsson leikari, KK,
Tómas R. Einarsson og hljómsveit
Á HVÖRFUM áttunda og níunda
áratugar síðustu aldar þótti Ólafur
Lárusson eitthvert mesta „talent“ ís-
lenskrar myndlistar og framdi hann
mestu skaðræðisgjörninga sem sög-
ur fara af.
En hann hefur haft hægt um sig í
listinni síðustu 15 árin eða svo. Ein-
hverjar minniháttar sýningar á
Næsta bar og Gallerí Ófeigs á síð-
ustu árum og eitt og annað verk á
samsýningum. Mér þótti eftirtekt-
arvert verk eftir hann á sumarsýn-
ingu Listasafns Íslands í fyrra, ljós-
myndir teknar frá sjónarhorni
málverksins þar sem listamaðurinn
var upptekinn í sinni athöfn. Minnti á
brot úr kvikmynd Hans Namuth um
Jackson Pollock.
Á sýningu Ólafs sem nú stendur
yfir í Reykjavík art gallerí snýr lista-
maðurinn þessu við. Nú eru það
myndirnar sem hanga á veggjunum
og nærvera listamannsins felst í
gjörningnum sem er liðinn. Þetta eru
abstrakt-expressjónísk verk aðallega
unnin með vatnslitum á pappír. Upp-
setningin er vel ígrunduð, myndir
flokkaðar eftir áherslum sem stig-
magnast í ágengni.
Í sumum myndum teiknar Ólafur
óræðar línur sem minna, að forminu
til, á eldri skúlptúra hans úr gaddavír
en jafnframt má draga þarna fínan
þráð yfir til línuverka Guðmundu
Andrésdóttur. Inn í þetta blandast
svo eyðileggingarhvöt að hætti Die-
ters Roth. En Ólafur á það til að
skera í pappírinn sem, fyrir vikið,
verpist og þrívídd kemur inn í spilið.
Skornu verkin þykja mér máttugust
á sýningunni.
Helsti ljóðurinn á myndum Ólafs
er hve efnistök og útlit er kunnuglegt
innan ramma eftirstríðsmálverksins
og þá sérstaklega úr smiðju Jacksons
Pollocks. En Pollock var ómeðvitað
frumkvöðull í gjörningalistinni þegar
listamenn áttuðu sig á því að athöfnin
væri ekki síður áhugaverð en útkom-
an. Það er ekki að sjá að Ólafur bæti
við þetta öðru en tilbrigðum við Pol-
lock en slettumálverkið hefur gengið
í gegnum ýmsar breytingar síðan
Pollock var og hét, hvort sem það á
við um athöfn eða fagurfræði. Má þar
nefna allt frá stýrðum lekum Morris
Louis eða eldmálverka Yves Klein til
sprautumynda Katharinu Groos eða
mynda sem Janine Antoni málar með
hári sínu og augnhárum.
Sýningin er heildstæð og markar
vonandi endurkomu Ólafs í sýn-
ingaflóruna.
Eyðileggingarhvöt á pappír
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Listamaðurinn Ólafur Lárusson
við nokkur verkanna á sýningunni.
Jón B. K. Ransu
MYNDLIST
Reykjavík art gallerí
Opið alla daga nema mánudaga frá 14-
18. Aðgangur ókeypis.
Ólafur Lárusson
bbbnn
ÉG ætlaði aldrei að hafa mig út úr arinstofu Lista-
safns ASÍ þegar ég sótti sýninguna Klessulista-
hreiðrið og settist í hægindastól í stofunni. Heyrði þá
notalega rödd Björns Th. Björnssonar sem ómaði úr
dulbúnu hátalarakerfi í stofunni, upptaka af samtali
Björns við Svavar Guðnason og var dásamlegt að sitja
og hlusta á þá ræða um lífið og listina og glugga um
leið í gagnrýni sem skrifuð var um sýningar fyrir
meira en hálfri öld. Ég segi ekki að ég hafi upplifað
tímagat, afturábak um hálfa öld, en nokkuð nálægt
því.
Klessulistahreiðrið er sýning til minningar um List-
vinasalinn sem var til húsa á Freyjugötunni þar sem
Listasafn ASÍ hefur staðið fyrir sýningum undanfarin
ár. Það voru þeir Björn Th. Björnsson og Gunnar Sig-
urðsson, kenndur við Geysi, sem stofnuðu salinn árið
1951 fyrir framsæknar listir. Salurinn hýsti listaverk
okkar helstu abstraktmálara næstu þrjú árin og fékk
viðurnefnið Klessulistahreiðrið af einhverjum ófor-
skömmuðum afturhaldsseggjum þess tíma.
Sýningin er bland af myndlistarsýningu og heimild-
arsýningu og tekst sýningarstjórunum Steinunni
Helgadóttur og Gunnari Gunnarssyni, syni Gunnars
Sigurðssonar, virkilega vel til með að finna jafnvægi á
milli þessa. Það er heimilisstemmning í safninu og af
gömlum ljósmyndum að dæma hefur sú stemmning
gengið jafnvel enn lengra á sýningum í þá daga, með
sófum og pottablómum innan um „klessulistaverkin“.
