Náttúrufræðingurinn - 1967, Blaðsíða 55

N ÁTTÚ RUFRÆÐ I NGU RIN N
147
Fósturblóð hefur sérlegan blóðrauða, hemóglóbín-F. Þessi gerð
þarf mun minna ildi til að mettast en venjulegur blóðrauði, enda
tekur fóstrið ekki til sín ildi um lungu, heldur úr legköku móður-
innar, þar sem minna er af því en í loftinu í lungum manns. Er
líður á fósturskeiðið minnkar F-gerðin og A-gerð kemur í hennar
stað (eða einhver gallaða gerðin, ef svo vill til) Nokkru eftir fæð-
ingu er F-gerðin horfin úr blóði barnsins. Meðan á skiptunum
stendur eyðast rauð blóðkorn óvenjuört, svo að lifrin hefur oft ekki
við að losa líkamann við galllitarefnin, enda illa þroskuð í ung-
börnum. Þá safnast nokkur hluti galllitarefnanna í húð barnsins og
litar hana gula. Einkum sést gul slikja oft í augnhvítu nýfæddra
barna af þessum sökum.
Hvít blóðkorn
Hvít blóðkorn (eða öllu fremur litlaus) eru um 8000 í hverjum
míkrólítra blóðs. Þau eru nokkru stærri en hin rauðu og allbreyti-
leg að gerð og uppruna. Hér verður ekki gerð grein fyrir einstök-
um gerðum þeirra, en þau myndast bæði í rauðum beinmerg og í
eitilvef, nokkrar gerðir í hvorum vef. Loks er ein gerð hvítra blóð-
korna, sem flestir fræðimenn telja upprunna í vef þeim, sem eyðir
rauðum blóðkornum og áður er nefndur (reticulo-endothel-vefur),
en aðrir ætla þessi hvítu blóðkorn ættuð úr eitlum.
Ekki er hlutverk allra hvítra blóðkorna ljóst, en sum þeirra
gleypa örður, t. d. gerla, á sama hátt og amöbur neyta fæðu, og
taka því virkan þátt í vörnum líkamans gegn sjúkdómsgerlum. Þessi
blóðkorn minna á amöbur í útliti: þau geta breytt lögun sinni
eftir aðstæðum. Öll hvít blóðkorn hafa kjarna, sum margskiptan.
Þótt hvítu blóðkornin séu kennd við blóð, eru þau engan veg-
inn einskorðuð við það. Aðalstörf þeirra eru unnin í vefjum utan
blóðrásar, en þau berast um líkamann með blóðinu. Ef þörf er
fyrir hvít blóðkorn einhvers staðar í líkamanum, t. d. ef gerlar
herja þar, smjúga þau út á milli fruma í æðaveggjunum og leita
þangað, sem þörfin er. Virðast þau dragast að efnum, sem gerlar
eða skemmdar líkamsfrumur gefa frá sér. En hvítu blóðkornin eru
ekki öll löguð til hernaðar, þau gegna eflaust margs konar störfum
í heilbrigðum líkama, svo sem ýmiss konar efnaflutningi, en fátt
er enn um þetta vitað.
Erl'itt er að gera sér grein fyrir „meðalaldri" livítra blóðkorna,