Náttúrufræðingurinn - 1997, Blaðsíða 19

2. mynd. Vindskafin netjuský (altocumulus lenticularís) yfir Borgarfirði í júní 1993.
— Altocumulus lenticularis over Borgarfjörður (SW Iceland) in june 1993.
með hæð myndast bylgjur í loftstraumnum
yfir Qallinu og hlémegin við það. Eru slíkar
bylgjur oft nefndar fjallabylgjur. Fjalla-
bylgjur eru flugmönnum vel kunnar því
þær geta skapað hættu ef ekki er tekið tillit
til þeirra við ákvörðun flughæðar. Eins geta
öflugir sviptivindar verið þar sem fjalla-
bylgjur brotna, sem þær eiga til að gera líkt
og öldur á strönd. Sé loftið í bylgjunum
nægilega rakt geta myndast ský þar sem
það fer hæst og verður kaldast, þ.e. í
bylgjutoppunum. Ský sem myndast með
þeim hætti eru sögð vindskafin og eru þau
oft falleg (2. mynd). Þau líkjast stundum
hugmyndum sem menn gera sér um
fljúgandi diska, enda hefur borið við
erlendis að fólk sem séð hefur vindskafin
ský hafí séð ástæðu til að tilkynna það
yfírvöldum. Náttúra fjallabylgna er sú að
vindur er hvassastur í þeim þegar hann er á
niðurleið en mun hægari þegar hann klifrar
upp úr bylgjudalnum. Þannig flytja
Qallabylgjur skriðþunga niður á við í
andrúmsloftinu. Niðri við jörð getur orðið
mjög hvasst þar sem loftið er á leið niður í
bylgjudal en það er að jafnaði í og undir
hlíðunum hlémegin fjallsins.
■ HEIKNITILRAUN MEÐ
LOFTSTRAUM FRÁ
20. ÁGÚST 1995
Til að kanna nánar hvað átt hefur sér stað
yfir Kverkfjöllum þennan umrædda ágúst-
dag var gerð reiknitilraun þar sem reynt var
að herma eftir raunverulegum straumi lofts
í tölvu. Til þess verks var notuð stórtölva
frönsku veðurstofunnar og millikvarða
reiknilíkanið „Péridot“. Við skilgreiningu á
yfirborði jarðar var líkt gróflega eftir
Vatnajökli sem rís brattur upp af láglendi
að sunnanverðu en endar í hásléttu að
norðanverðu. Hvorki er reiknað með
svigkrafti jarðar né viðnámi við jörð.
3. mynd sýnir þversnið frá norðri til
suðurs en horft er til austurs. Sunnanáttin
blæs sem sagt frá hægri til vinslri. Sýnt er
varmastig (potential temperature) en það er
sá hiti sem loftið hefði væri þrýstingur
129