Textar úr ýmsum umsögnum hanga víðs vegar um
safnið og er bráðskemmtilegt og fræðandi lesefni. Svo
eru auðvitað listaverkin sem standa og hanga án veru-
legrar truflunar frá heimildarþættinum. Flest eru
verkin í eigu Gunnars Gunnarssonar en önnur eru í
eigu Listasafns ASÍ og Listasafns Íslands.
Verkin spanna tímabilið 1946 til 1959 og má þarna
vart greina á milli verka Þorvalds Skúlasonar, Valtýs
Péturssonar og Karls Kvarans, sem hanga í Ásmund-
arsalnum. Það er helst stigsmunur í einfaldleika og lit-
arnotkun sem sker þau hvert frá öðru. Þarna hanga
líka fáséðar komposisjónir eftir Eirík Smith, myndir
frá „art brut“ tímabili Kristjáns Davíðssonar, ab-
straktverk eftir Nínu Tryggvadóttur (sem slær körl-
unum við í agressjón) og málað skilrúm eftir Jóhannes
Jóhannesson, að ógleymdum verkum eftir eftir Svavar
Guðnason, Snorra Arinbjarnar, Kjartan Guðjónsson,
Sverri Haraldsson og Hjörleif Sigurðsson.
Það virðist einhver vakning hjá ungum áhugasöm-
um listamönnum og listunnendum á listasögunni og
mundi ég segja sýninguna vel tímasetta. Titillinn
„Klessulistahreiðrið“ er líka svalur og höfðar til nú-
tímans en gefur þessum óforskömmuðu afturhalds-
seggjum um leið langt nef aftur í tímann.
Klessulistin stenst tímans tönn
MYNDLIST
Listasafn ASÍ
Opið alla daga nema mánudaga frá kl. 13-17. Lokað 1. maí.
Sýningu lýkur 5. maí. Aðgangur ókeypis.
bbbbn
Morgunblaðið/Golli
Klessulistarhreiðrið Titillinn er svalur og höfðar til
nútímans en gefur þessum óforskömmuðu afturhalds-
seggjum um leið langt nef að mati gagnrýnanda.
Jón B. K. Ransu
VEGFERÐ er viðeigandi titill á umfangsmikilli sýningu
Einars Hákonarsonar í stórum sal í húsi gömlu Kaffi-
brennslu Ó. Johnson & Kaaber. Einar sýnir um sjötíu
verk frá síðustu fjórum árum, flest frá síðasta ári eða
nýrri. Viðfangsefni hans eru sígild, mannlíf og náttúra.
Listamaðurinn málar í frjálsum og flæðandi stíl, þar
sem saman koma abstrakt og fígúratífir þættir, pens-
ildrættir hans eru ráðandi þáttur í uppbyggingu mynd-
verkanna, stundum brotnir upp með fíngerðari teikn-
ingu. Litrófið er náttúrutengt eins og flestar myndanna,
allt frá ljósum litum í málverki eins og „Öskudagur“ þar
sem mætast hvítur litur árstímans og karnivalskir litir
dagsins, til verka eins og „Bergbúinn“ þar sem dökkir
litir eru ráðandi og gefa til kynna jafnt innra ástand sem
þjóðsöguleg minni.
Viðfangsefni Einars er jafnt þjóðfélagsádeila á borð
við málverkið „Arfskiptin (Græðgin)“, sem lýrískar nátt-
úrustemningar eins og „Trjágróður“. Hann hikar ekki
við að notfæra sér ólíkar stíltegundir og sækja inn-
blástur jafnt til Austurlanda sem innlendra málara, og
það er ekki síst þessi breidd og kraftur sem er aðal sýn-
ingar hans. Mannleg nálægð og ástríður einkenna marg-
ar myndir hans, minningar um lifuð augnablik. Sýning-
arsalur Kaffibrennsluhússins er stór og rúmar margar
myndir, en er þeim þó ekki endilega til framdráttar,
minna er stundum meira eins og sagt er, hætt er við að
sumar myndirnar glati krafti sínum í svo stórum hópi.
Myndlistin er víðtæk listgrein og innan hennar liggja
margar leiðir. Einar hefur um langt bil haldið sínu striki
og löngu markað sín spor í íslenskri listasögu. Vegferð
Einars er kannski ekki framsækin og á stundum stór-
karlalegur og flæðandi stíll hans er ekki allra, en sýn
hans er persónuleg, kraftmikil og aðgengileg og í takt við
breiddina í myndlistarflóru samtímans.
Sögur á myndfleti
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Málverkið Sýn Einars er kraftmikil og aðgengileg.
