Náttúrufræðingurinn - 2003, Blaðsíða 73

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
5. Gunther Wcichtershauser (f. 1938) með pýrít-mola íhendi. Úr Science 295, bls. 2006
(2002).
áður en erfðaefni kom til sögunnar.
Oparin hélt fram kenningu af þessu
tagi (Oparin 1957), en sú efnaskipta-
kenning sem mesta athygli hefur
vakið á síðari árum er kenning þýska
efnafræðingsins og einkaleyfalög-
fræðingsins Giinthers Wáchtersháus-
er (1988 og 1990; 5. mynd). Ólíkt fyrri
kenningasmiðum, sem gera ráð fyrir
að fyrstu lífvísar jarðar hafi verið
háðir lífrænum sameindum sem
safnast höfðu fyrir á frumjörð, held-
ur Wáchtersháuser því fram að lífið
hafi frá upphafi verið frumbjarga.
Fyrstu lífvísarnir og lífverurnar hafi
getað myndað kolefnissambönd sín
úr koltvíoxíði eða úr öðrum einföld-
um kolefnissamböndum. Wáchters-
háuser telur að fyrstu lífvísarnir
hafi ekki myndast í vatnslausn
heldur hafi þeir í upphafi verið
bundnir yfirborði steinefnis. Efnið
sem Wáchtersháuser hefur sérstak-
lega í huga er pýrít (FeS2), sem nefnt
hefur verið glópagull á íslensku. At-
hyglisvert er að blástursop neðan-
sjávarhvera eru að nokkru leyti gerð
úr pýríti, en Wáchtersháuser telur
einmitt að við slík op hafi fyrstu líf-
verurnar orðið til (6. og 7. mynd).
Ekki er síður eftirtektarvert að
við myndun pýríts úr vetnissúlfíði
(H2S) og járnsúlfati (FeS) losnar
bæði vetni og orka: FeS+H2S ->
FeS2+H2 + orka. Vetnið gæti nýst til
afoxunar við myndun kolefnissam-
banda úr koltvísýringi og orkan
6. mynd. Hverastrýta í Eyjafirði. Myndina tók Karl Gunnarsson á um 25 m dýpi í desember 1998. Upp úr hverastrýtunni streymir
heitt og ferskt vatn en samkvæmt kenningu Wáchtershausers gæti lífhafa kviknað við slfk op.
149