Náttúrufræðingurinn - 1967, Blaðsíða 17

NÁTTÚRUFR Æ ÐIN G U RIN N
109
Sturla Friðriksson:
Hugmyndir um uppruna lífsins
„Ár var alda,
þat er ekki var,
vara-a sandr né sær
né svalar unnir;
jiirð fannsk æva
né uppliiminn,
gap var ginnunga,
en gras hvergi.“
Völuspá
„Hvat var uppliaf eða hversu hófst, eða hvat var áðr?“ Svo spyr
Gangleri í Gylfaginningu, þar sem rakin er heimsskoðun norrænna
manna. Og Hárr svarar, að í upphafi hafi ekkert verið til, þar með
enginn gróður og ekkert líf, „Gap var Ginnunga, en gras ekki“.
Á svipaðan hátt hafa menn spurt, frá því að þeir öðluðust skyn, til
þess að íhuga tilveruna í kringum sig. Ýmsar heimsskoðanir ltafa
orðið til og fléttazt inn í og orðið þáttur í trúarbrögðum þjóðanna.
í mörgum trúarbrögðum má þess vegna finna hugmyndir þær, sem
menn hafa haft um sköpun heimsins á ýmsum tímum, og er skoð-
unin vitanlega takmörkuð við þekkingu þeirra á náttúrufyrirbrigð-
um. Fyrir norðan hið tóma og vindlausa Ginnungagap norrænnar
heimsmyndar myndaðist hinn nístingskaldi Niflheimur, en í suður-
átt varð til hinn heiti og ljósi Múspellsheimur. „Sá er Surtr nefndr,
er þar sitr á landsenda til landvarnar" en í hinu lofttóma Ginnunga-
gapi varð lífið til „Ok þá er mættist hrímin ok blær hitans, svá af
bráðnaði ok draup, ok af þeim kvikudropum kviknaði með krafti
þess, er sendi hitann, ok varð mannslíkindi, ok var sá nefndr Ýmir“.
Þannig hugsuðu norrænir menn sér upphaf lífs verða til úr kviku
eða hrímdropum fyrir áhrif Surts þess, er sendi hitann. Og hinu
fyrsta lífi fjölgaði við kynlausa æxlun. Þótti mönnum það að
vonum umtalsvert, ef svo skyldi verið hafa, að Ýmir gat börn, er
hann hafði ekki gýgargaman. f’n svo er frá sagt, að þegar Ýmir