Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2003, Blaðsíða 66

Náttúrufræðingurinn - 2003, Blaðsíða 66
N á ttúrufræðingurinn 5. mynd. Útlínur Surtseyjar 1967,1975 og 2002. Einnig er sýndur móbergskjarninn. Flatarmál hans er 0,39 knr. - Changes in the outline of Surtsey between 1967 and 2002. The estimated extent ofthe central core (about 0.39 km2) is indicated, consisting ofpala- gonite tuff(brown), volcanic necks (black) and lava resting on tuff (violet). 1960 1970 1980 1990 2000 6. mynd. Flatarmál Surtseyjar og emstakra jarðmyndana 1963-2002, samkvæmt mæl- ingum á loftmyndum. Eyjan öll mældist stærst 2,65 km2 við goslok vorið 1967 en var komin niður í 1,40 km2 sumarið 2002. - Areal changes of Surtsey and the three principal geological formations, 1963-2002 (in km2). The measuremcnts are based on aerial photographs on a scale of 1:5,000. Aerial measurements tnade during the eruption 1963-1967 are mainly from Þórarinsson (1966,1968). um tíma sem felast í þessu líkani eru heldur ekki í samræmi við að rofið fari að mestu fram við strönd- ina. Þetta líkan er því ónothæft þrátt fyrir góða tölfræðieiginleika. Við prófuðum einnig annað líkan (sjá 7. mynd) þar sem gert er ráð fyrir að eyjan sé keilulaga og rof- hraði miðað við rúmmál í réttu hlutfalli við strandlengjuna. Keilu- lögunin lýsir sæmilega þeim hluta eyjarinnar sem hraunið þekur (sjá 2. mynd) og það er af honum sem rof- hraðinn ræðst. Tanginn norður af eyjunni mun hverfa hratt þegar sjórinn hættir að bera að honum efni frá suðurhluta eyjarinnar. Þeg- ar þetta líkan er metið með öllum mælingum frá goslokum og reiknað hvenær flöturinn verði kominn nið- ur í 0,39 km2 fæst að það gerist á tæplega 160 árum. Enda þótt forsendur síðara lík- ansins séu í betra samræmi við fyr- irliggjandi vitneskju um rofið en veldiskúrfan, fellur það heldur lak- ar að gögnunum og tölfræðipróf sýna að stikar þess eru ekki stöðug- ir. Ef við sleppum mælingum fram- an af ferlinum lengist tíminn þar til eyjan verður komin niður í 0,39 knr svo að 160 ár frá goslokum er frem- ur vanmat en ofmat á tímanum þar til hraunið verður horfið vegna strandrofs. Mismunur líkana og mælinga hefur staðalfrávik tæplega 0,03 km2. Mæliskekkjur og óregla í rofinu, sem er lítið nema í aftakaveðrum sem koma óreglulega, eru eðlilegar skýringar á tölfræðilegri óreglu. Svona líkön eru óhjákvæmilega mikil einföldun á raunverulegum aðstæðum, bæði varðandi lögun og þá forsendu að efnið sem rofnar sé einsleitt með tilliti til rofhraða. Skekkja í þessum forsendum er nærtækasta skýringin á kerfis- bundnu tölfræðilegu misræmi gagna og líkans. Nánari lýsing á stærðfræði líkananna er í grein Sveins P. Jakobssonar o.fl. (2000). Þegar nægilega margar uppréttar lofmyndir og kort af Surtsey liggja fyrir, er að sjálfsögðu rétt að endur- skoða það líkan sem hér hefur ver- ið sett fram. 142
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.