Náttúrufræðingurinn - 1997, Blaðsíða 72

vafasamt að ganga út frá því að sömu
líffræðilegu forsendumar liggi að baki samspili
urriða og murtu annars vegar og sílableikju og
homsíla hins vegar. Hér koma m.a. til
tegundabundnir þættir eins og ólík stærð,
frjósemi, atferli og búsvæðaval.
Kenning Össurar um slæm áhrif vatns-
miðlunar, þ.e. lágrar vatnsstöðu, á hrygningar-
stöðvar urriðans á gmnnu vatni er ekki
sannfærandi m.t.t. tiltækra gagna. Benda má á
að náttúruleg árleg vatnsborðssveifla í
Þingvallavatni fyrir virkjun var litlu sem engu
minni en eftir virkjun. Sveiflumunstrið var
einnig hið sama, þ.e. mest var í vatninu á
haustin en minnst á sumrin. Um áhrif þykkra
ísalaga á grunna hrygningarslóð er það að segja
að hafi urriðinn hrygnt fyrir virkjun á svo
gmnnu vatni í flæðarmálinu að „efri hluti
sporðsins og bakuggans stóð upp úr“, eins og
sögur fara af í víkunum í Nesjahrauni, þá er
ljóst að hafi mara íss á annað borð hvílt þar ofan
á ættu hrognin að hafa kramist undan
þunganum, rétt eins og Össur telur að hafi átt
sér stað á grunnu vatni eftir virkjun. Kenning
Össurar um að lægð í murtuveiði eftir virkjun
megi að töluverðu leyti rekja til ijölgunar
smárra fiska vegna skorts á grisjunaráhrifum
urriðans er heldur ekki sannfærandi. Til dæmis
er vel þekkt að lægðir voru í murtuveiði fyrir
virkjunina og virðast þær í engu frábrugðnar
lægðunum eftir virkjun. Það sem breytist hins
vegar með vissu yfir allt tímabilið eru
aflatoppamir, sem aukast stöðugt í takt við
aukna veiðisókn og er aflinn orðinn tvöfalt
meiri að jafnaði eftir virkjun en fyrir hana.
Urriðadans Össurar er á heildina litið
skemmtileg og vönduð bók og höfðar tvímæla-
Iaust til náttúruunnenda almennt, en ekki veiði-
manna einvörðungu. Koma hefði mátt í veg
fyrir nokkur vistfræðileg hliðarspor með
yfirlestri fiskifræðinga sem gerst hafa rann-
sakað lífríki Þingvallavatns, sumir um áratuga-
skeið, en til þeirra virðist Össur ekki hafa
leitað. Það er reyndar undarlegt því að margt
það sem Össur fjallar um og snýr að fiskunum í
vatninu er byggt á rannsóknaniðurstöðum
þeirra. Nafna fiskifræðinganna er þó hvergi
getið í megintexta eða heimildum. Að þessu og
hliðarsporunum gleymdum stendur uppi ágætt
meginefni og boðskapur Urriðadansins; fróðleg
náttúrusaga af fyrrum stórurriða og vamaðar-
orð gagnvart álíka umhverfisslysi og átti sér
stað við virkjun Efra-Sogsins. Megi ósk
Össurar um opnun Efra-Sogsins og endurheimt
lífríkisins og stórurriðans rætast sem fyrst.
Dr. HilmarJ. Malmquist líffræðingur.
182