Samvinnan - 01.12.1949, Blaðsíða 25

lenzka samvinnusambandinu og væri
auk þess vinur Terovonens, vildu þeir
í KK allt fyrir mig gera. Sú varð og
raunin á. Hann fór með mig upp á
aðalskrifstofu sambandsins, og fékk
ég þar að hafa tal af ýrnsurn höfðingj-
um stofnunarinnar, þótt aðfangadag-
ur hvítasunnu væri farinn að setja
upplausnarsvip á starfsliðið. Var ég
beðinn að koma á ný, þegar ég kæmi
að norðan, frá Kristinestad, en þang-
að var ferðinni fyrst og fremst heitið.
Áður en ég kvaddi, var mér afhentur
farmiði að leiðarenda. Var hér enn
sem fyrr, og síðar, sami maður að
verki.
Seinna, þennan sama dag, kornst ég
í samband við stúlku, er ég hafði haft
bréfasamband við. Hún heitir Ragn-
hild Staap, og vinnur í pósthúsi borg-
arinnar. Stúlkan var hin elskulegasta
og eyddi með mér því, sem eftir var
dagsins og mestöllum hvítasunnudeg-
inum líka, enda þótt hann væri jafn-
framt afmælisdagur hennar.
Margt var að sjá í Helsingfors, en
of langt mál yrði að telja það og tína,
enda hafa líka svo margir lýst helztu
byggingum, merkisstöðum o. s. frv.
bæði í ræðu og riti. Víða mátti sjá
viðurstyggð stríðseyðileggingarinnar
blasa við, þrátt fyrir allt, sem búið var
að lagfæra síðustu árin. Mjög furðaði
mig á því, hve margir sáust áberandi
ölvaðir á götum úti bæði kvöldin, sem
ég var í Helsingfors — einkum konur.
Ragnhild sagði mér, að þetta fyrir-
bæri væri ein „blessun“ styrjaldarinn-
ar. Þegar loftárásirnar voru sem mest-
ar, og borgarbúar voru naumast nokk-
urn tíma óhultir um líf sitt, greip
margur maðurinn og konan til þess
óyndisúrræðis að drekkja ótta sínum
og áhyggjum í veig Bakkusar. Vandist
þá fjöldinn allur á áfengisnautn, sem
óséð er um, hvernig eða hvort losnað
verður við, þrátt fyrir minna tauga-
æsandi tíma.
Staddur í einum stærsta grafreit
Helsingfors, þar sem þúsundir hvítra
smákrossa eða marmarahellna blasa
við sjónum á „hjáltegravarna", svo
langt sem augað eygir — varð mér
hugsað fastar en annars staðar til
margháttaðra hörmunga og fórna þess-
arar hraustu þjóðar. Sum atvik úr
sögu hennar, og þau öll ekki langt
undan, freista manns næstum til þess
að minnast hins fornkveðna, að „ann-
að sé gæfa en gjörvileikur".
í SÍÐASTA styrjaldartímabili
Finna féllu um 100 þús. manns,
flestir í blóma lífsins, svo sem annars
staðar. Það er mikil blóðtaka ekki fjöl-
mennari þjóð, og því engin furða,
þótt merki hennar sjáist glögglega í
sérhverjum grafreit og kirkjugarði
landsins; þöglir vottar, sem tala þó
skýru máli. — Það er átakanlegt. . . .
Einstöku menn hafa talið sig þess
umkomna að dæma Finna, jafnvel
hart. Flestum Islendingum mun þó
samt svo farið að geta slíkt ekki, minn-
ugir allra málavaxta, svo sem þeir
hafa orkað á skynsemi þeirra og til-
finningu. Við munum hins vegar taka
heils hugar undir orð Tómasar Guð-
mundssonar:
„Finnland! Vér hörmum hlutskipti
barna þinna.
Vér hörmum þau örlög, er gerðu svo
stoltri þjóð
að berjast til falls með fjandmönnum
bræðra sinna.
Oft fannstu hér verðugra efni í þín
hetjuljóð.
