Náttúrufræðingurinn - 1942, Blaðsíða 17

NÁTTÚRUFRÆÐINGUR1NN
61
5.3 km2, en suðurlilutinn 2 km2. Allt jarðfallið því 7.3 km2
að stærð.
Engum getur dulizt, hve miklar breytingar hafa, orðið á jarð-
fallinu á þvi eina ári, sem liðið er, siðan Watts kom i Öskju.
Það hefir vaxið um hérumbil % hluta og dýpkað um nær helm-
ing. Aðallega virðist jarðsigið liafa færst til vesturs og norð-
vesturs, en líklega liefir það víkkað eitthvað til annarra hliða.
Vatnið er að byrja að safnast, dálítil tjörn, 1,2 km2 að stærð
og 22° C. lieit, hefir safnazt í dýpsta hluta jarðfallsins, en live
djúp liún er, verður ekki vitað. Engin ástæða er til að halda,
að hún liafi verið mjög djúp, varla meira en 20—30 m.
Johnstrup heldur því fram, að suðurliluti jarðfallsins, þar
sem suðurgígirnir voru, hafi verið til fyrir 1875 og dregur þessa
ályktun af því, að gígirnir, sem hann telur vera þá sömu sem
þá, er Mývetningar fundu, liggi 94 m neðar en botn Öskju. Um-
hverfis þessa gígi fanu liann stór stykki af samanhnoðuðu gjalli
og is, er liann telur sönnun þess, að þarna niðri i jarðfallinu
hafi verið gamlir gjallgígir, sem gosið hafi sprengt í loft upp.
Johnstrup tekur það skýrt fram, að allir gígirnir sé sprengi-
gígir, er aðeins bafi gosið vikri og ösku, en livergi sjáist nokk-
ur vottur um liraungos. Fleslir liafa aðhyllzt kenningu John-
strups um að þarna hafi verið gamalt jarðfall. Thoroddsen
styður þessa skoðun mjög rækilega og gengur jafnvel svo langt,
að hann hyggur, að þelta gamla jarðfall hafi verið % liluti
jarðfallsins, sem Johnstrup og Caroc mældu. Hann kemst þann-
ig að orði:1) „Á undan gosunum hefir í suðausturhorni verið
allmikil hvilft eða lægð, þriðjungur af þeirri sem nú er, með
gömlum gígum og brennisteinshverum og sáust þaðan glögg-
lega revkir frá byggðum. Hvilft þessi licfir eiuhverntíma í fyrnd-
inni líklega að nokkru leyti myndazt við sprengigos, að nokkru
leyti af leysingarvatni, sem þar hefir runnið niður gilin frá
fjallabrúnunum. Til norðvesturs takmarkaðist kvos þessi af
hinum flatnvaxna liraunbotni Öskju, sem náði yfir tvo þriðju
hluta jarðfallsins sem nú er; vera má að einliver þröskuldur
af móbergshryggjum hafi skilið kvosina frá hraunsléttunni,
en kvosar botninn var við hina gömlu gigi 250—300 fetum
neðar en liraunsléttan.“
Samkvæmt frásögn Thoroddsens var botninn i suðurálmu
jarðfallsins úr móbergi, sams konar og fjöllin i kring,2) er
1) Þorv. Tlioroddsen: Ferðabók I., bls. 339—340.
2) Die Geschichte der islandischen Vnlkane, bls. 213.