Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2003, Blaðsíða 67

Náttúrufræðingurinn - 2003, Blaðsíða 67
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags Næsta spurning, hversu lengi móbergskjarni Surtseyjar muni standast áganginn, er öllu erfiðari. Hér er einungis hægt að beita óná- kvæmum samanburði við aðrar út- eyjar Vestmannaeyja, sbr. 2. mynd. Aldursgreining á mó frá Garðsenda í Stórhöfða í Heimaey (Guðmundur Kjartansson 1967) sýndi að Stór- höfði myndaðist líklega fyrir tæp- um 6000 árum (óleiðréttur geisla- kolsaldur). Samaitburður á gjóskulög- um í Bjarnarey og Elliðaey við gjóskulög í Stórhöfða benda til að þessar þrjár myndanir séu allar af svipuðum aldri (Sveinn P. Jakobs- son 1968). Þar sem Bjarnarey og El- liðaey hafa myndast á sama hátt og Surtsey og eru eins upp byggðar, má telja líklegt að móbergskjarni Surtseyjar muni standa uppi um þúsundir ára. SUMMARY The marine abrasion of Surtsey, Iceland: areal changes 1967-2002 and future development During the initial phase of the Surtsey eruption, from November 1963 to April 1964, basaltic tephra was deposited as air-fall tephra, creating two large hor- seshoe-shaped craters. Basalt lava start- ed to flow from the western crater in April 1964, continuing until May 1965. A lava shield was gradually built up and reached a thickness of 100 m at the western lava crater. In the spring of 1965 a small island, Syrtlingur, was for- med by submarine explosive activity east-northeast of Surtsey; this islar.d was washed away by wave action in October 1965. Another small island, Jólnir, was created southwest of Surts- ey between December 1965 and August 1966 but disappeared as a result of wave action in October 1966. Lava er- upted on Surtsey again between Aug- ust 1966 and June 1967, this time from a new fissure inside the eastern tephra crater, forming an irregular lava shield towards the southeast. In December 1966 and January 1967 small lava flows erupted from five different fissures in the eastern tephra crater. Heavy storms, rnainly during 7. mynd. Reiknilíkcm (lína) á grundvelli mælinga á heildarflatarmáli eyjarinnar 1967-2002 (rauðir tíglar). Likanið spáir pví að líða muni um 160 ár par til móbergs- kjarni Surtseyjar verður einn eftir ofansjávar. - Observed area of Surtsey (red di- amonds) and the estimated model (continuous curve). The model predicts tlmt it ivill take about 160 years from the end of the eruption until only the palagonite tuff remains above sea level. winter, produce high wave activity on the southwest coast of Iceland. Mar- ine abrasion has therefore caused rapid sea-cliff recession on Surtsey. The loose unconsolidated tephra was easily eroded, even during the phreatic phase of the eruption. The Surtsey basalt lavas are generally thin and fractured and they have also been heavily abraded. Hydrothermal acti- vity within the tephra craters caused rapid alteration of the tephra, gradu- ally producing a dense palagonite tuff. At present some 90% of the vol- ume of the tephra above sea level has been transformed into palagonite tuff which has proved very resistant to marine abrasion. This is consistent with observations on the other is- lands of the Vestmannaeyjar archipel- ago. Longshore currents have deposit- ed a sandgravel spit at the north side of Surtsey. The material is primarily derived from the western and eastern lava cliffs, carried by heavy surfs towards the north. The cumulative area change of Surtsey has been measured using 27 aerial photographs taken between 1967 and 2002. Surtsey reached its maximum size at the end of the eruption in the spring of 1967, 2.65 km2, but as a result of marine abrasion the island had shrunk to 1.40 km2 by 2002. The three principal geological formations of Surtsey, tephra, lava and palagonite tuff, react quite differently to marine abrasion, and it appears that since 1967 the erosion of the lavas has been the most signficant factor in the reduction in the size of the island. The data sug- gest that the marine abrasion will pro- ceed relatively rapidly until the core of palagonite tuff, volcanic necks and lava resting on palagonite tuff has been reached, and will then slow considera- bly. The size of the core is estimated to be 0.39 km2. The erosion is extrapolated in accordance with a simple model where the shape of Surtsey is approx- imated to a cone. The rate of erosion by volume is taken to be proportional to the length of coastline. This model is inputted with the observed values and the extrapolated curve coincides with the area of the core about 160 ye- ars after the end of the eruption. Alt- hough the fit is fairly close, it is not entirely satisfactory by statistical criteria. The discrepancies indicate that the model is more likely to under- estimate than overestimate the dura- tion of the lavas. 143
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.