Náttúrufræðingurinn - 1942, Blaðsíða 29

NÁTT ÚRUFR ÆÐING URINN
7S
NáttúTudýrkun, eins og hún kemur fram víða í ritum hinna
síðari tima, er alls ekki að finna í grískum hókmenntum. Róm-
verjar standa oss í sumum efnum nær og m. a. í afstöðu þeirra
til náttúrunnar. Ýms helztu skáld þeirra hafa fullir aðdáunar
lofsungið hinni ítölsku náttúru, en að visu nær eingöngu frjó-
lendum liennar, er stórgjöfular voru iá margskonar gæði. Hora-
tius skáld kallar sig ruris amator, unnanda sveitarinnar, og í
þeim orðum i'elst kjarninn í náttúruskoðun Rómverja. Þeir þráðu
að geta horfið um stund úr skarkala borgarinnar i skaut friðsæll-
ar sveitar og liófu þá upp raust sína til vegsemdar ökrum sínum
og engjum, vingörðum og skuggasælum trjálundum, býflugum
og blómum.
I griskum hókmenntum eru liins vegar vart til náttúrulýsingar
út af fyrir sig og sjálfra þeirra vegna. Mennirnir og atferli þeirra
er höfuðviðfangsefni skáldanna grísku. En þótt svo sc, verðum
vér samt að rýna í glitvefnað skáldritanna, ef vér viljum öðlast
nokkura yfirsýn um nátlúruskoðun fornmenningartímanna, því
að þótt mennirnir og málefni þeirra fylli allt forsvið hókmennt-
anna, glitrar viða í baksýn á myndir, er skáldin hafa viðað að sér
úr náttúrunnar ríki.
Þannig úir og grúir t. d. í söguljóðum Hómers af samlíkingum,
er sýna og sanna, Iive glöggum augum sagnaþulir Grikkja hafa
virt fyrir sér náttúruna. Er herafli Grikkja stígur á land, likir
Hómer lionum við feikna sveim fljúgandi fugla, lielsingja eða
heiðar-trönur eða langhálsaða svani, er veifa vængjum ol'ar engj-
um Asiu og setjast gjallandi við Kaýstursfljót. Tranan var al-
kunnur fugl. Telur Hómer liana þreyta flug allt að Iiliðum him-
ins. Hesiod og Pindar lala um, að lnin gjalli úr fjarska. ofar skýj-
um, og sá fyrrnefndi, að lnin sé gædd skyni árstiða, að hún hoði
nánd vetrar og hjóði bóndanum að heita eykjum fyrir plóg sinn.
Skipulegt oddaflug trananna og föst skipun á flokknum í livíldar-
stöðu vöktu snemma athvgli manna. Aristoteles telur þær hafa
útvalinn foringja, er haldi vörð að næturlagi og hvetji á flugi þá,
er aftur úr dragast. En náttúrusaga skáldanna er efni fyrir sig
og svo auðugt, að þvi yrði ekki gerð nein slcil í stuttri ritgerð, er
auk þess verður að takmarka sig við önnur sjónarmið.
Er vísindi Grikkja eru athuguð í heild, vekur það strax athygli
vora, að liagnýtar visindagreinir, svo sem efnafræði, vélfræði og
verkfræði, er svo rækilega hafa rutt sér til rúms á vorum dögum,
vantar alveg eða þær eru svo vandfundnar, að oss hættir til að
sjást vfir þær. í öndvegi visindanna fornu situr stærðfræðin. Þann