En frelsisins eldur á altari pinu mun
brenna,
hve ört sem pitt blóð og pín tár út í
sandinn renna.
Og látum þá eina undrast hátterni
þitt,
sem aldrei myndu verja föðurland
sitt.“
Frá Helsingfors fór ég 2. í hvíta-
sunnu. Ragnhild fylgdi mér á járn-
brautarstöðina og gaf mér góð ráð og
leiðbeiningar. Mikill fannst mér mun-
urinn á öllu yfirbragði brautareksturs-
ins miðað við Svíþjóð. Þar voru víðast
á langleiðum bjartar og rúmgóðar
hraðlestir, knúnar rafmagni — skraut-
búnir og skrýfðir starfsmenn. Hér
sýndist mér erfiðleikablær bæði yfir
mönnum og tækjum; vagnarnir úr sér
gengnir kola- eða viðarkynntir skrjóð-
ar og þjónustumenn í snjáðum, jafn-
vel gatslitnum fötum, þótt einkennis-
búningar ættu að heita. En engan
skyldi furða á þessu, sem kann nokkur
skil á lífsaðstöðum þessara tveggja
frændþjóða síðasta áratuginn. Fyrir
utan ^llan beinan styrjaldarkostnað
Finna og margvíslegt tjón af völdum
þess hildarleiks, eru stríðsskaðabæt-
urnar til Rússa þeim þungur fjötur
um fót. Upphaflega var þeim gér't að
greiða 300 rnillj. USA-dollara eða vör-
ur, er næmu því verðmæti, en Rússar
gáfu svo seinna eftir 25%, og hefur
verið deilt um, með hvaða hugarfari
það var gert. En víst er um það, að
Finnar ætluðu sér vissulega að standa
í skilum, jafnvel þótt Stalin hefði ekk-
ert „rabatt“ gefið, og hljóðaði áætl-
unin upp á það að vera lausir allra
mála við Rússa á árinu 1952. Nú verð-
ur það sjálfsagt fyrr. Heilar stofnanir
og skrifstofubákn gera ekkert annað
heldur en að annast og skipleggja
skaðabótagreiðslurnar. Um i/3 fram-
leiðslu þjóðarinnar hefur undanfarið
runnið til Rússa. Járnbrautarvagn-
arnir renna af og til í tuga- og hundr-
aðatali yfir landamærin, hlaðnir ígildi
þessara blóðpeninga. Fá heyrast þó
æðruorð vestan landamæranna — „hafi
maður tapað styrjöld, svo hefur nrað-
ur tapað“, lieyrði ég oftar en einu
sinni, að viðkvæðið var, þegar þessi
mál bar á góma. Það er hið karlmann-
lega, stutta og laggóða svar þjóðarinn-
ar. Hins vegar varð ég þess stundum
var, að víða logar falinn eldur, og
hann heitur — og þyki hverjum furða,
sem vill.
Á leiðinni norður sá maður alls
staðar starfandi fólk á ökrunum, Jiótt
helgidagur væri. Ég þóttist finna, að
hér byggi starfsamt og duglegt fólk,
sem gerir sér ljóst, að það verður að
„neyta síns brauðs í sveita síns and-
litis“.
FERÐIN gekk vel, og ekkert mark-
vert skeði. Þegar lestin rann inn
á járnbrautarstöðina í Kristinestad,
hugsaði ég um minn kæra Tervonen.
Ég minntist glaðværðar hans, dreng-
lyndis og tröllatryggðar sem tíðar
bréfaskriftir og önnur merki vinsemd-
ar á umliðnum árum báru gleggstan
vottinn um. Ég hlakkaði mjög til að
hitta hann. Og nú kom ég auga á minn
mann í mannþrönginni; höfði hærri
en flesta aðra. Með okkur varð mikill
fagnaðarfundur. Dreif hann mig strax
heim, þar sem kona hans, Varma, tók
okkur opnum örmum. Fannst mér
viðmótshlýja hennar í skemmtilegu
samræmi við nafnið — efti íslenzkri
merkingu. Hún er magister að mennt-
25