Náttúrufræðingurinn - 1997, Blaðsíða 17

Hvers vegna
HVESSTI í
KVERKFJÖLLUM?
HARALDUR. ÓLAFSSON
Hér greinir frá staðbundnu óveðri í
Kverkijöllum sumarið 1995. Sýnt er
fram á að veðrið varí litlu samræmi við
svið loftþrýstings við sjávarmál og
verður með öðrum orðum ekki skýrt á
hefðbundinn hátt með tilvísun í þéttar
þrýstilínur á veðurkorti. Greint verður
frá bylgjum í vindi yfir fjöllum og
hvemig þær hraða vindinum. Með
reiknitilraun eru líkur leiddar að því að
slíkar bylgjur hafí myndast yfir og
norður af jöklinum og að óveðrið niðri
við yfirborð jarðar tengist þeim.
inn 20. ágúst 1995 lentu
ferðalangar í hrakningum á leið
niður af Vatnajökli norðan-
verðum. Segir svo af ferðum
þeirra: Um morguninn var lagt af stað upp á
jökul að sunnanverðu. Hægviðri var og
dálítil úrkoma. Er upp á jökulbunguna var
komið var kaldi af suðri og vindur því ekki
til neinna óþæginda. Þegar halla tók undan
fæti á norðanverðum jöklinum bætti smám
saman í vind. Upp úr hádegi var komið niður í
skála í um 1100 metra hæð. Þá voru 6-7
vindstig. Um kl. 14.00 hafði ferðafólkið
Haraldur Ólafsson (f. 1965) lauk cand.mag.-prófi við
Óslóarháskóla 1986, cand.scient.-prófi í veðurfræði
við sama skóla 1991 og doktorsprófi við Háskólann í
Toulouse í Frakklandi 1996. Haraldur starfaði á
Veðurstofu íslands 1991-1993 og kynnti á þeim árum
veðurspár í sjónvarpi. Hann rekur Veðurþjónustuna
og Rannsóknastofu i veðurfræði.
gengið spölkom norðar og var komið niður í
800-900 metra hæð yfir sjó. Skall þá á mjög
hviðótt óveður. Svo hvasst var að engan
veginn var stætt og mátu menn vindstyrkinn
um 11 vindstig að jafnaði. Svo mikill vindur
kom ferðalöngunum í opna skjöldu og litlu
munaði að mannskaði hlytist af. Annar
hópur fólks hafði lagt af stað suður á bóginn
úr Kverkfjallaskála til móts við fólkið sem
kom að sunnan. Sá hópur lagði af stað í
skaplegu veðri en lenti einnig í hinu óvænta
illviðri er nær dró jöklinum. Aldrei hvessti
vemlega við Kverkíjallaskálann en hann er
þó aðeins nokkmm kílómetrum norðan við
svæðið þar sem ferðalangamir lentu í
illviðrinu. Urn kvöldmatarleytið hafði veðrið
gengið niður og ekki voru nema 3—4 vindstig
þar sem áður var ekki stætt.
■ VEÐURKORT
1. mynd sýnir veðurkort frá kl. 15.00 þann
20. ágúsl 1995. Sýndur er vindur í vind-
stigum og dregnar em jaíhþrýstilínur með 2
hPa (mb) millibili, eins og tíðkast á
veðurkortum af Islandi í sjónvarpi. Þegar
þetta kort gildir hafði illviðrið þegar skollið á
ferðafólkinu og er sú athugun einnig merkt
inn á kortið (K). Greinilegt er að sá vindur
sker sig úr öðmm athugunum á kortinu. Við
suðausturshöndina er vindur að jaínaði
hægur og heldur hægari en þéttleiki þrýsti-
línanna gefur til kynna. Hálendisathuganir
skammt norður af jöklinum (Snæfellsskáli)
Náttúrufræðingurinn 66 (3-4), bls. 127-131, 1997.
127