Náttúrufræðingurinn - 2007, Síða 43

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Mælistöð - Ár- Tímabil — Lengd - Hámarksdagur - Hámarksfrjótala - Heildarfrjómagn —
pollen site year pollen season lenglh peak day max. conc. annual total (SPI)
1988 24.6-31.8 69 16. ágúst 819 5828
1989 28.6-? >62 24.7/25.8 110 1300
1990 18.6-29.8 73 12.ágúst 418 2697
1991 14.6-30.8 78 31. júlf 527 2630
Reykjavík 1992 26.6-29.9 96 H.ágúst 77 984
1993 20.6-23.9 96 5. ágúsl 48 808
1994 16.6-15.9 92 29. júlf 69 1133
1995 25.6-18.9 86 12. júlí 42 780
1996 31.5-8.9 101 9. ágúst 352 2141
1997 19.6-8.9 82 12. ágúst 153 1565
Reykjavík 1998 7.6-27.8 82 18. júlí 347 1999
Akureyri 6.6-22.9 109 27.ágúst 260 1189
Reykjavík 1999 22.6-18.9 89 17. ágúst 119 1004
Akureyri 28.6-23.9 88 19. ágúst 215 1317
Reykjavík 2000 19.6-6.9 80 29. júlf 115 1376
Akureyri 3.6-19.9 109 2. ágúst 173 2005
Reykjavík 2001 19.6-12.9 86 3. ágúst 87 1264
Akureyri 19.6-30.9 104 23. ágúsl 76 825
Reykjavik 2002 7.6-15.9 101 l.ágúst 262 1433
Akureyri 6.6-17.9 104 22. ágúst 193 1904
Reykjavfk 2003 1.6-23.8 84 1. ágúst 372 2038
Akureyri 13.6-23.9 103 4. ágúst 341 2486
Reykjavík 2004 1.6-24.8 85 9. ágúst 314 2205
Akureyri 5.6-27.8 84 26. júlf 238 1905
Reykjavfk 2005 6.6-30.8 86 26. júlf 177 1900
Akureyri 18.6-13.9 88 7. ágúst 292 1839
3. tafla. Helstu einkenni frjótíma grasa á Islandi miðað við samfellt tímabil (skilgreining F). - Main
characterístics of the grass pollen season in lceland using defmition F.
júní fram til 16. júlí. Skilgreining B
spannar heldur þrengra bil, eða frá
19. júní til 12. júlí, og meðalfrjóárið
gefur að frjótími grasa hefjist 30.
júní. Þegar þröskuldsgildin eru not-
uð og einstök ár skoðuð þá hefst
frjótími grasa á tímabilinu frá 10.
júní til 12. eða 16. júlí og spannar
þar með lengsta bilið, eða 33-37
daga. Meðalfrjóárið gefur 29. júní
og 1. júlí. Samfelluskilgreiningin
gefur heldur þrengra tímabil, eða 29
daga, og skilgreinir upphafið fyrst
af öllum aðferðunum, þ.e. allt frá
31. maí og til 28. júní (3. tafla), en 8.
júní þegar horft er til meðalfrjóárs-
ins (3. mynd og 2. tafla).
Grastíminn virðist vera að hefjast
fyrr, óháð því hvaða skilgreiningu
er beitt. Samfelluskilgreiningin (F)
sýnir mesta breytingu, eða 11 daga
að jafnaði á 10 ára tímabili, sem
jafngildir rúmlega einum degi á ári,
en A eða C minnsta breytingu, eða
eina viku á 10 ára tímabili. Menn
hafa séð svipaða tilhneigingu á
meginlandi Evrópu fyrir ýmsar teg-
undir, þó einkum þær sem blómg-
ast að vori eins og t.d. birkið í Sviss.9
Akureyri. Á Akureyri, þar sem
mælingar hafa staðið yfir tíu árum
skemur en í Reykjavík, reynist
dreifing á upphafsdegi eðlilega
minni, eða allt niður í níu daga þeg-
ar aðferð B er notuð, en samkvæmt
henni féll upphafsdagurinn innan
tímabilsins 28. júní til 6. júlí þegar
hvert ár fyrir sig er skoðað en 2. júlí
þegar horft er á meðalfrjóárið (4.
mynd og 2. tafla). Mest er dreifing-
in þegar samfelluskilgreiningin er
skoðuð, eða 26 dagar, en með henni
féll upphafið innan júnímánaðar öll
árin, frá 3. júní til 28. júní (3. tafla)
og í meðalfrjóárinu 7. júní, eða degi
fyrr en í Reykjavík (4. mynd og 2.
tafla). Aðferð C skilgreinir frjótíma
grasa þrengst, eða í 40 daga, og þar
féll upphafið alltaf í júlí, 2.-17. júlí
þegar hvert ár er skoðað en 15. júlí í
meðalfrjóári (4. mynd og 2. tafla).
Hér má einnig sjá tilhneigingu í
þá átt að frjótíminn færist fyrr á
sumarið en breytingin er nær alltaf
minni en í Reykjavík, eða frá því að
vera tæplega einn dagur upp í 8 á
10 ára tímabili. Skilgreining E,
þröskuldur við frjótölu 10, gefur þó
til kynna enn hraðari breytingu, eða
um 16 daga á tíu árum. Skilgreining
C er hins vegar ein um að gefa vís-
bendingu um að upphafi frjótíma
grasa hafi seinkað að jafnaði um 0,7
daga á ári.
Með því að setja niðurstöður
þessara sex aðferða sem skilgreina
frjótíma grasa á súlurit byggð á
meðalfrjótölum fyrir Reykjavík og
Akureyri má glöggt sjá hvernig þær
skiptast í þrjá hópa (3. og 4. mynd).
Aðferðir Á og C (bláar línur) skil-
greina þrengsta tímabilið og taka í
raun aðeins til þess tíma sem mest er
um frjókorn í lofti. B, D og E eru all-
ar á líku róli og ná yfir þann tíma
þegar frjótölur fara fyrst að rísa og
síðan að hníga (rauð, rauðgul og gul
lína) en skilgreining F nær yfir lengs-
ta tímabilið og skilgreinir frjótíma
grasa víðast (græn lína á 3. og 4.
mynd).
í 3. töflu eru helstu einkenni frjó-
tíma grasa tíunduð fyrir öll árin sem
mælt hefur verið. Samfelluskilgrein-
ingin var valin til að sýna breytileika
í upphafsdegi og lokadegi frjótíma
grasa gegnum tíðina. Þetta var gert
vegna þess að höfundur telur að sú
skilgreining (F) nýtist sjúklingum
best til að meta hvenær ráðlegt sé að
hefja fyrirbyggjandi aðgerðir, eins
og t.d. lyfjatöku, þannig að þeir fái
notið sumarsins til jafns við þá sem
ekki eru haldnir ofnæmi fyrir gras-
frjóum.
Hvenær nær þéttleiki
GRASFRJÓA HÁMARKI?
í Reykjavík hefur hámark grasfrjóa
mælst sex sinnum í júlí og ellefu
sinnum í ágúst (3. tafla). Sumarið
1989 voru topparnir tveir með um
mánaðar millibili, annar í júlí og
hinn í ágúst. Grasfrjó í Reykjavík
virðast því geta verið í hámarki á
tímabilinu 12. júlí til 25. ágúst.
111