Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1958, Blaðsíða 51

Náttúrufræðingurinn - 1958, Blaðsíða 51
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 105 Tilefni ofangreindra liugleiðinga er ritverk það, Skriðuföll og snjóflóð, sem Ólafur Jónsson hefur nýlega lokið og bókaforlagið Norðri hefur gefið út með miklum myndarbrag. Þetta er ekkert smáræðis ritverk, samanlagt 1141 bls., og í tveimur bindum. Fjallar fyrra bindið um skriðuföll, það síðara um snjóflóð. Það væri efni f langa ritgerð að gera þessu verki full skil. Hér verður stikl- að á stóru. Fyrra bindið hefst með löngu forspjalli: Ég bjó þar eftir tveimur atriðum. Höf. ræðir um það, hversu erfitt hafi verið að afla mynda í ritið, þar eð flestir myndatökumenn, sem myndir taki af landslagi, séu á hnotskógi eftir öðru en svo sérhæfðum ummerkjum sem þeim, er snerta snjóflóð og skriðuföll. En því var ekki leitað til þeirra, sem líklegastir voru til að eiga slíkar myndir í fórum sínum, þeirra jarðfræðinga, sem hér eru starfandi, og allir kunna eitt- hvað til myndatöku? Ég fullyrði, að þetta hefði borið einhvern árangur. En höf. virðist yfirleitt hafa forðazt það öðru fremur að ræða hugðarefni sín við íslenzka jarðfræðinga og fá hjá þeim fróðleik, sem honum hefði mátt að gagni koma. Má vera, að hann sé haldinn einhverri vanmáttarmeinloku gagnvart þessum mönnum, en til þess virðist mér engin ástæða. Það er af sú tíð, að fræðimaður, hversu fær sem er, geti einn sér og án aðstoðar leyst við- unandi verkefni sem þau, er Ólafur Jónsson er að glíma við. Raunar háir það orðið íslenzkum náttúrufræðirannsóknum yfirleitt, hversu frábitnir flestir þeir, sem rannsaka náttúru landsins, eru því, sem kallað er teani work. Það er enginn fræðimaður að minni, nema síður sé, þótt hann leiti stundum á annarra náðir í sambandi við sínar rannsóknir. Og lengi má sitthvað læra. Ekki get ég fallist á rök höf. fyrir því að nota nær aldrei uppdrætti máli sínu til skýringar og glöggvunar á staðháttum, þar sem skriður og snjóflóð hafa hlaupið fram. Tópógrafísku kortin af íslandi með 20 m hæðarlínum, bæði þau dönsku og amerísku, eru svo ágæt, að ég skil vart, hvernig er hægt að komast hjá því að nota þau í ritverki sem þessu. En þetta er sama sagan um öll rit landfræðilegs efnis, sem hér eru útgefin. Þar skortir kort. Kort og þrívíddarskissur (block diagrams) eru alfa og ómega landmótunarfræðinnar. í yfirliti um skriður og snjóflóð skilgreinir höf. nokkur hugtök og gefur þeim nöfn. Eru þau misjafnlega heppnuð. Höf. skrifar: ,Skriða er í víðustu merkingu öll hreyfing jarðefna undan hallanum, frá hærri til lægri staða, í leit að jafnvæg iog kyrrstöðu" (I, bls. 24). Væri ekki réttara að kalla þetta skrið, en nota skriða um árangurinn af skriði, svo sem gert hefur verið hingað lil? Ekki kann ég við „ofanfall“ sem samnefni fyrir skriðuhlaup og snjóflóð, en þetta er smekksatriði, og auðveldara er að gagnrýna en betrumbæta. f töflu þeirri, sem höf. birtir um flokkun skriðuhlaupa, eftir ameríska landmótunar- fræðinginn S. Sharpe, er rock-slide og rock-fall þýtt nieð steinhlaup og stein- föll. Réttara er að þýða rocli með berg. Rock-slide er annars það, sem oftast er kallað framhlaup á íslenzku. í ritgerð í Nfr. 1954 (Þar sem háir hólar ...) þýddi ég rock-slide með bergskriða, en ég mæli ekki sérstaklega með því orði. Auðsæ er nauðsyn þess að fá meira samræmdar nafngiftir íslenzkra hugtaka um þenna liluta landmótunarfræðinnar en nú er völ á.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.