Náttúrufræðingurinn - 1956, Síða 67

RITFREGNIR
59
Ritgerð Dearnleys fylgir berggrunnskort af svæði því, er hann rannsakaði,
og nokkur bergsnið. Mig skortir sérþekkingu til að gagnrýna ritgerðina, en
mér þótti hún bæði fróðleg og skemmtileg aflestrar.
Sigurður Þórarinsson.
TÓMAS TRYGGVASON: On the Stratigraphy of the Sog Valley in SW Ice-
land. 35 bls. + 4 myndas. 4 textamyndir. Acta Naturalia Islandica Vol. 1.
No. 10. Reykjavík 1955.
Síðust, en ekki sízt, þeirra ritgerða jarðíræðilegs eínis, sem birtar liafa verið
í Acta Nat. Isl., er ritgerð Tómasar Tryggvasonar, jarðlræðings, um rannsókn-
ir hans í sambandi við virkjun Neðri Fossa í Soginu og fyrirhugaða virkjun þess
við Dráttarhlíð. Starfaði Tómas þarna sem jarðfræðilegur ráðunautur frá 1947.
I sambandi við hinar verklegu framkvæmdir austur þar, einkum vegna jarð-
ganganna við Neðri Fossa, voru boraðar margar borholur og borkjarnar at-
hugaðir, árin 1945—46 af l’álma Hannessyni og þeim, er þetta ritar, en síðan
og með meiri nákvæmni af Tómasi. Einnig hefur verið borað talsvert í Kaldár-
höfða og Dráttarhllð, og auk þess gáfu jarðgöngin og stöðvarhússgrunnurinn
einstæð tækifæri til athugunar á berggrunninum. Hefur Tómas fært sér þetta
vel í nyt.
I borkjörnunum er að finna blágrýtis og grágrýtislög, palagóníttúff og þursa-
berg, þ. á m. gráleitt berg, sem næstum örugglega er hörðnuð jökulurð (tillít).
Auk þess eru þarna öskulög. í Dráttarhlíðinni ber mikið á dílóttu grágrýti og
túffi, sem einnig er dílótt. Telur Tómas hvort tveggja myndað úr sömu berg-
kvikunni. í sandlagi ofan á jökulurð nærri syðra opi jarðganganna reyndist vera
nokkuð af frjókornum og frjógreindi Þorleifur Einarsson, jarðfræðinemi, nokkur
sýnishorn. Mest var þarna af grasa og hálfgrasafrjóum, talsvert af víði, en
mjög lítið a£ birki. Bendir þetta til Jress, að sandurinn hafi setzt í köldu lofts-
lagi. Eitt furufrjó fann Þorleifur og telur Tómas það geta verið úr eldra bergi.
Líklegra niun þó, að það hafi borizt hingað erlendis frá (sbr. ritgerð Veikko
Okkos).
Margt væri um ritgerð Tómasar að segja, en rúmið leyfir það ekki. Tómas
vinnur af mikilli vandvirkni, er hófsamur í ályktunum og lætur staðreynd-
irnar sjálfar tala sínu máli. Það eru einmitt rannsóknir af þessu tagi, sem ráð-
ið geta gátu okkar margumskrifuðu og umdeildu móbergsmyndunar. Ritgerð
Tómasar bregður nýju ljósi yfir ýmislegt í þeirri myndun.
Þess vildi ég að lokum geta, að Steingrímur Jónsson, rafmagnsstjóri, hefur
greitt mjög fyrir jarðfræðirannsóknum við Sogið. Er það gleðilegt, hversu
mikinn áhuga ráðamenn í rafmagnsmálum okkar hafa fyrir jarðfræðirann-
sóknum í sambandi við hinar verklegu framkvæmdir, og vel þess vert, að því
sé á lofti haldið.
Sigurður Þórarinsson.