Náttúrufræðingurinn - 1958, Blaðsíða 14

68
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
miklu eldra, þannig að ekkert sé raunverulega eftir af því nema
rúst ein.
Suðurey er öll næsta eldbrunnin. Hún er hlaðin upp úr basalt-
lögum, oftast mjög lausum og gjallkenndum. Greinileg lagamót
koma þar fram í sjávarhömrum. Nálægt miðri Suðurey, í Bombelles-
fjalli, kvað vera líparít, og mun líparítframburðurinn í Hollend-
ingavík þaðan komin. Mikill hluti hásléttunnar er þakinn hraun-
um, og hafa þau, sem fyrr segir, flest fallið til norðurs, en ein-
stöku hraunfossar hafa þó fallið fram af suðurbrúnum eyjarinnar.
Wordie telur líparítið meðal elztu myndana á eynni, og út frá
þeim forsendum telur hann Suðurey tiltölulega gamla. Hvað sem
rétt er í því, þá er víst, að þar hafa eldsumbrot haldizt löngu eftir
að þeim var lokið á Miðey.
Þar sem hvorki eru ár né eiginleg stöðuvötn á Jan Mayen, er
eðhlegt, að lítið sé þar um eiginlegt setberg. Móbergið þar virðist
að langmestu leyti vera gosmyndanir, þó sýnist sem setberg sé í
Rostungnum. í suðurmynni dals þess, sem fyrr var getið, að lægi
frá Haugenstranda yfir til Rekavíkur, er lágur molabergshöfði,
ekki ólíkur Eggey við fyrstu sýn. Sandsteinninn er þó miklum mun
harðari og lagskipting greinilegri. Ofan á sandsteininum er fín-
gerð, lagskipt móhella, líkust hvarfleir, en ofan til í henni er lag
af fíngerðum, ljósum leirsteini. Hafa lögin lagst í fellingar, sbr. 6.
mynd. Ljósa lagið er um 20 cm á þykkt. Naumast er þarna um
annað að ræða en gamalt vatnaset.
Wordie telur, að Norðurey sé öll frá kvartertíma, en vera megi
að Mið- og Suðurey séu að einhverju leyti eldri, eða frá tertier-
tíma. Annars virtist mér öll bergmyndun hvarvetna á eynni bera
mestan svip hinna kvarteru myndana hér á íslandi, svo að oft lá
við að mér fyndist þarna vera dálítill bútur úr íslenzku móbergs-
mynduninni. Einn verulegur munur sýndist mér þó á basaltinu
á Jan Mayen og íslenzku basalti. Jan Mayen basaltið er miklu
auðugra af olivini en það íslenzka, og verður þess einkum vart í
roksandinum, sem allur glitrar af olivinkomum.
Veðurfar.
Veðrátta er köld og hráslagaleg á Jan Mayen, þó ber enn meira
af, hversu óstöðug hún er. Góðviðri getur á svipstundu snúizt upp
í ofsarok, með snjókomu eða sandbyl eftir atvikum. Sjaldan er þar