Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1987, Síða 47

Náttúrufræðingurinn - 1987, Síða 47
I- REKBELTI H 3. mynd. Einfölduð mynd af hluta rekbeltisins á íslandi. Þessi hluti samanstendur af nokkrum eldstöðvakerfum, sem hvert um sig fær kviku beint úr þró. Þykk skorpa milli þróa hindrar kviku sem situr efst í þró í að flæða á milli þróa. - A schematic illustration of a part of the volcanic rift zone in Iceland composed ofseveral volcanic systems, each fed by a magma reservoir. The reservoirs are separated by barriers where the crust is much thicker than above reservoirs. The magma in the upper part of the reservoirs is thus normally unable to flow between reservoirs. The scale is approximate. þróar verður fljótlega alfljótandi (kvikutjörn), enda vandséð hvernig gosgangar gætu annars myndast í eld- stöðvakerfum sem ekki hafa grunn- stætt, alfljótandi hólf, heldur sækja kviku sína beint í þró. AFLFRÆÐI KVIKUÞRÓA Skilyrði þess að kvikuþró „gjósi“, þ. e. að gangur skjótist út úr henni, er að kvikuþrýstingurinn (P) í þrónni sé meiri en lárétta þrýstispennan horn- rétt á ganginn (Sh) plús togstyrkur skorpunnar (T). Á táknmáli lítur þetta svona út: P^Sh + T (1) Þar sem T breytist ekki með tíma, er ljóst að til að kvikuþró skjóti út gangi þarf P annað hvort að vaxa eða Sh að minnka (eða hvort tveggja að breyt- ast). Innan rekbeltanna er líklegt að minnkun Sh vegna plötuhniks sé aðal- þátturinn, en utan þeirra er vöxtur P líklega aðalþátturinn. Fyrir djúpstæð- ar þrær eins og hér um ræðir skiptir í raun litlu máli hvor þátturinn stjórnar innskotatíðninni (gangatíðninni) því að breytingar á spennusviði verða yfir- leitt svipaðar í báðum tilfellum. Unnt er að sýna fram á (Ágúst Guð- mundsson 1986b, 1987) aö í hverju gosi gefi þró frá sér tæplega 0,02% af rúmmáli sínu. Til að sjá hvað þetta þýðir varðandi stærð þróa, skulum við líta á nokkur dæmi. Á Reykjanesskaga eru sprungugos- in ættuð beint úr kvikuþróm. Meðal- rúmmál nútíma (þ. e. yngri en 10.000 ára) hrauna á Reykjanesskaga er 0,11 km3, og ef rúmmál gosganga er tekið 41
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.