Náttúrufræðingurinn - 1956, Side 47

KON OG KJARNORKA
41
skammtur fyrir menn, þá er sýnilegt hver voði er á ferðum, ef marg-
ar slíkar sprengjur væru sprengdar á jörðinni á stuttum tíma.
STÖKKBREYTINGAR AF VÖLDUM GEISLUNAR.
Eins og áður var sagt, þá geta bæði röntgengeislar og kjarnageislar
valdið stökkbreytingum á lífverum, og liafa verið gerðar margar
tilraunir í þá átt, bæði á plöntum og dýrum. Geislaverkanir á kyn-
frumur dýra liafa sýnt sig að valda stökkbreytingum, hliðstæðum
hinum sjálfvöktu eðlilegu stökkbreytingum tegundarinnar. Aðeins
tíðleiki stökkbreytinganna eykst við geislunina, og stendur aukn-
ingin í réttu hlutfalli við geislamagnið, sem frumurnar taka á móti.
Er þá miðað við það geislamagn, sem lífveran hefur fengið alls það
sem af er ævinnar, því að verkanirnar leggjast saman (eru cumu-
lativ).
Sýnt hefur verið fram á það með tilraunum á músum, að það
muni þurfa 40 röntgen til þess að tvöfalda tíðleika nýrra stökkbreyt-
inga hjá einum ættlið. Yfirfært á manninn lítur dæmið þannig út:
Tíðleiki hinna eðlilegu sjálfvöktu stökkbreytinga er 0,2 samkvæmt
því, er áður var sagt, þ. e. hjá hverjum 10 manns eru 2 nýstökk-
breytt kon. Varanleiki hverrar stökkbreytingar er að meðaltali 40
ættliðir, svo að hver maður hefur 8 stökkbreytt kon af þeim 10000,
sem byggja upp eðlisfar hans. Ættliður, sem geislaður væri með 40
röntgen, mundi bæta við sig 0,2 stökkbreytingum á hvern mann,
þ. e. hver maður í næsta ættlið á eftir mundi hafa 8,2 stökkbreytt
kon í stað 8. Það væri aðeins 2,5% aukning, og myndi tæpast vera
eftir henni tekið. Öðru máli gegnir, ef hver ættliðurinn eftir annan
fengi þetta geislamagn, svo að við hvern ættlið bættust við 0,2 stökk-
breytingar á hvern mann. Eftir 40 ættliði hefði þá hver maður
16 stökkbreytt kon í stað 8, og væri það sennilega mjög hættulegt
fyrir mannkynið (5).
Nú er fróðlegt að athuga í þessu sambandi, hversu þær atóm-
sprengjur, sem sprengdar hafa verið hingað til, liafa aukið þær
geislaverkanir, er á mannkynið eru lagðar í heild. Eins og áður var
getið, þá er talið að hin eðlilega geislun, sem maðurinn býr við, sé
0,1 röntgen á ári. Þessi geislun er talin valda um 5% af þeim 0,2
stökkbreytingum á mann, er koma á hvern ættlið. Gizkað hefur
verið á, að þær atómsprengjur, er sprengdar voru árið 1954, hafi
aukið Iieildargeislunina á jörðinni um helming það ár, eða úr 0,1