Náttúrufræðingurinn - 1997, Blaðsíða 29

Hvít lyfjagrös
FUNDIN í ÚTJAÐRI
REYKJAVÍKUR
JÓFiANN PÁLSSON
Lyfjagras, Pinguicula vulgaris L., er
algengt um land allt og ein fyrsta
plantan sem þeir sem á annað borð líta
til grasa læra að bera kennsl á.
Sumarið 1995 var höfundur þessarar
greinar á rölti í útjaðri byggðarinnar í
Reykjavík. Af einhverjum ástæðum
nam hann staðar og veitti því þá allt í
einu athygli að öll lyfjagrösin sem uxu í
kring um hann báru mjallahvít blóm.
íslenskum grasasöfnum eru
ekki til nein eintök af
lyíjagrasi með hvítum blóm-
um og engar ritaðar heimildir
veit ég um þar sem vísað er til fundarstaðar
þess konar afbrigðis. í nokkrum plöntu-
handbókum er þess getið að blóm lyfja-
grassins geti stundum verið bláhvít eða
ljósfjólublá (Blytt 1861, Hartmann 1870,
Áskell Löve 1970) og jafnvel hvít
(Neuman 1901, Alcenius-Nordström 1919,
Áskell Löve 1945, Nilsson 1991, Mossberg
et al. 1992, Elven 1994). Hvort þær upp-
lýsingar eru allar byggðar á eigin
rannsóknum vil ég ekki dæma um, en þeim
Jóhann Pálsson (f. 1931) er líffræðingur að mennt og
lauk Kand.fil. prófi frá Uppsalaháskóla 1973. Hann
stundaði doktorsnám við grasafræðideild Uppsalahá-
skólaáárunum 1973-1979, viðfangscfni: Poaglauca/
nemoralis á íslandi og i nágrannalöndunum. Hann var
forstöðumaður Lystigarðsins á Akureyri 1978-1985
og garðyrkjustjóri Reykjavíkur frá 1985. Jóhann
hefur skrifað greinar og haldið fyrirlestra um
grasafæði og garðrækt á ýmsum vettvangi.
ber saman um að hvít lyfjagrös séu
sárasjaldgæf.
■ einlit breiða
Þessi lyfjagrös með hvítu blómunum
fundust innan borgarmarka Reykjavíkur í
svonefndum Klofningi milli Grafarholts
og Keldnaholts. Þetta voru 74 blómstrandi
plöntur og uxu þær allar í tæplega 20
fermetra, röku, smágrýttu flagi sem er að
gróa upp eftir að beit lagðist þarna af fyrir
rúmum 25 árum. í flaginu þar sem
plöntumar grem vom engar plöntur með
bláum blómum en utan flagsins, þar sem
miklu minna var um lyljagrös, voru þau öll
með venjulegum bláum blómum. Út-
breiðsla þessara tveggja litafbrigða skar-
aðist næstum ekkert og engar plöntur
fundust með millilit, það er með ljósblá eða
fölleit blóm.
Hvítingjar bíða lægri hlut....
Það er ekki óalgengt fyrirbæri í náttúrunni
að fram komi hvítingjar (albino), þ.e.
einstaklingar sem skortir þau litarefni sem
hafa þróast hjá viðkomandi tegund, og á
það jafnt við um dýraríkið og jurtaríkið.
Þegar um húsdýr eða garðplöntur er að
ræða er slíkum litafbrigðum oft haldið til
haga og fjölgað. Öll könnumst við við
hvítar mýs og í görðum getur að líta
jakobsstiga, ígulrósir og fjölda annarra
tegunda með hvítum blómum, þótt villtir
Náttúrufræðingurinn 66 (3-4), bls. 139-141, 1997.
139