Náttúrufræðingurinn - 1934, Blaðsíða 46

NÁTTÚRUFR.
92
hækkaða. Um það bil, er áin „fór saman“, var vatnshitinn 0D'
frá yfirborði til botns. En nú skýlir ísþakið fyrir loftkuldanum:
og tefur fyrir meiri ísmyndun. Jarðhitinn fer nú að mega.
sín nokkurs. Meðan áin var óbrynjuð fyrir átökum Vetrar, megn-
aði hún ekki einu sinni að halda botnsteinunum þýðum fyrir
grunnstingli. En nú geta steinarnir yljast — einkum þar sem
djúpt er — upp í 1, 2, kannske 3 stig, og grunnstinglarnir losna
og fljóta upp eða, þar sem svo ber undir, ryðjast fram undan
straumþunga árinnar. Allar grunnstingulsstíflur láta undan, og
árvatnið fær nú óhindraða rás í gamla farveginum sínum undir
ísþakinu. En nú tekur það minna rúm en meðan grunnstinglið
stíflaði það og hélt því uppi, svo að nú verður holt milli vatns-
flatarins og ísþaksins. Kemur nú iðulega fyrir, að þakið dettur
niður og kemur á stað ísskriði, sem getur orðið þess valdandh
að áin ryðji sig að nýju. Einnig geta grunnstingulsstíflurnar
sjálfar komið á stað, eða hjálpað til að koma á stað, hlaupi,.
þegar þær eru að losna. Hlaupin tefja auðvitað ekki lítið fyrir
því, að ána leggi. Vetur gamli verður svo að segja að byrja
brúargerð sína að nýju, og honum tekst hún ekki til fulls, fyr en
honum auðnast að ná grunnstinglinu úr botninum, án þess að
hlaup verði að. Vera má, að það heppnist í fyrstu tilraun, ef áin
er lygn. En sé hún ströng, tekst það varla fyr en hún hefir hlaup-
ið einu sinni, tvisvar, þrisvar, eða hver veit hvað oft!
Þó að grunnstinglið sé nú ekki þess megnugt að koma á.
stað hlaupi, er það þó víst til þess að tefja svo fyrir framrennsli
árvatnsins, að áin verður að ,,r e n n a u p p“, sem kallað er..
Þegar vatnið, sem upp rann, tekur aftur að leggja, myndast hinn
svonefndi tvískeljungur.
En þegar ána hefir alla lagt og grunnstinglinu er útrýmt af
botninum, þá — og þá fyrst — hefir Vetur gamli unnið hana
og getur úr því auðveldlega haldið henni í skef jum, meðan hanu
má sín nokkurs.
Guðmundur Kjartansson.
Hættuleg veiðiaðferð.
Greinarkorn þetta, sem á eftir fer, er haft eftir afa mín-
um, Jóni Gíslasyni, er ólst upp að Ásum í Gnúpverjahreppi. Var
hann um tvítugt, er þetta gerðist.