Náttúrufræðingurinn - 1942, Page 61

NÁTT ÚR UFRÆÐINGURINN
105
skammt á veg komið, að ég tel ekki tímabærl aS gera hana aS um-
talsefni hér, en ég liefi nokkura áslæSu lil l>ess aS ætla, aS fram-
haldsrannsóknir mundu leiSa eittlivaS Jíkl i ljós þar.
III.
MeSan eldvi er lengra komiS rannsóltnum á úbreiSslu þessara
milliJaga-jöludmenja um basalthálendi landsins, verSur eldd að
fullu metin jarSfræSileg þýSing þeirra né aflað' allra þeirra gagna,
sem lielzl mætti verða til stuðnings við aldursákvörðun, en þó að
eklci sé miðað við slærra svæði, en vissa er fyrir nú, að jöltulmenj-
arnar finnast á, þá er lega þeirra svo sérstæS við það, sem ltunn-
ugt er um aðrar millilagajöltulmenjar í landinu, að þegar er Jiægt
að gera sér noltkura grein fyrir jarðfræðilegri afstöðu þeirra. Hið
fyrsta, sem þá liggur fyrir, er að athuga, livort nokkurar líltur væri
til þess, að millilagajöltulmenjarnar væri Iiér aðeins staðbundnar
við einstok fjöll vegna þess, að í þeim liefði gosið, eftir að þau
höfðu að einliverju leyli aðskilizl af núverandi dölum og þá liraun-
rennsli frá þessum gosum kaffært jökulmenjarnar. Þessu er þvi
fyrst til að svara, að á þessu fjallasvæði varð ég einltis þess á-
sltynja, er Jjæri vitni um sérstakar eða einaugraðar eldstöðvar í
nokkuru fjalli. Allur svipur berglaganna er annar en venjulega er
á móbergssvæðunum og af nokkurum berggöngum, sem virðast
ná upp i grágrýtislielluna má ráða, að liún liafi myndazt útfrá
löngum gosgöngum á sama liátt og svo víða liefir átt sér stað neð-
ar í basalthleðslunni. Engin merlti sjást þess lieldur, að liraun-
rennslið Jiafi Iagað sig eftir núverandi landslagi, né neinar menj-
ar þess lialdizt, að liraun liefði runnið ofan i núverandi dali. Hitt
kemur aftur á móti mjög víða í ljós, að jöltulmenjarnar standa
út úr brolsárum hergflekanna í núverandi dalahrúnum og verður
af því ráðið, að grágrýtislögin með milliliggjandi jöltulmenjum
liafi verið samfeldur liásléttupallur, áður en dalir fara að slterasl
ofani Jiann. Þessu til viðJjótar tekur ]>að af öll tvímæli um, að
myndanii' þessar eru eldri en dalirnir, Jiversu þær liala tekið þátt
í misgengislireyfingum undirstöðubergsins, þeim, er ráðandi liafa
orðið um, og uppliaf til, núverandi dalamyndunar á þessu svæði.
Langstærsta brotalömin er þarna Bárðardals- og Kinnarfjalla-
sigið, er raltið verður lengst sunnan af öræfuin og allt á liaf út.
Þorvaldur Thoroddsen mun fyrstur Jial'a valtið athygli á lienni
sem lengstu brotlinu landsins. Eins og fyrr er að viltið, benda jöltul-
ráltirnar á SltessusJtálarfjalli til ]>ess, að misgengi þetta hafi eltlti
orðið fyrr en eflir það, að jöltullinn sltildi þar eftir sporin sín milli