Náttúrufræðingurinn - 1997, Blaðsíða 28

greindur er aukinn styrkur ensíms, alkalínísks
fosfatasa, er myndast við efiiaskipti i beinum.
í Bretlandi er nú talið að þrír til fimm af
hveijum 100 körlum yfir fertugu hafi einhver
einkenni beinsýki Pagets og allt að 10%
þeirra sem eldri eru en sjötugir. í Bandaríkj-
unum þykir líklegt að um þrjár milljónir
manna af báðum kynjum hafi sýkina og þar af
greinist alvarleg einkenni hjá allt að einum af
Qómm.
Utbreiðslan er nokkuð slitrótt og einkum
bundin við ákveðin landsvæði, oft afrnörkuð,
hvort sem það tengist erfðum eða umhverfi.
Til skamms tíma var beinsýki Pagets nær
óþekkt á Norðurlöndum. Með auknum
rannsóknum er þetta að breytast og nú er
vitað um ein 30 tilvik á íslandi.
■ LOKAOHÐ
Lýsingin á Agli Skallagrímssyni er skýr,
bæði í ljóðum hans, sem væntanlega em
samtímaheimild, og í lausu máli, í Egils sögu
sem er líklega skráð meira en tveimur öldum
eftir lát hans. Þegar öll einkenni á líkams-
gerð og háttemi Egils sem þar koma fram
em borin saman við lýsingu á beinsýki
Pagets er erfitt að hafna þeirri skýringu
Þórðar Harðarsonar að Egill Skallagrímsson
hafi liðið af henni.
Þórður víkur í lok greinar sinnar (1984) að
nokkmm kvillum öðmm en osteitis de-
formans sem gætu skýrt einhver af einkenn-
um Egils en hafnar þeim öllum með skýmm
rökum. Aðeins beinsýki Pagets skýrir öll
sérkenni Egils sem lýst er í sögu hans.
Þattur Byocks
Jesse L. Byock (1994, 1995) rennir frekari
stoðum undir þessa kenningu. Því miður
virðist mér að hann geri tilkall til stærri
hlutar í skýringu á því sem hér hefúr verið
rakið en ástæða er til. í ritgerð sinni í Skími
(1994) vitnar hann vissulega í Þórð Harðar-
son og viðurkennir höfúndarrétt hans að
kenningunni um sjúkdóm Egils. Af lestri
greinarinnar í Scientific American, sem
ætluð er öðmm og stærri lesendahópi, verður
aftur á móti ekki annað ráðið en að Byock
hafi sjálfúr uppgötvað flest þau sannindi sem
þar em birt. Um það hvort aðrir sjúkdómar
en beinsýki Pagets gætu hafa valdið vanda
Egils segir Byock: „1 considered conditions
that produce similar symptoms, such as...“
Svo kemur upptalning sem að mestu er
þýðing á samsvarandi línum í Skímisgrein
Þórðar. Og Byock heldur áfram: „I was led to
the question of Paget’s disease by research in-
tended to explain passages in a medieval
saga...“ Lái mér hver sem vill, en þetta skildi
ég þannig, áður en ég las grein Þórðar
Harðarsonar, að Byock ætti við eigin rann-
sóknir.
í grein sinni nefnir Byock tvo íslenska
lækna, Gunnar Sigurðsson, sem réttilega er
sagður fyrstur hafa greint beinsýki Pagets á
íslandi 1981 og hafi 1991 haft 10 sjúklinga
til meðferðar, og „Thordur Hardarson of Ice-
land’s National University Hospital, who
was also treating patients with Paget’s dis-
ease“. Annað stendur þar ekki um Þórð og
hans er að engu getið í heimildaskrá með
greininni.
■ HEIMILDIR
Byock, Jesse L. 1994. Hauskúpan og beinin í
Egils sögu. Skímir, 168. ár, 73-108'.
Byock, Jesse L. 1995. Egil’s Bones. Scientific
American, Vol. 272, No. 1, 62-67.
Egils saga Skalla-Grímssonar. Sigurður Nordal
gaf út. Hið íslenzka fomritafélag 1933.
Kvæðakver Egils Skallagrímssonar. Jónas
Kristjánsson bjó til prentunar. Almenna
bókafélagið 1964.
Þórður Harðarson 1984. Sjúkdómur Egils
Skallagrímssonar. Skímir, 158. ár, 245-248.
Encyclopædia Britannica.
PÓSTFANG HÖFUNDAR.
Ömólfúr Thorlacius
Bjarmalandi 7
108 Reykjavík
1 Þessi grein er þýðing á tímaritsgrein eftir Byock:
The Skull and Bones in Ecil’s Saoa: A Viking, a
Grave and Paget’s Disease. Viator, Vol. 24, 23-50;
1993. Má ætla að þar sé kenningunni um beinsýki
Egils lýst á ensku sem hugmynd Þórðar Harðarsonar.
138