MYNDLIST
Kaffibrennsla Ó. Johnson & Kaaber, Sætúni 8
Til 27. apríl. Opið daglega frá kl. 12-18. Aðgangur ókeypis.
bbbnn
Ragna Sigurðardóttir
Boðið var upp á gjörningadagskrá
í Kling og Bang síðastliðinn föstu-
dag þar sem fluttir voru átta mis-
munandi gjörningar. Gjörningar
sem listform ruddu sér til rúms í
listheiminum með framúrstefnu-
hreyfingum á borð við dada, súr-
realisma og fútúrisma á fyrri
hluta síðustu aldar. Síðan hefur
gjörningalistin þróast í mismun-
andi áttir með mismunandi
áherslur. Gjörningurinn gat snúist
um athöfnina við gerð listaverka
eða samþættingu ólíkra listgreina.
Gjörningar taka á sig form trúðs-
láta, einlægrar persónutjáningar
eða alvarlegrar samfélagsgagnrýni
og allt þar á milli.
Ásmundur Ásmundsson framdi
ásamt Kristínu Eiríksdóttur og
Benedikt Hjartarsyni bókmennta-
fræðingi eldhúsgjörning sem vís-
aði í kunnuglegan hversdagsheim
blandaðan óútskýranlegum fárán-
leika. Benedikt, sem er sérhæfður
í sögu dada og súrrealisma, rök-
ræddi síðan við Ása um hvort rétt
væri að nota hugtökin súrreal-
ískur eða absúrd um gjörninginn
og taldi þessi hugtök einungis eiga
við í sínu sögulega samhengi. Á
meðan þessi upplýsta, fræðilega
en ófrjóa umræða átti sér stað
hékk hvítklædd furðufígúra
(Kristín) eins og óþekkur apakött-
ur utan á Benedikt og dró fram
fáránleika þessarar samræðu sem
og vandamál listumræðunnar yf-
irleitt.
Það er ekki laust við að ég sé í
sömu aðstæðum við að reyna að
lýsa og leggja mat á þessa gjörn-
ingadagskrá. Þau einkenni gjörn-
ingsins sem áður aðgreindu hann
frá daglega lífinu bíta ekki lengur
þar sem samfélagið sjálft eins og
það birtist í ljósvakamiðlunum
hefur tekið sér fyrra hlutverk
gjörningsins. Það getur enginn
listgjörningur orðið súrrealískari,
fáránlegri, kaldhæðnari, út-
úrsnúnari eða meira absúrd.
Í gjörningi Snorra Ásmunds-
sonar og Helgu Óskarsdóttur Að
sanna karlmennsku sína í hvaða
veldi sem er er gerð tilraun til að
skoða á alvarlegan og nokkuð
raunsæjan hátt hvernig karlmaður
misbýður konu í krafti stærðar –
mismunar. Engin tilraun var gerð
til að gera gjörninginn fyndinn en
áhorfendur hlógu samt, kannski
vegna þess að óþægilegar birting-
armyndir raunveruleikans virka
fáránlegar og það sem er fárán-
legt er fyndið.
Hulda Vilhjálmsdóttir negldi
niður athygli áhorfenda með upp-
tjúnuðum gjörningi, Bjargvætt-
urinn, þar sem hún túlkaði and-
legt ástand sjálfheldu og
innilokunar í deyjandi gróð-
urflækju með átakanlegu hoppi og
hysterísku ákalli um björgun. Val-
garður Bragason sem lék þyrlu-
flugmann og væntanlegan bjarg-
vætt – stikaði um rýmið og sagði
einfaldlega hátt og skýrt NEI við
öllum hennar hrópum.
Gjörning Huldu finnst mér að
megi allt eins túlka sem sjálfheldu
samtímalistarinnar sem þarf að
finna sér einhverjar nýjar leiðir
vilji hún eiga erindi.
Hannes Lárusson flutti gjörning
sem hann kallar Bíbí for back to
basis, flaututengt hjarðljóð sem
stóð yfir allan tímann og er ætlað
að tengja saman íslenskan og
grískan menningarheim. Þótt vís-
unin í hjörðina virðist fela í sér
kaldhæðni og tvíræðni þá felur tit-
ill verksins í sér ábendingu um
mögulega leið út úr þeim ógöng-
um sem blasir við listinni.
Ármann Reynisson, hinn kunni
fagurkeri, kynnti gjörningana af
mikilli innlifun sem setti óvæntan
svip á viðburðinn. Þeir gjörningar
sem ekki er fjallað um í þessari
umsögn eru góðra gjalda verðir en
viðburðurinn í heild er þó ekki
mjög eftirminnilegur nema fyrir
þá sök að endurspegla meðvitað
kreppu samtímalistarinnar.
Flautað til leiks
Þóra Þórisdóttir
MYNDLIST
Kling og Bang gallerí, Hverf-
isgötu 42
Gjörningar: Hannes Lárusson, Ólöf
Björnsdóttir og Ólafur Þór Þorsteinsson
sagnfræðingur, Auxpan, Hulda Vilhjálms-
dóttir og Valgarður Bragason plak-
artmeistari, Sigtryggur Berg Sigmars-
son, Ásmundur Ásmundsson, Kristín
Eiríksdóttir og Benedikt Hjartarson bók-
menntafræðingur, Snorri Ásmundsson og
Helga Óskarsdóttir.
Gjörningadagskrá 11. apríl 2008
bbbnn