Náttúrufræðingurinn - 1997, Qupperneq 9

Mykjuflugan
HREFNA SIGURJÓNSDÓTTIR
Margir kannast við mykju-
fluguna, Scatophaga ster-
coraria (L.), sem er mjög al-
_________ geng á kúamykju og kinda-
skít. Flugan er gul eða gulgræn á lit og á
stærð við húsflugu (sjá forsíðumynd).
Hún er komin á kreik seinni hluta maí á
íslandi og verður sérlega áberandi í túnum
strax eftir að kúnum hefur verið hleypt út.
Hún finnst svo til alls staðar í grennd við
úrgang hryggdýra. En hvað eru flugurnar
að gera í kringum mykjuna? Margir hafa
eflaust velt þeirri spurningu fyrir sér
einhvern tíma á lífsleiðinni. í þeirri trú að
fáir hafi í raun gert sér grein fyrir hversu
margbrotin og áhugaverð hegðun flugn-
anna er, ætla ég að skýra frá niðurstöðum
rannsókna, bæði minna og annarra, á
atferli og vistfræði þessarar tegundar.
ÚTBREIÐSLA OG
STOFNSVEIFLUR
Mykjuflugan tilheyrir tvívængjum (Dipt-
era: Scatophagidae) og er algengust í
tempruðu beltunum. A norðurhveli nær
útbreiðslan allt til Síberíu og á suðurhveli
Hrefna Sigurjónsdóttir (f. 1950) lauk B.S.-prófi í
líffræði frá Háskóla íslands 1973, M.Sc.-prófi í
vistfræði frá University College of North Wales 1977
og doktorsprófi í atferlisvistfræði frá háskólanum t Li v-
erpool 1980. Hún hefur starfað við Kennaraháskóla
íslands frá 1982, fyrst sem lektor og síðar dósent.
Hrefna hefur einnig kennt atferlisfræði við ltffræðiskor
Háskóla íslands frá 1981.
suður til Suður-Afríku. Vitað er að flugan
þolir ekki hærri hita en 30”C að neinu marki
en er aftur á móti það kuldaþolin að hún
flýgur um við 4°C (Larsen og Thompson
1940). Þessi lífeðlisfræðilegu mörk eru
sennilega aðalástæðan fyrir dreilingu
tegundarinnar í heiminum.
Stofnsveiílur hafa verið rannsakaðar á
ýmsum stöðum. Þar til nýlega virtust
niðurstöður vera á sömu lund, þ.e. flug-
urnar eru algengar á vorin og síðla sumars
en um mitt sumarið er mjög lítið af þeim
(1. mynd a). Stofnar í Rússlandi, Dan-
tnörku, S-Englandi, V-Englandi og Japan
virtust allir sveiflast á sama hátt (Graham-
Smith 1916, Hammer 1941, Parker 1970a,
Hrefna Sigurjónsdóttir 1980, Amano
1983).
Þegar ég hóf rannsóknir á flugunni hér á
landi 1981 kom fljótlega í ljós að stofninn
hegðaði sér á annan hátt. I fyrsta lagi var
þéttleiki flugunnar meiri en annars staðar
og í öðru lagi var engin ládeyða um mitt
sumarið (1. mynd b og c). Árið 1987 birtist
grein um rannsóknir á stofnsveiflum
mykjuflugunnar í N-Englandi þar sem
skýrt var frá því að stofninn hagaði sér
ólíkt á milli ára. Fjöldinn hélst nokkurn
veginn stöðugur eitt sumarið sem var
tiltölulega kalt og rakt (Gibbons 1987).
Það er því ýmislegt sem bendir til að hár
hiti og þurrkar valdi því að víðast hvai' er
lítið af tlugum um mitt sumarið. Aðrar
ástæður, svo sem samkeppni við aðrar
tegundir yfir heitasta tíma sumarsins, geta
lfka komið við sögu.
Náttúrufræðingurinn 67 (1), bls. 3-19, 1997.
3