Náttúrufræðingurinn - 1934, Side 45

91
NÁTTÚRUPR.
skríður á yfirborði árinnar. Straumhraðinn er mismikill eftir
hallanum, og á lygnum og hyljum berst krapið ekki eins fljótt
fram og í strengjunum og hávöðunum á milli. Af því leiðir, að
krapið þjappast saman á lygnum stöðum og getur þar orðið all-
þykkt, samfellt kraplag, skríðandi hægt áfram milli skaranna,
sem vaxa sífellt lengra og lengra út á hylinn eða lygnuna. Svo
þegar kemur fram á brotið, togar vaxandi straumur neðst í
krapsamfelluna og slítur hanasundur í jaka, er svo berast áfram
með vaxandi hraða og um leið stækkandi millibilum, eftir því
,sem straumhraðinn eykst. Þessir krapjakar eru oftast mjög laus-
ir 1 sér og klofna viðstöðulaust um steina, sem upp úr standa, og
fætur vaðandi manns eða hests, án þess að ýta verulega á.
Lang'skurður af á, er sýnir fyrirferð krapsins á ýmsum stöðum.
Svo kemur loks að því, að í einhverjum hylnum verður nún-
ingsmótstaðan svo mikil, þar sem íshroðinn urgar við skarirnar,
að hann stendur fastur. ,,Það stendur á ánni“, segja menn, eða
,,áin er komin saman“. Hroðinn eða lcrapið frýs fljótlega saman
í fasta hellu og brátt er komin manngeng s p ö n g yfir ána.
Nú v.erða tímamót: Mikið af krapskriðinu strandar við
spöngina ofanverða, frýs þar fast og breikkar hana upp á við.
Nokkuð sleppur samt undir fyrst í stað, en minna og minna, eftir
því sem skarir fara breikkandi og áin ,,fer saman“ á fleiri hylj-
um. Löngu áður en áin er allögð, er ísskriðið hætt að mestu leyti
eða öllu. En frostið heldur áfram að herja á ána og glær ísteyg-
ir sig nú lengra og l.engra út frá gráleitum og skrofkenndum
skörum og spöngum og kreppir meir og meir að auðu álunum.
En þeir haldast lengst í strengjum og flúðum,en leggur þó ef til
vill alveg, ef frostið helzt.
Þá er áin öll komin í fjötra, en samt er helzt til fljótt fyrir
Vetur gamla að hrósa sigri: Áðan var minnzt á grunnstinglana
og þeir ,eru ekki úr sögunni enn. Við munum, að þeir hækkuðu
yfirborð árinnar að miklum mun, svo að íshellan, sem nú hefir
myndazt, liggur ekki á normala yfirborðinu, heldur hinu npp-